Oddział partyzancki Armii Krajowej „Grom”

• Podczas akcji na dwór w Bujnach dowódca oddziału „Ząb” został ciężko ranny. Nowym dowódcą został ppor. Aleksander Arkuszyński ps. „Śmiały”, który zmienił pseudonim na „Maj”^[2].
• 28 lutego 1944 r. oddział „Grom” wraz z oddziałem „Wicher” miał przeprowadzić akcję rekwizycyjną niemieckiego majątku w Moszczenicy. Gdy oddziały stacjonowały przed akcją w gajówce Gazomka, natknął się na nie patrol 20 niemieckich żandarmów. Wywiązała się strzelanina. Partyzanci wycofali się w stronę Gazomki i Proszenia. Siedmiu polskich żołnierzy zostało rannych. Niemcy kontynuowali pościg za partyzantami aż do Pilicy^[3].
• 23 marca 1944 r. wspólnie z oddziałem partyzanckim „Burza” żołnierze oddziału „Grom” starli się z oddziałami niemieckiej żandarmerii we wsi Kolonia Bartodzieje. Poległo 26 żandarmów. Strona polska straciła dwóch partyzantów^[4].
• 25 marca 1944 r. na rozkaz szefa Kedywu kpt. „Gaja” wszystkie oddziały partyzanckie działające w okręgu AK Łódź stawiły się w miejscowości Justynów. Oddział „Grom” liczył wtedy 35 ludzi^[5].
• 15 lipca 1944 r. oddział partyzancki „Grom” zaatakował w Jastrzębiu 70-osobową załogę posterunku niemieckiego strzegącego budowy linii kolejowej. Cała załoga poległa. Oddział zarekwirował broń i amunicję oraz odzież i koce^[6]. Zginął jeden partyzant^[7].

W drugiej połowie lipca 1944 r. w związku ze zbliżaniem się wojsk sowieckich do linii Wisły inspektor piotrkowski, major Stanisław Pawłowski „Powała”, zarządził koncentrację wszystkich podległych mu oddziałów partyzanckich w lasach w okolicy wsi Barkowice Mokre. W ten sposób zmobilizowano około 550 żołnierzy, z których powstał I batalion 25 pułku piechoty Armii Krajowej. Początek koncentracji został wyznaczony na dzień 20 lipca 1944. W tym czasie oddział liczył około 60 dobrze uzbrojonych i zdyscyplinowanych żołnierzy^[1].

Początkowo oddział „Grom” pod dowództwem ppor. „Maja” wchodził w skład II plutonu, 3. kompanii, I batalionu 25 pp AK. Pod koniec sierpnia 1944 pułk został przeorganizowany i w miejsce batalionu utworzono 5 kompanii. Żołnierze „Gromu” weszli w skład 1. kompanii, której dowódcą został por. Witold Kucharski, ps. „Wicher”^[8].

Działając w strukturach 25 pułku piechoty AK, żołnierze z oddziału „Grom” brali udział w wielu akcjach oraz potyczkach z niemieckimi żandarmami i żołnierzami.

• 13 sierpnia 1944 r. grupa około 90–100 żołnierzy z różnych oddziałów wchodzących w skład 25 pp AK pod dowództwem ppor. „Maja” dokonała pacyfikacji niemieckiej kolonii Jawor zamieszkiwanej przez volksdeutschów tworzących Selbstschutz. W wyniku walk zniszczono niemiecki bunkier, zarekwirowano bydło i konie, zdobyto broń i amunicję. Po stronie partyzantów zginął Mieczysław Sońta, ps. „Ryś”^[9].
• 16 sierpnia 1944 r. partyzanci stoczyli dwie potyczki z Niemcami w rejonie wsi Sulborowice i Reczków. W godzinach przedpołudniowych siły polskie rozbiły oddział żandarmerii niemieckiej. Zginęło 20 żandarmów, a pozostałych 17 rozstrzelano za znęcanie się nad ludnością cywilną. Po stronie polskiej nie było zabitych. Trzech partyzantów zostało rannych. Zdobyto broń, amunicję, konie, wozy, oprzyrządowanie wojskowe i mapy. W tym samym miejscu w godzinach popołudniowych pułk stoczył bój z około 300–350 żołnierzami niemieckimi. W czasie popo­łudniowej akcji straty niemieckie wyniosły 66 zabitych i około 90–100 rannych. Po stronie polskiej zginęło 10 partyzantów, w tym por. „Kuba” (Antoni Bednarczyk) – dowódca oddziału „Burza”. Kolejnych trzech żołnierzy zostało rannych^[10].
• Od 20 sierpnia do 26 września 1944 r. oddział wraz z innymi oddziałami wchodzącymi w skład batalionu 25 pp AK stacjonował w obozie warownym w lasach przysuskich. Dni mijały partyzantom na bezczynności^[11].

• 21 sierpnia 1944 major „Roman” przeorganizował batalion w pułk i oficjalnie nadał mu nazwę 25 pułku piechoty Armii Krajowej, nawiązując tym do istniejącego przed 1939 r. 25 pułku piechoty Wojska Polskiego^[11].
• 6 września 1944 r. niemieckie oddziały Wehrmachtu w sile jednej kompanii zaatakowały partyzantów w okolicach leśniczówki Huta i gajówki Piecyki w lasach przysuskich niedaleko Stefanowa. W wyniku działań bojowych po stronie niemieckiej zginęło 18 żołnierzy (w tym dwóch oficerów), a 7 zostało rannych. Po stronie polskiej nie odnotowano zabitych. Ciężko ranny został jeden partyzant z oddziału „Błyskawica”^[12].
• W wyniku przeprowadzonej we wrześniu 1944 r. reorganizacji 25 pp AK partyzanci z dawnego oddziału „Grom” weszli w skład 2. kompanii. Liczyła ona około 180 żołnierzy^[13].
• 26 września 1944 r. w ramach operacji „Waldkater” siły niemieckie w liczbie około 1200 żołnierzy i żandarmów zaatakowały w lasach przysuskich połączone siły 25 i 72 pułku piechoty Armii Krajowej. W wyniku wielogodzinnej walki operacja „Waldkater” zakończyła się fiaskiem. Niemcy stracili 140 zabitych oraz około 230 rannych. Po polskiej stronie zginęło 10 partyzantów, 20 było rannych, a sześciu zaginęło^[14] (inne źródło podaje 11 zabitych, 10 rannych i pięciu zaginionych^[15]).
• W nocy z 27 na 28 września 1944 r. w odwecie za operację „Waldkater” partyzanci z 25 pp oraz 72 pp AK (w sumie około 600 żołnierzy) przeprowadzili akcję mającą na celu zniszczenie posterunku żandarmerii w Przysusze. Po kilkugodzinnej walce partyzantom nie udało się osiągnąć głównego celu akcji. Bunkier przy posterunku żandarmerii pozostał niezdobyty. Po stronie niemieckiej zginęło około 60 żandarmów. Po stronie polskiej zginęło 2 partyzantów, a 7 zostało rannych. Zdobyto żywność i broń^[16].
• 23 października 1944 r. Niemcy otoczyli 25 pułk piechoty Armii Krajowej w okolicach wsi Myślibórz, Tomaszów i Ruszenice. Z powodu dużej przewagi wroga partyzanci wycofali się do wsi Górki Niemojowskie^[17].
• 27 października 1944 r. w okolicach wsi Biały Ług partyzanci z 25 pp AK odparli atak około 2500 żołnierzy niemieckich z SS i Wehrmachtu. W wielogodzinnym boju Niemcy stracili ok. 140 żołnierzy (40 zabitych i 100 utopionych w bagnie). Po stronie polskiej zginęło 8 partyzantów^[18].
• 4 listopada 1944 r. około 800 żołnierzy 25 pp AK przełamało pierścień obławy niemieckiej w lasach przysuskich w okolicy leśniczówki Huta. W całodniowym boju poległo około 20 partyzantów w tym zastępca dowódcy puł­ku – major Bronisław Lewkowicz ps. „Kurs”. Około 30 żołnierzy zostało rannych. Straty niemieckie w walce koło leśniczówki Huta oszacowano na około 100 poległych żołnierzy^[19].
• 5 listopada 1944 r. odpoczywający we wsi Boków partyzanci zostali zaskoczeni przez przeważające liczebnie oddziały niemieckie. 25 pp AK wycofała się w kierunku południowo-zachodnim. Straty własne wyniosły 10 zabitych i 50 rannych^[20]. Przez kilka następnych dni żołnierze uciekali przed ścigającymi ich oddziałami niemieckimi. Między wsiami Brody i Wincentów na skutek zamieszania około 250 żołnierzy zgubiło się lub rozproszyło w lasach koneckich. Część z tych osób poległa, wielu odniosło rany, pewna grupa trafiła do niewoli i do więzień. Była to wielka klęska pułku poniesiona bez żadnej walki, ponieważ nieprzyjaciel nie znajdował się w bezpośrednim kontakcie z partyzantami. 9 listopada kolumna doszła do Górek Niemojowskich, gdzie mogła wreszcie spokojnie odpocząć. Na dzień 9 listopada stan pułku wynosił około 300 osób^[21].

9 listopada 1944 r. podjęto decyzję o rozformowaniu 25 pułku piechoty AK. Od tej chwili walki z okupantem miały być ponownie prowadzone przez mniejsze grupy partyzanckie. Oddział „Maja” dołączył do partyzantów dowodzonych przez por. „Bończę”. Połączone oddziały liczyły w sumie prawie 160 dobrze uzbrojonych partyzantów^[22]. 26 listopada 1944 r. oddział został zaatakowany przez nieprzyjaciela we wsi Dorobna Wola. Partyzanci wycofali się bez walki do wsi Sobień. W nocy tego samego dnia oddział został ponownie zaatakowany. Żeby wydostać się z okrążenia, żołnierze przeszli około 40 kilometrów i dopiero nad ranem udało im się zmylić nieprzyjaciela i wyjść z okrążenia bez strat^[23]. Kilka dni po tym incydencie por. „Bończa” rozformował swój oddział i podzielił go na 3 grupy pod dowództwem „Maja”, „Konrada” i „Gardy”. „Maj” ze swoimi żołnierzami przeniósł się w okolice rzeki Czarnej i Pilicy. Presja nieprzyjaciela była ogromna. Oddział był nieustannie w ostrym pogotowiu. Przemarsze podczas pogarszających się warunków pogodowych były coraz bardziej uciążliwe. Przed świętami Bożego Narodzenia ppor. „Maj” udzielił swoim żołnierzom tygodniowego urlopu. Po tym czasie partyzanci mieli spotkać się z dowódcą w małym domku na terenie majątku Piła. Gdy na wyznaczone spotkanie przyszło kilkunastu partyzantów, zostali zaatakowani przez przeważające siły niemieckie. Wszyscy dostali się do niewoli i trafili do więzienia w Tomaszowie Mazowieckim, z którego następnie uciekli tuż przed wkroczeniem do miasta Armii Czerwonej^[24].