Oddział partyzancki Armii Krajowej „Wicher”

• 10 października 1943 r. pod wsią Trzy Morgi pojawił się oddział niemieckiej żandarmerii stosujący represje wobec ludno­ści polskiej za rzekomą opieszałość w dostawach kontyngentowych. Partyzanci zaatakowali żandarmów, którzy nie podjęli walki i w pośpiechu odjechali, podpalając wcześniej dwie chałupy^[2].

• 11 października 1943 r., wraz z oddziałem AL im. gen.Bema oraz patrolem „Onufrego”, oddział „Wichra” przeprowadził w niemieckiej wsi Klementynów akcję odwetową za spalone przez żandarmów polskie zabudowania w Stobnicy. Wieś była chroniona przez 17-osobowy oddział uzbrojonych strażników. Po opanowaniu warownego bunkra odbył się publiczny sąd nad jego za­łogą. Dwóch niemieckich strażników otrzymało karę chłosty, a na ich dowódcy wykonano wyrok śmierci. Zdobyto broń i zarekwirowano odzież oraz żywność^[3].

• W nocy z 15 na 16 października 1943 r. partyzanci „Wichra” wypełniali rozkaz zlikwidowania posterunku żandarmerii w Ręcznie. Po rozpoczęciu ostrzału budynku okazało się, że żandarmi trzymali w nim zakładników – rodzinę miejscowego nauczyciela. Wstrzymano ogień, a oddział wycofał się ze wsi. W walce zginęło 5 niemieckich żandarmów. Po stronie polskiej nie było strat^[4].
• Następnej nocy oddział wkroczył do obozu pracy przymusowej w Ciebłowicach. Obóz został opanowany w ciągu 10 minut. Rozbrojono wartowników, aresztowano komendanta obozu, uwolniono więzionych robotników. Zabrano broń, odzież, żywność i papierosy. Komendantowi odczytano wyrok śmierci, który został natychmiast wykonany^[5].
• 27 października 1943 r. partyzanci „Wichra” razem z członkami zespołu dywersyjnego „Kosa” z Proszenia przeprowadzili akcję rekwizycyjną niemieckiego majątku w Moszczenicy. Zarekwirowano płótno, bieliznę, pieniądze i motocykl^[6].
• 15 listopada 1943 r. liczący 57 żandarmów oddział niemiecki dokonywał aresztowań ludności polskiej we wsi Mierzyn. Stacjonujący w pobliskim folwarku oddział „Wichra” pospieszył na ratunek. Wywiązała się strzelanina. Do walki włączył się nawet niemiecki samolot. Uwolniono aresztowanych Polaków. Nieprzyjaciel odnotował 15 żandarmów zabitych i 17 rannych. Oddział „Wichra” nie poniósł żadnych strat^[7].
• 21 listopada 1943 r. na wypoczywający w okolicach wsi Małe Końskie oddział natarły jednostki niemieckie wzmocnione wozem pancernym. W tej sytuacji partyzanci wycofali się w kierunku Zarzęcina. W trakcie strzelaniny zginęło 4 żandarmów. Strat własnych nie odnotowano^[8].
• 25 listopada 1943 r. w okolicach wsi Wodzinek^[9] koło Srocka oddział „Wichra” wspomagał inne zespoły dywersyjne w ataku na strażnicę graniczną. W wyniku szturmu na budynek zginęło 3 strażników, a 4 zostało rannych. Pozostała załoga strażnicy uciekła. Zdobyto broń, a strażnicę spalono. Kilku polskich żołnierzy odniosło rany^[10].
• 26 listopada 1943 r. odpoczywający w gajówce Sieczka (między wsiami Zarzęcin i Prucheńsko) oddział został otoczony przez liczące około 2500 żołnierzy Wehrmachtu, żandarmów i policji siły niemieckie wspomagane jednostkami pancernymi. Partyzantom udało się wyjść z okrążenia i po wielogodzinnym nocnym marszu oddział przeniósł się w okolice Kamockiej Woli^[11].
• Na początku grudnia 1943 r. oddział opuścił teren dotychczasowych działań i wyruszył w „rajd” szkoleniowy w okolice Koniecpola. Partyzanci na dłużej zatrzymali się w obozie leśnym AK wyposażonym w zamaskowane bunkry między wsiami Graby i Kąjetanowice. W połowie grudnia oddział wrócił na swój teren działań^[12].
• 23 grudnia 1943 r. oddział wykonywał rozkaz zatrzymania na stacji Rozprza pociągu przewożącego więźniów do obozu koncentracyjnego w Auschwitz i uwolnienia ich. Partyzanci bez trudu opanowali stację, jednak oczekiwany pociąg z więźniami nie nadjechał. Wysadzono tory kolejowe i opuszczono miejsce akcji przed przybyciem niemieckiej żandarmerii^[13].
• 14 stycznia 1944 r. wspólnie z oddziałem „Burza” partyzanci „Wichra” przeprowadzili akcję we wsi Ojrzeń niedaleko Diablej Góry. Zorganizowano zasadzkę na powracających z pacyfikacji okolicznych wsi żandarmów. 12 Niemców zostało zabitych, a 16 rannych. Strona polska nie poniosła strat^[14].
• 28 lutego 1944 r. oddział „Wicher” wraz z oddziałem „Grom” miał przeprowadzić akcję rekwizycyjną niemieckiego majątku w Moszczenicy. Gdy oddziały stacjonowały przed akcją w gajówce Gazomka, natknął się na nie patrol 20 niemieckich żandarmów. Wywiązała się strzelanina. Partyzanci wycofali się w stronę Gazomki i Proszenia. Siedmiu polskich żołnierzy zostało rannych. Niemcy kontynuowali pościg za partyzantami aż do Pilicy^[15].
• 25 marca 1944 r. na rozkaz szefa Kedywu kpt. „Gaja” wszystkie oddziały partyzanckie działające w okręgu AK Łódź stawiły się w miejscowości Justynów nad Pilicą. Oddział „Wicher” liczył wtedy 35 ludzi^[16].
• Wieczorem 23 kwietnia 1944 r. oddział przeprowadził uderzenie na niemiecki posterunek wojskowy w Petrykozach. Zarekwirowano broń, odzież i koce. Po stronie polskiej nie odnotowano żadnych strat^[17][18].
• 22 maja 1944 r. w okolicach wsi Jacentów oddział zorganizował zasadzkę na niemieckich żandarmów wymuszających od gospodarzy dostawy kontyngentowe. Zginęło dwóch żandarmów. Strona polska nie poniosła strat^[19].
• 25 czerwca 1944 r. partyzanci z połączonych oddziałów „Henryk” i „Wicher” urządzili w okolicach nieistniejącej już wsi Stefanów w lasach przysuskich zasadzkę na niemieckich żandarmów. Niemcy w tej potyczce stracili 4 żołnierzy, natomiast z oddziału „Henryka” poległ partyzant „Ciepły” – Henryk Maćkowski^[20].

W drugiej połowie lipca 1944 r. w związku ze zbliżaniem się wojsk sowieckich do linii Wisły inspektor piotrkowski, major Stanisław Pawłowski „Powała”, zarządził koncentrację wszystkich podległych mu oddziałów partyzanckich w lasach w okolicy wsi Barkowice Mokre. W ten sposób zmobilizowano około 550 żołnierzy, z których powstał I batalion 25 pułku piechoty Armii Krajowej. Początek koncentracji został wyznaczony na dzień 20 lipca 1944 r. Oddział „Wichra” liczył wtedy około 90 dobrze uzbrojonych żołnierzy^[17].

Początkowo oddział „Wicher” pod dowództwem ppor. Zdzisława Lisowskiego ps. „Sokół” wchodził w skład I plutonu, 3. kompanii, I batalionu 25 pp AK. Pod koniec sierpnia 1944 pułk został przeorganizowany i w miejsce batalionu utworzono 5 kompanii. Żołnierze „Wichra” weszli w skład 1. kompanii, której dowódcą został por. „Wicher”^[21].

Działając w strukturach 25 pułku piechoty AK, żołnierze z oddziału „Wicher” brali udział w wielu akcjach oraz potyczkach z niemieckimi żandarmami i żołnierzami.

• 5 sierpnia 1944 r. oddział brał udział w potyczce pod Sulejowem na szosie piotrkowskiej^[22].
• 13 sierpnia 1944 r. grupa około 90–100 żołnierzy z różnych oddziałów wchodzących w skład I batalionu 25 pp AK pod dowództwem ppor. „Maja” dokonała pacyfikacji niemieckiej kolonii Jawor zamieszkiwanej przez volksdeutschów tworzących Selbstschutz. W wyniku walk zniszczono niemiecki bunkier, zarekwirowano bydło i konie, zdobyto broń i amunicję. Po stronie partyzantów zginął co najmniej jeden żołnierz^[23].
• 16 sierpnia 1944 r. partyzanci stoczyli dwie potyczki z Niemcami w rejonie wsi Sulborowice i Reczków. W godzinach przedpołudniowych siły polskie rozbiły oddział żandarmerii niemieckiej. Zginęło 20 żandarmów, a pozostałych 17 rozstrzelano za znęcanie się nad ludnością cywilną. Po stronie polskiej nie było zabitych. Trzech partyzantów zostało rannych. Zdobyto broń, amunicję, konie, wozy, oprzyrządowanie wojskowe i mapy. W tym samym miejscu w godzinach popołudniowych pułk stoczył bój z około 300–350 żołnierzami niemieckimi. W czasie popo­łudniowej akcji straty niemieckie wyniosły 66 zabitych i około 90–100 rannych. Po stronie polskiej zginęło 10 partyzantów, w tym por. „Kuba” (Antoni Bednarczyk) – dowódca oddziału „Burza”. Kolejnych trzech żołnierzy zostało rannych^[24].
• Od 20 sierpnia do 26 września 1944 r. oddział wraz z innymi oddziałami wchodzącymi w skład batalionu 25 pp AK stacjonował w obozie warownym w lasach przysuskich. Dni mijały partyzantom na ćwiczeniach polowych, ćwiczeniach musztry, organizowaniu żywności^[25].
• 21 sierpnia 1944 major „Roman” przeorganizował batalion w pułk i oficjalnie nadał mu nazwę 25 pułku piechoty Armii Krajowej, nawiązując tym do istniejącego przed 1939 r. 25 pułku piechoty Wojska Polskiego^[26].
• 6 września 1944 r. niemieckie oddziały Wehrmachtu w sile jednej kompanii zaatakowały partyzantów w okolicach leśniczówki Huta i gajówki Piecyki w lasach przysuskich niedaleko Stefanowa. W wyniku działań bojowych po stronie niemieckiej zginęło 18 żołnierzy (w tym dwóch oficerów), a 7 zostało rannych. Po stronie polskiej nie odnotowano zabitych. Ciężko ranny został jeden partyzant z oddziału „Błyskawica”^[27].
• W wyniku przeprowadzonej we wrześniu 1944 r. reorganizacji 25 pp AK partyzanci z dawnego oddziału „Wicher” weszli w skład 1. kompanii. Liczyła ona ponad 220 żołnierzy^[28].
• 16 września 1944 r. por. „Wicher” otrzymał od mjr. „Romana” rozkaz zlikwidowania napotkanego kilkunastoosobowego oddziału, którego członkowie podawali się za żołnierzy Armii Radzieckiej i Ludowego Wojska Polskiego, a którzy, po krótkim śledztwie, uznano za poprzebieranych członków oddziału żołnierzy SS-Galizien-Division składającego się w większości z Ukraińców. Rozstrzelano 17 żołnierzy^[29].
• 26 września 1944 r. w ramach operacji „Waldkater” siły niemieckie w liczbie około 1200 żołnierzy i żandarmów zaatakowały w lasach przysuskich połączone siły 25 i 72 pułku piechoty Armii Krajowej. W wyniku wielogodzinnej walki operacja „Waldkater” zakończyła się fiaskiem. Niemcy stracili 140 zabitych oraz około 230 rannych. Po polskiej stronie zginęło 10 partyzantów, 20 było rannych, a sześciu zaginęło^[30] (inne źródło podaje 11 zabitych, 10 rannych i pięciu zaginionych^[31]).
• W nocy z 27 na 28 września 1944 r. w odwecie za operację „Waldkater” partyzanci z 25 pp oraz 72 pp AK (w sumie około 600 żołnierzy) przeprowadzili akcję mającą na celu zniszczenie posterunku żandarmerii w Przysusze. Po kilkugodzinnej walce partyzantom nie udało się osiągnąć głównego celu akcji. Bunkier przy posterunku żandarmerii pozostał niezdobyty. Po stronie niemieckiej zginęło około 60 żandarmów. Po stronie polskiej zginęło 2 partyzantów, a 7 zostało rannych. Zdobyto żywność i broń^[32].

• 23 października 1944 r. Niemcy otoczyli 25 pułk piechoty Armii Krajowej w okolicach wsi Myślibórz, Tomaszów i Ruszenice. Z powodu dużej przewagi wroga partyzanci wycofali się do wsi Górki Niemojowskie^[33].
• 27 października 1944 r. w okolicach wsi Biały Ług partyzanci z 25 pp AK odparli atak około 2500 żołnierzy niemieckich z SS i Wehrmachtu. W wielogodzinnym boju Niemcy stracili ok. 140 żołnierzy (40 zabitych i 100 utopionych w bagnie). Po stronie polskiej zginęło 8 partyzantów^[34].
• 4 listopada 1944 r. około 800 żołnierzy 25 pp AK przełamało pierścień obławy niemieckiej w lasach przysuskich w okolicy leśniczówki Huta. W całodniowym boju poległo około 20 partyzantów w tym zastępca dowódcy puł­ku – major Bronisław Lewkowicz ps. „Kurs”. Około 30 żołnierzy zostało rannych. Straty niemieckie w walce koło leśniczówki Huta oszacowano na około 100 poległych żołnierzy^[35].
• 5 listopada 1944 r. odpoczywający we wsi Boków partyzanci zostali zaskoczeni przez przeważające liczebnie oddziały niemieckie. 25 pp AK wycofała się w kierunku południowo-zachodnim. Straty własne wyniosły 10 zabitych i 50 rannych^[36]. Przez kilka następnych dni żołnierze uciekali przed ścigającymi ich oddziałami niemieckimi. Między wsiami Brody i Wincentów na skutek zamieszania około 250 żołnierzy zgubiło się lub rozproszyło w lasach koneckich. Część z tych osób poległa, wielu odniosło rany, pewna grupa trafiła do niewoli i do więzień. Była to wielka klęska pułku poniesiona bez żadnej walki, ponieważ nieprzyjaciel nie znajdował się w bezpośrednim kontakcie z partyzantami. 9 listopada kolumna doszła do Górek Niemojowskich, gdzie mogła wreszcie spokojnie odpocząć. Na dzień 9 listopada stan pułku wynosił około 300 osób^[37].

• 9 listopada 1944 r. podjęto decyzję o rozformowaniu 25 pułku piechoty AK. Od tej chwili walki z okupantem miały być ponownie prowadzone przez mniejsze grupy partyzanckie. Oddział „Wicher” liczył wtedy około 60 żołnierzy^[38].
• 3 grudnia 1944 r. dowódca oddziału postanowił urządzić zasadzkę na kałmucki oddział kawalerii w okolicach wsi Malenie i Adamów. Pomimo blisko dwukrotnej przewagi liczebnej nieprzyjaciel nie przyjął walki i w panice zaczął uciekać. Poległo czterech Kałmuków^[39][40].
• Oddział por. „Wichra” działał jako zwarta jednostka do końca wojny. Rozformował się 17 stycznia 1945 r^[41].