Plac Strażacki w Braniewie

Plac Strażacki
 Zabytek: nr rej. B/237 z 14.12.1957
Ilustracja
Plac Strażacki, rok 1992
Państwo

 Polska

Miejscowość

Braniewo

Długość

ok. 240 m

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się punkt z opisem „Plac Strażacki”
Ziemia54°22′58,1″N 19°49′29,4″E/54,382806 19,824833

Plac Strażacki w Braniewieplac w Braniewie na lewym brzegu Pasłęki, do II wojny światowej część Starego Miasta.

Historia

Gęsta zabudowa Starego Miasta, 1635
Obszar pl. Strażackiego przed II wojną światową
Pusty plac kontrastuje z odbudowaną ul. Gdańską
Część zabudowana pl. Strażackiego
Po lewej wieża strażacka z 1920
Siedziba PSP, 2024 rok

II wojna światowa dotarła do Braniewa dopiero w 1945 roku. Od ostrzału artyleryjskiego oraz bomb podczas nalotów lotnictwa Armii Czerwonej miasto legło w gruzach (ok. 80–85% zniszczeń), szczególnie mocno zniszczony był kwartał Starego Miasta. Po wojnie wiele budynków, nadających się do obudowy, zostało rozebrane na cegłę, zwłaszcza gdy okazało się, że sprzedaż cegły rozbiórkowej przynosi spory dochód[1]. Gruzy całkowicie zniknęły z pejzażu Braniewa dopiero pod koniec lat 60. XX w.[2][3]

Wielu budynków, a także ulic nie zostało odbudowanych. Wśród nich znajdowały się m.in. ulice: Feuerstraße, Schmiedestraße, Breitestraße, Junkerstraße, Brückenstraße. Ten kwartał miasta – pomiędzy ratuszem, ul. Gdańską, Hozjusza i rzeką Pasłęka, otrzymał po wojnie nazwę: plac Strażacki[4].

Część tego kwartału została zabudowana blokami mieszkalnymi. Na pozostałej części utworzono zaś zielony plac, zakrywający piwnice przedwojennych kamienic[5]. Niezabudowana część kryje piwnice 5 kwartałów przedwojennej zabudowy[6].

14 grudnia 1957 założenie urbanistyczne Starego Miasta, którego znaczną część zajmuje współczesny plac Strażacki, zostało wpisane do wojewódzkiej ewidencji zabytków pod numerem B/237[7].

Plany odbudowy starówki, jak i ratusza w Braniewie podnoszone są od wielu lat. W 2007 roku rozkopano zielony plac, odkrywając mury zasypanych budynków na wysokości sklepień piwnic. W 2016 przeprowadzone zostały kolejne badania archeologiczne. Po przeprowadzonych badaniach sondażowych plac został ponownie zasypany i wyrównany[5][8][9][10].

Plac Strażacki i straż pożarna

Swoją powojenną nazwę plac zawdzięcza położonej przy rzece Pasłęce siedzibie straży pożarnej (nazwy ulicom w Braniewie zostały nadane w roku 1947). Przy pl. Strażackim ma siedzibę zarówno Państwowa Straż Pożarna, jak również Ochotnicza Straż Pożarna w Braniewie[11][12].

Poświadczenia istnienia w tym miejscu strażnicy strażackiej sięgają co najmniej roku 1920. Wtedy to, jak podaje komunikat w sprawozdaniu rady miasta, po wieloletnich staraniach miejscowej OSP (Freiwillige Feuerwehr Braunsberg) wybudowana została przy Werftplatz nad Pasłęką (w tym samym miejscu, co współczesna siedziba strażaków) strażnica-remiza oraz wieża strażacka. Ze wględu na brak trwalszych materiałów budowlanych obie konstrukcje wykonane zostały z drewna[13]. Wojenną pożogę przetrwała tylko wieża strażacka, remiza została spalona[14].

Po wojnie OSP została utworzona w Braniewie w 1946 roku. Przez krótki okres stacjonowała przy ul. Kościuszki 78, ale zastęp ćwiczył i tak na terenie byłej spalonej remizy i w ocalałęj wieży-wspinalni. Wkrótce Urząd Miasta przydzielił też na potrzeby OSP budynek mieszkalny przy pl. Strażackim 6 (rozebrany w latach 70. XX w.). W 1949 podjęto decyzję o wybudowaniu na miejscu spalonej przedwojennej remizy nowej, murowanej siedziby straży pożarnej. Budowę ukończono w roku 1952. W latach 60. rozebrana została przedwojenna drewniana wieża strażacka[14][15].

Z dniem 1 kwietnia 1950 powołano ponadto Komendę Powiatową Straży Pożarnych w Braniewie, na mocy uchwalonej przez Sejm PRL ustawy z dnia 4 lutego 1950 r. o ochronie przeciwpożarowej i jej organizacji, również PSP ostatecznie znalazło siędzibę obok OSP, pod tym samym adresem – plac Strażacki 2[16][11].

Zobacz też

Przypisy

  1. Małgorzata Kudosz Kwartalnik historyczny, karta nr 76, Rozbierano budynki nadające się do odbudowy, [w:] IKAT. Gazeta Braniewska, 8 listopada 2013, s. 8
  2. SOFTEL, Braniewo 1945 – zapomniana masakra miasta, „portelpl” [dostęp 2018-04-13] (pol.).
  3. Stanisław Achremczyk, Alojzy Szorc, Braniewo, Olsztyn 1995, s. 264
  4. Heimatseite der Kreisgemeinschaft Braunsberg/Ostpreussen e.V., Braunsberg (Ermland) – geistige Hauptstadt des Ermlands, z opisu na mapie miasta
  5. 1 2 Braniewo. Place archeologiczne na skwerze przy ulicy Gdańskiej. Być może niedługo powstaną tu kamienice, IKAT. Gazeta Braniewska, 2 listopada 2007, s. 1
  6. Archiwum MBP, Braniewo. Bloki mieszkalne przy ul. Hozjusza i placu Strażackim [nazwa red.] – strona dokumentu [online], OSA | Otwarty System Archiwizacji [dostęp 2025-02-09].
  7. Lista zabytków ujętych w wojewódzkiej ewidencji zabytków [online], www.bip.wuoz.olsztyn.pl [dostęp 2024-12-24].
  8. Plac Strażacki i ratusz w Braniewie mają zostać odbudowane - Rekonstrukcje i Odbudowy, „Rekonstrukcje i Odbudowy”, 26 września 2020 [dostęp 2025-02-09] [zarchiwizowane z adresu 2024-12-10].
  9. Stare Miasto w Braniewie zostanie odbudowane? Trwa opracowywanie ekspertyz [online], Radio Olsztyn [dostęp 2025-02-09].
  10. Braniewo chce odbudować stare miasto [online], Radio Olsztyn [dostęp 2025-02-09].
  11. 1 2 Strona główna KPPSP - Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Braniewie - Portal Gov.pl [online], Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Braniewie [dostęp 2025-02-09].
  12. OCHOTNICZA STRAŻ POŻARNA W BRANIEWIE | Rejestr.io [online], rejestr.io [dostęp 2025-02-09].
  13. Bericht über die Verwaltung und den Stand der Gemeinde-Angelegenheiten der Stadt Braunsberg umfassend das Kalenderjahr 1920, s. 1031, skan 630
  14. 1 2 Historia Braniewa - nieznane wydarzenia - POŻARY i OCHRONA PRZECIWPOŻAROWA w DAWNYM BRANIEWIE [online], www.historiabraniewa.hekko.pl [dostęp 2025-02-17].
  15. 1946-1950. POCZĄTKI POŻARNICTWA NA ZIEMI BRANIEWSKIEJ [online], braniewo.com.pl [dostęp 2025-02-09].
  16. Ustawa z dnia 4 lutego 1950 r. o ochronie przeciwpożarowej i jej organizacji [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2025-02-17].