Pipile

	Pipile
	Bonaparte, 1856
	; Grdacz czarnoczelny (P. jacutinga)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	grzebiące
Rodzina	czubacze
Rodzaj	Pipile
	Typ nomenklatoryczny
	Penelope leucolophos Merrem, 1786 (= Crax pipile Jacquin, 1784)
Synonimy
	Cumana Coues, 1900;
	Cumana Coues, 1900;
Gatunki
	4 gatunki – zobacz opis w tekście
	4 gatunki – zobacz opis w tekście

Pipile – rodzaj ptaków z rodziny czubaczy (Cracidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce Południowej^[4].

Morfologia

Długość ciała 63,5–76 cm; masa ciała 1100–3300 g^[5].

Systematyka

Etymologia

Pipile: epitet gatunkowy Crax pipile Jacquin, 1784; niem. Pipile, nazwa dla grdacza trynidadzkiego ukuta przez Jacquina w 1784 roku, od łac. pipilare „ćwierkać, świstać”, od pipare „ćwierkać”^[6].
Cumana: Cumaná, Sucre, północno-wschodnia Wenezuela^[7]. Nowa nazwa dla Pipile.

Podział systematyczny

Taksony te przez część systematyków umieszczane są w rodzaju Aburria^[8]^[9]. Do rodzaju należą następujące gatunki^[10]:

Pipile jacutinga (von Spix, 1825) – grdacz czarnoczelny
Pipile pipile (von Jacquin, 1784) – grdacz trynidadzki
Pipile cumanensis (von Jacquin, 1784) – grdacz modrogardły
Pipile cujubi (von Pelzeln, 1858) – grdacz czerwonogardły

Przypisy

↑ Pipile, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ Ch.-L. Bonaparte. Tableaux paralléliques de l'ordre des Gallinacés. „Comptes Rendus Hebdomadaires des Déances de l’Académie des Sciences”. 42, s. 877, 1856. (fr.).
↑ E. Coues. Pipile vs. Pipilo. „The Auk”. 17, s. 65, 1900. (ang.).
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v15.1). [dostęp 2025-03-05]. (ang.).
↑ J. del Hoyo: Family Cracidae (Chachalacas, Guans and Curassows). W: J. del Hoyo, A. Elliott & J. Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 2: New World Vultures to Guineafowl. Barcelona: Lynx Edicions, 1994, s. 353. ISBN 84-87334-15-6. (ang.).
↑ Pipile, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-22] (ang.).
↑ Cumana, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-22] (ang.).
↑ E.T. Grau, S.L. Pereira, L.F. Silveira, E. Höfling & A. Wajntal. Molecular phylogenetics and biogeography of Neotropical piping guans (Aves: Galliformes): Pipile Bonaparte, 1856 is synonym of Aburria Reichenbach, 1853. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 35, s. 637–645, 2005. DOI: 10.1016/j.ympev.2004.12.004. (ang.).
↑ K. Frank-Hoeflich, L.F. Silveira, J. Estudillo-López, A.M. García-Koch, L. Ongay-Larios & D. Piñero. Increased taxon and character sampling reveals novel intergeneric relationships in the Cracidae (Aves: Galliformes). „Journal of Zoological Systematics and Evolutionary Research”. 45 (3), s. 242–254, 2007. DOI: 10.1111/j.1439-0469.2007.00396.x. (ang.).
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Cracidae Swainson, 1825 – czubacze - Guans (wersja: 2023-03-14). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2025-03-05].

[itis-1] Pipile, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Bonaparte-2] Ch.-L. Bonaparte. Tableaux paralléliques de l'ordre des Gallinacés. „Comptes Rendus Hebdomadaires des Déances de l’Académie des Sciences”. 42, s. 877, 1856. (fr.).

[Coues-3] E. Coues. Pipile vs. Pipilo. „The Auk”. 17, s. 65, 1900. (ang.).

[ioc-4] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v15.1). [dostęp 2025-03-05]. (ang.).

[hbw2-5] J. del Hoyo: Family Cracidae (Chachalacas, Guans and Curassows). W: J. del Hoyo, A. Elliott & J. Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 2: New World Vultures to Guineafowl. Barcelona: Lynx Edicions, 1994, s. 353. ISBN 84-87334-15-6. (ang.).

[6] Pipile, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-22] (ang.).

[7] Cumana, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-22] (ang.).

[Grau&inni-8] E.T. Grau, S.L. Pereira, L.F. Silveira, E. Höfling & A. Wajntal. Molecular phylogenetics and biogeography of Neotropical piping guans (Aves: Galliformes): Pipile Bonaparte, 1856 is synonym of Aburria Reichenbach, 1853. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 35, s. 637–645, 2005. DOI: 10.1016/j.ympev.2004.12.004. (ang.).

[Frank-Hoeflich&inni-9] K. Frank-Hoeflich, L.F. Silveira, J. Estudillo-López, A.M. García-Koch, L. Ongay-Larios & D. Piñero. Increased taxon and character sampling reveals novel intergeneric relationships in the Cracidae (Aves: Galliformes). „Journal of Zoological Systematics and Evolutionary Research”. 45 (3), s. 242–254, 2007. DOI: 10.1111/j.1439-0469.2007.00396.x. (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-10] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Cracidae Swainson, 1825 – czubacze - Guans (wersja: 2023-03-14). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2025-03-05].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]