Ulice i place w Braniewie

Ulice Braniewa były od czasów średniowiecza do nastania ery komunikacji samochodowej wąskie i ciasne, tak samo jak w innych tej rangi miastach. Tylko niektóre z nich miały utwardzoną nawierzchnię. Nie posiadały oficjalnych nazw, opisów ani numerów. Nie oznaczało to wcale, iż nazw ulic czy też dzielnic wówczas nie używano. Przeciwnie – nazwy poszczególnych ulic występują w źródłach już od czasów średniowiecza i niektóre z nich zachowano w niezmienionej formie podczas oficjalnego nadawania mian w połowie XIX wieku^[1][2].

W 1802 ulice Braniewa zostały rozświetlone pierwszymi latarniami^[3]. W 1818 władze ponumerowały budynki w mieście i to zarówno mieszkalne, jak i te o innym charakterze, a także inne grunty, zakładając w tym celu księgę wieczystą miasta. Nazwy ulicom zostały nadane urzędowo w 1845 roku^[3]. Był ku temu już czas, gdyż miasto po połączeniu Starego Miasta i prawobrzeżnego Nowego Miasta liczyło już łącznie osiem i pół tysiąca mieszkańców i dalej szybko się rozrastało^[4]. W 1913 na łączną długość 17 100 m ulic znajdujcych się na terenie miasta tylko 4560 m dróg nie było utwardzonych, przy tym uskarżano się, iż wiele wybrukowanych ulic zostaje uszkadzanych i niszczonych podczas masowego kładzenia instalacji wodnych, kanalizacyjnych i gazowych^[5].

W I połowie XX w. miasto się nadal dynamicznie rozwijało i rozbudowywało. Na obrzeżach miasta powstawało wiele nowych ulic, którym często nadawano nazwy wielkich postaci związanych z miastem – tak powstały m.in.: Wichmannstraße, Arendtstraße, Flemingstraße, Seeligerstraße, Sydathstraße^[6].

Po zagarnięciu władzy przez nazistowską partię NSDAP (Machtergreifung), w latach 1933–1935 roku nazwy poszczególnych ulic uległy zmianie. I tak zmienione zostały nazwy ulic: Berliner Straße na Ludendorffstraße, Neue Dammstraße na SA-Straße, Marktstraße na Hindenburgstraße, Vorstädtischer Markt na Adolf-Hitler-Platz, Am Stadtpark na Horst-Wessel-Platz, Logenstraße na Otto-Weinreich-Straße^[7].

Kolejną zasadniczą zmianę przyniósł koniec II wojny światowej. Już kilka miesięcy wcześniej, bo w lutym 1945 r., na konferencji jałtańskiej zdecydowano o likwidacji Prus Wschodnich i przyznaniu Braniewa Polsce. 20 marca 1945 miasto zajęły wojska radzieckie. Pod koniec maja 1945 zaczęli napływać polscy osadnicy. 7 lipca 1945 władza w Braniewie została przejęła przez polską administrację. Posługiwanie się językiem polskim wymusiło również nazywanie ulic w tym języku. Nie odtworzono i nie nazwano wielu przedwojennych ulic, gdyż brakowało planu, zapału, funduszy, a także nie było potrzeby w wyludnionym przez wojnę mieście. Zatracono po wojnie nie tylko cenną architekturę miasta, ale i średniowieczny układ wielu uliczek. Oficjalne nazwy ulicom zostały nadane dopiero w 1947 roku. Dokonała tego specjalna komisja Miejskiej Rady Narodowej w składzie: Roman Grynberg, Stanisław Rojek, Zygmunt Rarok, Longin Maliński i Wincenty Wiśniewski. Pewne dystansowanie się do „wyzwolicieli” uwidacznia się w nazewnictwie ulic – zmieniono nazwy ul. Stalina na „tylko” ul. Bohaterów Stalingradu oraz ul. Wandy Wasilewskiej na ul. gen. Świerczewskiego^[8].

Ostatnią znaczną zmianę w nazewnictwie ulic Braniewa przyniosły przemiany ustrojowe 1989 roku. Z dniem 1 grudnia 1990 zniknęło z krajobrazu miasta siedem nazw ulic i placów, których patroni byli jednoznacznie kojarzeni z poprzednim systemem – tj. ulice Zwycięzców, Lenina, Partyzantów, Bohaterów Stalingradu, Świerczewskiego, Hanki Sawickiej i plac Skowrońskiego. Zastąpiono je nazwami bohaterów narodowych III RP (ul. Grota Roweckiego, ul. Sikorskiego, pl. Piłsudskiego), w następnych latach pojawił się również, dotychczas niemal nieobecny, patronat osób duchownych (ul. Protmann, ul. Kromera, pl. ks. Brandysa). Kolejne uchwały Rady Miejskiej w Braniewie dotyczyły nazywania bezimiennych ulic i placów lub nowo utworzonych^{[9][10][11][12][13]}.

• Bergstraße (między Morską a Pasłęką, tuż za browarem)
• Breitestraße (plac Strażacki)
• Collegienstraße, od 1930 Kollegienstraße (przedłużenie Hozjusza do kolegium jezuickiego)
• Fleischerstraße (bloki należące do ul. Kościuszki)
• Fließstraße – równoległa do ul. Konarskiego
• Feuerstraße (plac Strażacki)
• Fischmarkt (targowisko miejskie)
• Gartenstraße (między Morską a Browarem)
• Himmelsleiter (schody przy Baszcie do fosy)
• Junkerstraße (plac Strażacki)
• Kastanienalleee (tuż za browarem)
• Lindenstraße (bloki należące do ul. Kościuszki)
• Moenkestraße (za sądem do Spacerowej)
• Mauerstraße (między Gdańską 6 a 10)
• Schanzengasse – przed 1818 jako „An den Schanzen” oraz „hinter dem Rohrteich”, po 1945 nienazwana, współcześnie chodnik pomiędzy placem Wolności a ul. Portową
• Schmiedestraße (plac Strażacki)