ORP Narew

ORP Narew
Ilustracja
Siostrzany okręt desantowy ORP „San” w latach 60. XX wieku
Klasa

okręt desantowy

Projekt

770

Oznaczenie NATO

Polnocny-A class

Historia
Stocznia

Stocznia Północna im. Bohaterów Westerplatte, Gdańsk Polska

Położenie stępki

20 marca 1962

Wodowanie

9 listopada 1963

 Marynarka Wojenna (PRL)
Wejście do służby

8 marca 1964

Wycofanie ze służby

25 kwietnia 1990

Los okrętu

sprzedany na rynek cywilny

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

standardowa: 704 tony
pełna: 751 ton

Długość

całkowita: 73 metry

Szerokość

8,52 metra

Zanurzenie

0,9–1,85 metra

Napęd
2 silniki wysokoprężne 40D o łącznej mocy 3240 kW (4400 KM)
2 śruby
Prędkość

18,5 węzła

Zasięg

1000 Mm przy prędkości 16 węzłów

Sensory
radar Doniec
radar kierowania ogniem artylerii MR-104 „Ryś”
system rozpoznawczy „swój” Chrom-K
Uzbrojenie
1 zdwojone stanowisko AK-230 kal. 30 mm
2 wyrzutnie niekierowanych pocisków rakietowych WM-18 kal. 140 mm
Załoga

42

ORP Narew – polski średni okręt desantowy (ODS) z okresu zimnej wojny, jedna z dziewięciu zbudowanych dla Polski jednostek projektu 770D. Okręt mierzył 73 metry długości, 8,52 metra szerokości i miał zanurzenie od 0,9 do 1,85 metra, a jego wyporność pełna wynosiła 751 ton. Uzbrojony był w podwójny zestaw armat automatycznych AK-230 kalibru 30 mm i dwie wyrzutnie niekierowanych pocisków rakietowych kalibru 140 mm, mogąc zabrać na pokład maksymalnie pięć czołgów T-54 lub PT-76.

Okręt został zwodowany 9 listopada 1963 roku w Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte w Gdańsku, a do służby w Marynarce Wojennej wcielono go 8 marca 1964 roku. Intensywnie eksploatowana jednostka, oznaczona numerami taktycznymi 893, 826 i 848 większość okresu służby spędziła w 2. Brygadzie Okrętów Desantowych 8. Flotylli Obrony Wybrzeża w Świnoujściu. ORP „Narew” został skreślony z listy floty po ponad 26-letnim czasie użytkowania w kwietniu 1990 roku, a następnie został sprzedany i pływał jako jednostka cywilna pod nazwą „Trans-Baltic”.

Projekt i budowa

Głównym zadaniem polskiej Marynarki Wojennej przydzielonym przez ZSRR w ramach istniejącego od 1955 roku Układu Warszawskiego w planowanych działaniach ofensywnych przeciwko NATO był współudział w operacji desantowej na Półwysep Jutlandzki, co umożliwiłoby opanowanie Cieśnin Duńskich i wyjście na Morze Północne[1][2]. Wobec braku nowoczesnych środków desantowych, w 1957 roku w gdańskim Centralnym Biurze Konstrukcji Okrętowych nr 2 (CBKO-2) rozpoczęto prace nad projektem okrętu desantowego dla polskiej Marynarki Wojennej, noszącym numer 765 i nazwę kodową Orkan[3][4]. W 1959 roku Polska dostała od ZSRR wytyczne i wymagania do zbudowania średniego okrętu desantowego na potrzeby swojej marynarki, znacznie różniące się od polskiego projektu, nad którym prace zostały przerwane[5][6]. Pierwszy wariant nowego, dostosowanego do radzieckich wymagań projektu o numerze 770 został opracowany pod kierunkiem mgra inż. Stanisława Wojnowskiego w czerwcu 1960 roku, jednak zarówno ten, jak i dwa następne nie uzyskały akceptacji; dopiero czwarty, o symbolu 770D został przyjęty przez stronę radziecką do realizacji[4][7]. Jednostka miała być średniej wielkości okrętem desantowym (ODS) przeznaczonym do transportu sprzętu bojowego i jego desantowania w rejonach obejmujących wszystkie teatry działań marynarki ZSRR z wyjątkiem Oceanu Spokojnego[8][9]. Jednopokładowy okręt miał mieć zdolność pływania przy stanie morza 6 i desantowania przy stanie morza 2, a jego ładownia mogła zmieścić sprzęt wojskowy o masie 183 ton w postaci czterech czołgów ciężkich (IS-2) albo pięciu średnich (T-34/85) lub pływających (PT-76), a zamiennie także trzech haubic kalibru 122 lub 152 mm, dziewięciu samochodów ciężarowych (ZiS-151) i 19 samochodów terenowych (GAZ-69)[8][9]. Zamówienie na budowę jednostek projektu 770D zostało ulokowane w Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte w Gdańsku, która 15 lipca 1961 roku rozpoczęła prace nad okrętem prototypowym o numerze stoczniowym 770D/1, który po wejściu do służby we Flocie Czarnomorskiej w 1962 roku otrzymał oznaczenie SDK-22[9][10]. Wkrótce w stoczni rozpoczęto budowę serii kolejnych 14 okrętów, z których dziewięć miało trafić pod polską banderę (jednostki z numerami stoczniowymi 770D/5, 6, 7, 10, 11, 12, 13, 14 i 15)[9][11].

Przyszły ORP „Narew” zbudowany został w Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte w Gdańsku (numer stoczniowy 770D/7)[12][13]. Stępkę okrętu położono 20 marca 1962 roku, a zwodowany został 9 listopada 1963 roku[12][13]. Jednostka otrzymała nazwę rzeki związanej z historią polskiej wojskowości – Narwi[14]. Cena okrętu bez uzbrojenia wynosiła około 58 mln złotych[15].

Dane taktyczno-techniczne

Zestaw artyleryjski AK-230 eksponowany w Parku Militarnym Muzeum Wojska w Białymstoku

Jednostka była płaskodennym okrętem desantowym średniej wielkości[16][17]. Długość całkowita wynosiła 73 metry (70 metrów między pionami), szerokość 8,52 metra i zanurzenie od 0,9 metra na dziobie do 1,85 metra na rufie[18][19]. Wykonany ze stali, całkowicie spawany kadłub jednostki miał na tępym dziobie dwuskrzydłowe, otwierane na boki wrota o wymiarach 3,7 × 3,26 metra, przez które za pomocą opuszczanej i wysuwanej rampy zjazdowej odbywał się wyładunek sprzętu wojskowego[20]. Mechanizm otwierania wrót i opuszczania rampy napędzany był za pomocą wyciągarek elektrycznych poprzez system linowy[11]. W przebiegającym niemal na całej długości kadłuba dnie podwójnym mieściły się zbiorniki balastowe, paliwa i wody[15]. Większa część pokładu nie miała zabudowy z powodu znajdujących się na nim przesuwnych dwóch luków do ładowni, o wymiarach 15 × 2,7 metra na dziobie i 3 × 2,7 metra w części rufowej, lecz w wolnych miejscach znajdowała się duża liczba pojemników zwierających pneumatyczne tratwy ratunkowe[21][22]. Ładownia miała długość 41,8 metra, szerokość 5,3 metra i wysokość 3,36 metra[21][23]. Na lewej burcie znajdowała się winda kotwiczna służąca do obsługi jednej, umieszczonej w kluzie kotwicy[24]. Kadłub za ładownią podzielony był na cztery przedziały wodoszczelne, przy założeniu dwuprzedziałowej niezatapialności[25]. W pierwszym, dwukondygnacyjnym przedziale znajdowały się pomieszczenia oficerskie i podoficerskie, centrala artyleryjska, pomieszczenie z logiem, echosondą i żyroskopem oraz pomieszczenie dla żołnierzy desantu[15][26]. W drugim przedziale znajdowała się siłownia okrętowa, w której oprócz silników głównych i agregatów prądotwórczych znajdował się kocioł parowy; w trzecim pomieszczenia załogi i żołnierzy desantu, a czwarty (skrajnik rufowy), zajmowała maszyna sterowa[15][26]. Rufa zakończona była pawężą, do której zamocowano dodatkową kotwicę mogącą służyć do awaryjnego ściągnięcia jednostki z plaży, gdyby zawiódł system oparty na zbiornikach balastowych[27].

Na pokładzie w części rufowej znajdowała się wykonana z hydronalium nadbudówka z masztem i niewielkim, opływowym kominem, a za nią umiejscowiono urządzenia kotwiczne i łódź ratunkową wraz z żurawikami[28]. Dolna kondygnacja nadbudówki mieściła barbetę dla stanowiska artyleryjskiego, kabiny dowódcy i oficerską, kambuz z magazynem żywności, mesę, pomieszczenie akumulatorów, filtry powietrza, rozbieralnię, umywalnię oraz ubikacje oficerskie i załogi[26][27]. Na jej drugiej kondygnacji znalazły się opancerzone główne stanowisko dowodzenia, sterówka oraz pomieszczenia nawigacyjne i łączności, a powyżej umieszczono otwarte, obrotowe stanowisko dowodzenia z celownikami broni artyleryjskiej i rakietowej[15][29]. Wyporność standardowa wynosiła 704 tony, pełna 751 ton, a maksymalna 771 ton[18][19].

Okręt napędzany był przez dwa nawrotne, 12-cylindrowe dwusuwowe silniki wysokoprężne 40D o nominalnej mocy 1620 kW (2200 KM) przy 750 obr./min i maksymalnej 1620 kW (2500 KM) przy 760 obr./min każdy, poruszające dwie stałe śruby[19][30]. Maksymalna prędkość okrętu wynosiła 18,5 węzła[18][19][a]. Zasięg wynosił 1000 Mm przy prędkości 16 węzłów[18][19][b]. Energię elektryczną zapewniały cztery generatory główne produkcji zakładów z Andrychowa o mocy 52 kVA każdy, składające się z samowzbudnej, synchronicznej prądnicy i silnika wysokoprężnego S324 o mocy 55 kW (75 KM) przy 1500 obr./min (nominalnie używane były trzy, a czwarty był awaryjny)[18][c]. Autonomiczność okrętu wynosiła pięć dób[18][31].

Uzbrojenie artyleryjskie jednostki stanowił początkowo jeden podwójny zestaw armat automatycznych AK-230 kalibru 30 mm, z łącznym zapasem amunicji wynoszącym 1000 naboi, umieszczony przed nadbudówką na osi symetrii okrętu, z celownikiem elektromechanicznym Kołonka[21][30]. Oprócz tego na pokładzie głównym na każdej burcie zainstalowane były dwie osiemnastolufowe wyrzutnie niekierowanych pocisków rakietowych WM-18 kalibru 140,4 mm, z łącznym zapasem 180 pocisków[19][32]. Pocisk odłamkowo-burzący M14-OF miał masę długość 1,085 metra i masę 39,6 kg, jego prędkość początkowa wynosiła 400 m/s, a zasięg sięgał 9,8 km[24]. Jednostka wyposażona była też w zrzutnie dla sześciu świec dymnych[12][18].

Wyposażenie radioelektroniczne obejmowało radar nawigacyjny Doniec, radar kierowania ogniem artyleryjskim MR-104 „Ryś”, system rozpoznawczy „swój” Chrom-K, radiostację UKF R-609M, nadajnik SF/KF „Jorsz-R”, dwa odbiorniki „Wołna-K”, żyrokompas Kurs-4, kompas magnetyczny YKP-M3, kompas namiarowy YKP-M1, echosondę NEŁ-5, log MGŁ-25, pracujący w podczerwieni system pływania zespołowego Chmiel i rozgłośnię okrętową „Kasztan”[18][21].

Ładownia jednostki mogła wariantowo pomieścić:

Oprócz sprzętu okręt mógł przewozić od 20 do 200 żołnierzy desantu[11][12].

Załoga okrętu składała się z 42 osób – 4 oficerów, 14 podoficerów i 24 marynarzy[18][19][d].

Służba

Polskie okręty desantowe proj. 770D podczas ćwiczeń

Okręt został przekazany Marynarce Wojennej 24 lutego 1964 roku[33][34]. 8 marca 1964 roku w porcie wojennym Świnoujście na ORP „Narew” odbyła się uroczystość wcielenia do służby, z przydziałem do miejscowej Flotylli Okrętów Desantowych[35][36]. Jednostka otrzymała numer taktyczny 893[13][37]. Pierwszym dowódcą „Narwi” został kpt. mar. Czesław Szlosowski[12]. W momencie wejścia do służby jednostka nie miała zamontowanego stanowiska armat AK-230 ani radaru kierowania ogniem MR-104 „Ryś”[38][39]. 12 stycznia 1965 roku na mocy rozkazu dowódcy MW nr 03/org. Flotylla Okrętów Desantowych została rozformowana, a na jej miejsce utworzono 2. Brygadę Okrętów Desantowych[40][41]. OORP „Narew”, „Bug”, „Oka” i „San” weszły wówczas w skład 1. dywizjonu okrętów desantowych Brygady[40]. 31 maja 1965 roku 2 Brygada Okrętów Desantowych znalazła się w nowo utworzonej 8. Flotylli Obrony Wybrzeża w Świnoujściu[42][43].

Podczas służby jednostka wraz z siostrzanymi okrętami desantowymi brała udział w wielu ćwiczeniach polskich sił desantowych oraz manewrach flot sojuszniczych[33][44]. Przykładowo tylko w 1967 roku odbyły się cztery poważne ćwiczenia sił desantowych (sztabowe, „Lato-67”, „Neptun-67” i „Wrzesień-67”)[33].

Między lipcem 1970 roku a grudniem 1971 roku w Stoczni Marynarki Wojennej w Gdyni na okręcie zainstalowano stanowisko AK-230 wraz z celownikiem Kołonka i radarem MR-104 „Ryś”, co wiązało się też z wymianą masztu kratownicowego na słupowy (znalazła się na nim antena radaru)[45]. W 1975 roku w Zakładach Remontowych Marynarki Wojennej dokonano wzmocnienia uzbrojenia artyleryjskiego okrętu, dodając drugie stanowisko AK-230 na przedłużonej rufowej części nadbudówki i podwajając zapas amunicji do 2000 naboi na stanowisko ogniowe[38][46]. Pomiędzy 1972 a 1977 rokiem wymieniono radar Doniec na polski TRN-823 i zamiast systemu rozpoznawczego „swój” Chrom-K zamontowano system „swój-obcy” Nichrom-RR[47].

W maju 1975 roku, w związku z wprowadzeniem przez MW zmiennego systemu numeracji okrętów, jednostce zmieniono numer burtowy na 826[13][48]. W czerwcu okręt uczestniczył w dużych ćwiczeniach MW o kryptonimie „Posejdon-75”[49]. W połowie 1976 roku dokonano kolejnej zmiany oznaczenia jednostki, która otrzymała numer 848[13][48]. Do pierwotnego oznaczenia (893) okręt powrócił w połowie 1978 roku[50].

W latach 1981–1982 wzmocniono uzbrojenie przeciwlotnicze okrętu, instalując na pokładzie głównym przed nadbudówką dwie poczwórne wyrzutnie Fasta-4M rakiet przeciwlotniczych Strzała-2M (z łącznym zapasem 16 pocisków)[38][51][e]. W trakcie służby okręt został też przystosowany do wykonywania podczas desantu przejść w polach minowych z użyciem ładunków wydłużonych ŁWD-100/5000 Sosna, które można było w liczbie dziewięciu sztuk przewozić na dziobie[52]. W dniach 4–26 maja 1983 roku okręt wziął udział w wielkich ćwiczeniach sił Marynarki Wojennej o kryptonimie „Reda-83”[53].

Na przełomie lat 80. i 90. XX wieku starając się o poprawę stosunków politycznych z NATO polskie władze podjęły decyzję o likwidacji sił desantowych, z punktu widzenia Zachodu wciąż zagrażających Danii[54][55]. W rezultacie między 1989 a 1991 rokiem skreślono z listy floty 20 z 22 okrętów desantowych należących do 2. Brygady[56][57]. Wśród nich znalazł się ORP „Narew”, wycofany ze służby po ponad 26-letnim okresie eksploatacji 25 kwietnia 1990 roku[12][33].

Jednostka została sprzedana i przebudowana na cywilną, po czym w 1991 roku weszła do eksploatacji w polskim przedsiębiorstwie „Trans-Baltic Co.” ze Świnoujścia pod nazwą „Trans-Baltic”[12][58].

Dowódcy okrętu

  • kpt. mar. Czesław Szlosowski (08.03.1964 – 26.08.1966)[59][60];
  • por. mar. Jerzy Komorowski (26.08.1966 – 25.10.1968)[59][61];
  • por. mar. Maciej Laskowski (21.10.1968 – 26.08.1972)[59][62];
  • por. mar. Kazimierz Jońca (26.08.1972 – 1978)[59][63];
  • por. mar. Jerzy Urbaniak (1978 – 01.04.1981)[59][64];
  • por. mar. Andrzej Pałka (01.04.1979 – 28.12.1982)[59][65];
  •  ? (28.12.1982 – 13.06.1983)
  • por. mar. Andrzej Nowicki (13.06.1983 – 24.01.1986)[59][66];
  •  ? (24.01.1986 – 1988)
  • por. mar. Piotr Muras (1988 – 15.08.1988)[67];
  • por. mar. Janusz Wolski (15.08.1988 – 20.12.1989)[59][68];
  • kpt. mar. Stanisław Pelczar (20.12.1989 – 25.04.1990)[59][69].

Uwagi

  1. ↑ Rochowicz 2018b ↓, s. 29 podaje, że prędkość maksymalna wynosiła 19,4 węzła, a ekonomiczna 16 węzłów.
  2. ↑ Pietlewannyj 2009 ↓, s. 145 podaje, że zasięg wynosił 1800 Mm przy prędkości 16 węzłów, zaś Rochowicz 2018b ↓, s. 29 podaje zasięg 2200 Mm nie określając prędkości.
  3. ↑ Rochowicz 2018b ↓, s. 29 podaje, że na okręcie znajdowały się trzy agregaty prądotwórcze Ruston 69DZ o mocy 60 kVA i jeden agregat postojowy o mocy 27 kVA.
  4. ↑ Rochowicz 2018b ↓, s. 29 podaje, że załoga okrętu liczyła 38 osób.
  5. ↑ Gogin 2025 ↓ i Pietlewannyj 2009 ↓, s. 145 podają, że na okręcie zamontowano jedną wyrzutnię Fasta-4M z zapasem ośmiu pocisków Strzała-2M.

Przypisy

  1. ↑ Nowak 2020 ↓, s. 2, 40–41.
  2. ↑ Ciślak 1998 ↓, s. 57.
  3. ↑ Nowak 2020 ↓, s. 16.
  4. 1 2 Rochowicz 2018a ↓, s. 21.
  5. ↑ Nowak 2020 ↓, s. 16–17.
  6. ↑ Rochowicz 2018b ↓, s. 24.
  7. ↑ Nowak 2020 ↓, s. 17.
  8. 1 2 Rochowicz 2018a ↓, s. 22.
  9. 1 2 3 4 Nowak 2020 ↓, s. 18.
  10. ↑ Rochowicz 2018a ↓, s. 22, 26.
  11. 1 2 3 Ciślak 1995 ↓, s. 108.
  12. 1 2 3 4 5 6 7 Koszela 2017 ↓, s. 42.
  13. 1 2 3 4 5 Nowak 2020 ↓, s. 51.
  14. ↑ Sołkiewicz 2018 ↓, s. 499.
  15. 1 2 3 4 5 Rochowicz 2018b ↓, s. 30.
  16. ↑ Nowak 2020 ↓, s. 27.
  17. ↑ Rochowicz 2018b ↓, s. 28.
  18. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Nowak 2020 ↓, s. 52.
  19. 1 2 3 4 5 6 7 Ciślak 1998 ↓, s. 67.
  20. ↑ Nowak 2020 ↓, s. 27, 29, 31.
  21. 1 2 3 4 5 Rochowicz 2018b ↓, s. 29.
  22. ↑ Nowak 2020 ↓, s. 27, 31, 35.
  23. ↑ Nowak 2020 ↓, s. 31.
  24. 1 2 Nowak 2020 ↓, s. 35.
  25. ↑ Nowak 2020 ↓, s. 18, 33.
  26. 1 2 3 Nowak 2020 ↓, s. 33.
  27. 1 2 Ciślak 1998 ↓, s. 63.
  28. ↑ Nowak 2020 ↓, s. 27, 32–33.
  29. ↑ Nowak 2020 ↓, s. 32–33.
  30. 1 2 Nowak 2020 ↓, s. 33, 52.
  31. ↑ Ciślak 1998 ↓, s. 60, 67.
  32. ↑ Nowak 2020 ↓, s. 33–34.
  33. 1 2 3 4 Ciślak 1998 ↓, s. 66.
  34. ↑ Pietlewannyj 2009 ↓, s. 144.
  35. ↑ Serafin 2008 ↓, s. 74.
  36. ↑ Rochowicz 2001 ↓, s. 38.
  37. ↑ Rochowicz 2018b ↓, s. 25.
  38. 1 2 3 Nowak 2020 ↓, s. 36.
  39. ↑ Rochowicz 2018b ↓, s. 26, 30.
  40. 1 2 Serafin 2008 ↓, s. 77.
  41. ↑ Ciślak 1995 ↓, s. 109.
  42. ↑ Ciesielski, Pater i Przybylski 1992 ↓, s. 274.
  43. ↑ Nowak 2020 ↓, s. 39.
  44. ↑ Nowak 2020 ↓, s. 42.
  45. ↑ Rochowicz 2018b ↓, s. 31–32.
  46. ↑ Rochowicz 2018b ↓, s. 29, 32.
  47. ↑ Rochowicz 2018b ↓, s. 32–33.
  48. 1 2 Rochowicz 2020b ↓, s. 64.
  49. ↑ Rochowicz 2021 ↓, s. 29.
  50. ↑ Rochowicz 2020b ↓, s. 67.
  51. ↑ Ciślak 1998 ↓, s. 61.
  52. ↑ Ciślak 1998 ↓, s. 62.
  53. ↑ Rochowicz 2020a ↓, s. 45-46.
  54. ↑ Nowak 2020 ↓, s. 43.
  55. ↑ Ciślak 1995 ↓, s. 109–110.
  56. ↑ Nowak 2020 ↓, s. 43–44.
  57. ↑ Ciślak 1995 ↓, s. 110.
  58. ↑ Ciślak 1998 ↓, s. 69.
  59. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Sołkiewicz 2018 ↓, s. 547.
  60. ↑ Królikowski i Wierzykowski 2019 ↓, s. 346.
  61. ↑ Królikowski i Wierzykowski 2019 ↓, s. 153.
  62. ↑ Królikowski i Wierzykowski 2019 ↓, s. 184.
  63. ↑ Królikowski i Wierzykowski 2019 ↓, s. 125.
  64. ↑ Królikowski i Wierzykowski 2019 ↓, s. 368.
  65. ↑ Królikowski i Wierzykowski 2019 ↓, s. 258.
  66. ↑ Królikowski i Wierzykowski 2019 ↓, s. 244.
  67. ↑ Królikowski i Wierzykowski 2019 ↓, s. 237.
  68. ↑ Królikowski i Wierzykowski 2019 ↓, s. 389.
  69. ↑ Królikowski i Wierzykowski 2019 ↓, s. 263.

Bibliografia

  • Czesław Ciesielski, Walter Pater, Jerzy Przybylski: Polska Marynarka Wojenna 1918-1980. Wyd. I. Warszawa: Bellona, 1992. ISBN 83-1108-202-2.
  • Jarosław Ciślak. Okręty desantowe projektów 770/771/773/776. „Morza, Statki i Okręty”. Nr specjalny 3, 1998. Magnum-X. ISSN 1426-529X. 
  • Jarosław Ciślak: Polska Marynarka Wojenna 1995: okręty, samoloty i śmigłowce, uzbrojenie, organizacja. Warszawa: Lampart & Bellona, 1995, seria: Ilustrowana Encyklopedia Techniki Wojskowej, 6. ISBN 83-86776-08-0.
  • Ivan Gogin: OKA medium landing ships (1963–1966). Navypedia. [dostęp 2025-05-21]. (ang.).
  • Witold Koszela: Okręty Floty Polskiej. T. II. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-68-9.
  • Janusz Królikowski, Waldemar Wierzykowski: Wielka księga dowódców okrętów Polskiej Marynarki Wojennej. 1918-2018. Gdynia: Akademia Marynarki Wojennej, 2019. ISBN 978-83-952141-6-5.
  • Grzegorz Nowak: ORP Grunwald – polskie okręty desantowe. T. 15. Warszawa: Wydawnictwo Edipresse, 2020, seria: Okręty Polskiej Marynarki Wojennej. ISBN 978-83-8177-318-8.
  • M.B. Pietlewannyj: Korabli stran Warszawskogo dogowora. Sankt Petersburg: Galeja Print, 2009. ISBN 978-5-8172-0127-7. (ros.). [М.Б. Петлеванный. Корабли стран Варшавского договора.]
  • Robert Rochowicz. Narcyz – system zmiennych numerów burtowych. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 11-12 (201), 2020. Magnum-X. ISSN 1426-529X. 
  • Robert Rochowicz. ODS – polska wizytówka. Część 1. „Morze”. Nr 10 (36), 2018. Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o.. ISSN 2543-5469. 
  • Robert Rochowicz. ODS – polska wizytówka. Część 2. „Morze”. Nr 11 (37), 2018. Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o.. ISSN 2543-5469. 
  • Robert Rochowicz. Ostatnia parada MW PRL. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 5-6 (204), 2021. Magnum-X. ISSN 1426-529X. 
  • Robert Rochowicz. Reda-83 – kiedyś to były ćwiczenia. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 7-8 (199), 2020. Magnum-X. ISSN 1426-529X. 
  • Robert Rochowicz. Z dziejów Polskiej Marynarki Wojennej. Rok 1964. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 3 (28), 2001. Magnum-X. ISSN 1426-529X. 
  • Mieczysław Serafin: Polska Marynarka Wojenna 1945-2007. Kronika wydarzeń. Gdynia: Zespół Redakcyjno-Wydawniczy Marynarki Wojennej, 2008. ISBN 978-83-88698-03-3.
  • Henryk Sołkiewicz (red.): Ewolucyjny rozwój sił okrętowych Marynarki Wojennej w latach 1945–2010. Wyd. 2. Gdynia – Warszawa: Akademia Marynarki Wojennej/Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2018. ISBN 978-83-65409-84-3.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.