Oodescelis polita
| Oodescelis polita | |||
| (Sturm, 1807) | |||
_Syn.-_Platyscelis_(Oodescelis)_polita_(Sturm%252C_1897)_(27899854394).png) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina |
Tenebrioninae | ||
| Plemię |
Platyscelidini | ||
| Rodzaj |
zapylec | ||
| Podrodzaj |
Oodescelis (Oodescelis) | ||
| Gatunek |
Oodescelis (Oodescelis) polita | ||
| Synonimy | |||
| |||
Oodescelis polita – gatunek chrząszcza z rodziny czarnuchowatych i podrodziny Tenebrioninae. Zamieszkuje środkową i wschodnią Europę, Zakaukazie, Syberię i Azję Środkową. Preferuje stanowiska o stepowym charakterze.
Taksonomia
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1807 roku przez Jacoba Sturma pod nazwą Blaps polita[1][2]. Później umieszczony został w rodzaju Platyscelis, a Wiktor Moczulski wyróżnił w jego obrębie w 1845 roku podrodzaj Oodescelis[3], wyniesiony później do rangi osobnego rodzaju[2]. W 1940 roku omawiany takson wyznaczony został przez Zoltána Kaszaba gatunkiem typowym Oodescelis[4].
Morfologia
Chrząszcz o owalnym w zarysie, silnie wysklepionym ciele długości od 6 do 11 mm[5]. Ubarwienie ma czarne[6][5]. Wierzch ciała jest nagi i błyszczący[5].
Głowa jest wyraźnie szersza niż dłuższa, choć węższa od przedplecza[5], gęsto punktowana i pokryta drobną mikrorzeźbą ziarenkowatą, zaopatrzona w poprzeczne, w przeciętnym stopniu na przednich krawędziach występami policzków wykrojone oczy[5] i nitkowate[6], sięgające poza tylną krawędź przedplecza czułki[5].
Przedplecze jest silniej niż u O. melas wysklepione, w zarysie trapezowate, najszersze na tylnej krawędzi[6], ku głowie łukowato zwężające się; wszystkie kąty ma wyraźnie zaznaczone. Powierzchnia jego jest gęsto punktowana i pokryta drobną mikrorzeźbą ziarenkowatą, ale błyszcząca[5]. Pokrywy są owalne, silnie wysklepione[5], wzdłuż szwu zrośnięte, w tyle spadziste[6], gęsto punktowane i ziarenkowato mikrorzeźbione, o rzędach i międzyrzędach słabo zaznaczonych[5].
Odnóża przedniej i środkowej pary u samców mają człony stóp od pierwszego do czwartego mocno rozszerzone i porośnięte żółtymi szczecinkami, a u samic wąskie i porośnięte szczecinkami ciemnymi[5][6]. W przeciwieństwie do O. melas przednie golenie samca są tylko słabo wykrzywione, na szczycie niezgrubiałe, tylko rozszerzone, na spodzie pozbawione listwy. Również w przeciwieństwie do tegoż gatunku przednie uda samicy są nierozszerzone, po wewnętrznej stronie słabo zaokrąglone, a odcinek krawędzi zewnętrznej między stawem kolanowym a zębem udowym mają wyraźnie wycięty[6].
Odwłok samca ma pierwszy i drugi spośród widocznych sternitów nagie lub zaopatrzone w kilka bezładnie rozmieszczonych włosków[6].
Ekologia i występowanie
Owad rozmieszczony od nizin po rejony pagórkowate[7]. Preferuje stanowiska nasłonecznione[5], zwłaszcza o stepowym charakterze[6]. Zasiedla kserotermiczne zbocza, skraje lasów, miedze, pastwiska i przydroża. Bytuje pod kamieniami, opadłymi liśćmi, płatami mchów i porostów, w detrytusie i wśród korzeni traw[7][6]. Zarówno larwy, jak i postacie dorosłe stanowią stadia zimujące[6].
Gatunek palearktyczny. Znany jest z Litwy, Polski, Austrii, Czech, Słowacji, Węgier, Ukrainy, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji oraz europejskiej i syberyjskiej części Rosji, europejskiej i azjatyckiej części Kazachstanu, Gruzji i Azerbejdżanu[2][5]. W Polsce odnotowany został na kilku stanowiskach w początku XX wieku, jednak jego występowanie w tym kraju bywa podawane w wątpliwość[7]; na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce znalazł się jako gatunek zagrożony o niedostatecznie rozpoznanym statusie (DD)[8]. W Czechach podany został jednokrotnie na początkach XX wieku z Moraw[5] i na „Czerwonej liście gatunków zagrożonych Republiki Czeskiej” umieszczony został ze statusem regionalnie wymarłego (RE)[9].
Przypisy
- ↑ Jacob Sturm: Deutschlands Fauna in Abbildungen nach der Natur mit Beschreibungen. V Abtheilung. Nürnberg: 1807, s. 208, seria: Die Insecten. Zweites Bändchen Käfer.
- 1 2 3 I. Löbl, A. Smetana: Catalogue of Palearctic Coleoptera. Vol. 5: Tenebrionoidea. Stenstrup, Denmark: Apollo Books, 2008, s. 295. ISBN 87-88757-84-6.
- ↑ V. de Motschulsky. Remarques sur la collection de coléoptères Russes de Victor de Motschulsky, 1er Article. „Bulletin de la Société Impériale des Naturalistes de Moscou”. 18 (1), s. 3–127, 1845.
- ↑ Zoltán Kaszab. Revision der Tenebrioniden-Tribus Platyscelini (Col. Teneb.). „Mitteilungen der Münchner Entomologischen Gesellschaft”. 30, s. 896–1003, 1940.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Vladimir Novák: Beetles of the family Tenebrionidae of Central Europe. Praga: Academia, 2014, s. 288-291, seria: Zoological Keys.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Zdzisława Stebnicka: Klucze do oznaczania owadów Polski Część XIX Chrząszcze – Coleoptera z. 91 Czarnuchowate – Tenebrionidae, Boridae. Wrocław: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1991, s. 28-30.
- 1 2 3 B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska. Chrząszcze – Coleoptera. Cucujoidea, część 3. „Katalog Fauny Polski”. 23 (14), 1987.
- ↑ Jerzy Pawłowski, Daniel Kubisz, Mieczysław Mazur: Coleoptera. Chrząszcze. W: Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Zbigniew Głowaciński, Małgorzata Makomaska-Juchiewicz, Grażyna Połczyńska-Konior (red.). Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk (PAN), 2002, s. 88-110. ISBN 83-901236-8-1.
- ↑ Vladimir Novák: Tenebrionidae. W: R. Hejda, J. Farkač, K. Chobot: Červený seznam ohrožených druhů České republiky. Bezobratlí. List of threatened species in the Czech Republic. Invertebrates.. Praha: Příroda, 2017, s. 443-446.