Plan Allona

Podział terytorium Zachodniego Brzegu wg Planu Allona

Plan Allona (hebr. תוכנית אלון, tochnit Allon) – propozycja rozwiązania problemu zajętych przez Izrael w trakcie wojny sześciodniowej (1967) terenów Zachodniego Brzegu, Strefy Gazy, Wzgórz Golan i Synaju, opracowana i ogłoszona przez ówczesnego ministra pracy Jigala Allona w 1967 roku. Plan ten nie został nigdy oficjalnie przyjęty przez izraelskie rządy, ale w praktyce polityka osadnicza państwa opierała się na jego założeniach.

Tło

Podczas wojny sześciodniowej Izrael przejął zbrojnie następujące terytoria: od Egiptu Strefę Gazy i Synaj, od Jordanii Zachodni Brzeg, a od Syrii Wzgórza Golan. Uchwalona przez Radę Bezpieczeństwa ONZ Rezolucja nr 242 wezwała Izrael do wycofania się z obszarów zajętych podczas konfliktu, aby umożliwić zawarcie trwałego i sprawiedliwego pokoju w regionie. Społeczność międzynarodowa uznała jednocześnie za niedopuszczalne, żeby w wyniku konfliktu zbrojnego zagarniać nowe terytorium[1]. Wszystkie państwa, w tym Izrael i państwa arabskie, podpisały rezolucję, jednak różniły się co do jej interpretacji, ponieważ jej tłumaczenia na różne języki stwarzały możliwość odmiennej ich interpretacji[2].

Zdobycze terytorialne doprowadziły do podzielenia się izraelskiej sceny politycznej na dwa obozy: gołębi i jastrzębi. Ci pierwsi optowali za opcją pokoju za ziemię, czyli Izrael zwróciłby poszczególnym państwom arabskim zdobyte obszary w zamian za traktaty pokojowe. Natomiast obóz jastrzębi opowiadał się za zatrzymaniem zdobytych ziem[3]. Jednak we wrześniu 1967 roku w Chartumie miała miejsce konferencja, na której w imię panarabskiej solidarności przywódcy państw arabskich przyjęli rezolucję chartumską, w myśl której zobowiązali się do nieuznawania Izraela jako państwa, niepodpisywania z nim porozumień pokojowych oraz nieprowadzenia z Izraelem żadnych negocjacji[4]. Stanowisko to sprawiało, że obóz jastrzębi umacniał się w Izraelu, a rząd stawał się mniej skłonny do jakichkolwiek ustępstw i negocjacji[5][6].

Nowym problemem, który wynikał z trzykrotnego powiększenia swojego terytorium przez Izrael, byli Palestyńczycy. Zwiększenie się ich liczby w kraju doprowadziło do pojawienia się wśród izraelskich elit politycznych przekonania, iż Palestyńczycy staną się zagrożeniem demograficznym dla państwa żydowskiego. Z tego powodu nie chciano przyznawać społeczności palestyńskiej izraelskiego obywatelstwa, pojawił się pomysł, aby za Palestyńczyków odpowiadała Jordania lub by władze miały ich zachęcić do emigracji[7][8].

Plan Allona

Powstanie

Jigal Allon (1969)

Jigal Allon był członkiem Achdut ha-Awoda, partii będącej elementem składowym Koalicji Pracy (hebr. Ma’arach). Na czele Achdut ha-Awoda stał Jicchak Tabenkin, socjalista, który zajmował maksymalistyczne stanowisko w sprawie granic państwa. Według niego konflikt arabsko-izraelski był wynikiem tego, iż Arabowie nie wyzwolili się z feudalizmu i tym samym nie posiadali klasy robotniczej, która mogłaby nawiązać dialog z Żydami. Twierdził, że plany pokojowe nie zmniejszą wrogości Arabów wobec Izraela, a wszystkie nowo zdobyte terytoria powinny zostać zasiedlone przez Izrael. Podobne poglądy podzielał Allon[9]. Uważał, że zwycięstwo w wojnie nie zagwarantowało dominacji Izraela w regionie. Nalegał, aby rząd skupił się na zabezpieczeniu granic i rozbudowie silnej armii. Wprowadził do izraelskiego dyskursu politycznego pojęcie „bezpiecznych granic”, czyli takich, które dadzą Izraelowi przewagę geopolityczną i stworzą głębię strategiczną dla ewentualnej obrony państwa. Już w czerwcu 1967 roku zaznaczył, że Zachodni Brzeg pełni kluczową rolę dla krajowego bezpieczeństwa[10].

Podczas tworzenia propozycji dla rozwiązania kwestii zajętych terytoriów kierował się trzema czynnikami. Po pierwsze, Izrael musiał podjąć jakąś decyzję dotyczącą przyszłości zajmowanych obszarów. Po drugie, państwo musi zapewnić sobie integralność i jedność terytorialną, a także zabezpieczyć Izrael pod względem demograficznym, aby pozostawał państwem żydowskim. Ostatnią determinantą była sprawa uchodźców. Allon uważał, że rozwiązanie tego problemu jest tak samo priorytetem arabskim, jak i izraelskim[11]. Uważał, że priorytetem jest wyznaczenie granic wygodnych do obrony i zgodnych z prawami historycznymi narodu żydowskiego[10]. W swoich wystąpieniach skupiał się przede wszystkim na Zachodnim Brzegu. Zaznaczył, że Izrael powinien jak najszybciej, nawet kosztem potępienia ze strony Stanów Zjednoczonych i społeczności międzynarodowej, ustanowić jednostronnie swoją wschodnią granicę na Jordanie i Morzu Martwym[10][12]. Zabezpieczyłoby to nie tylko państwo, ale także zjednoczoną Jerozolimę[13].

Założenia

Plan, który zaproponował rządowi w 1967 roku, był postrzegany ówcześnie jako kompromis pomiędzy maksymalistycznym podejściem z bezpiecznymi granicami, a umiarkowanym podejściem z uwzględnieniem kwestii palestyńskiej i relacji z Jordanią[2][14].

W swoim planie Allon zawarł następujące postulaty[10][14][15][16]:

  • Jordan zachodnią granicą Izraela,
  • Wschodnia Jerozolima ma zostać zasiedlona przez Żydów i włączona do reszty miasta,
  • kwestia uchodźców musi zostać rozwiązana z udziałem podmiotów międzynarodowych,
  • stworzenie dwóch pasów bezpieczeństwa na zachód od Jordanu o szerokości 10–15 km w głąb Zachodniego Brzegu, jeden od Bejt Sze’an po oś drogi Jerozolima-Jerycho, drugi od Morza Martwego do Ejn Gedi (ok. 40% Zachodniego Brzegu). Obszary te miałby natychmiast podlegać zasiedleniu dzięki budowie osiedli, które stanowiłby jednocześnie punkty obserwacyjne i obronne,
  • w rejonie Jerycha utworzono by pas łączący Jordanię z pozostałymi, niezasiedlonymi przez Izrael obszarami Zachodniego Brzegu. Tereny te stałyby się częścią Jordanii, a Palestyńczycy tam mieszkający otrzymaliby jordańskie obywatelstwo,
  • Strefa Gazy powinna zostać włączona do Izraela, bez zamieszkujących ją arabskich mieszkańców. Ich status oraz przynależność państwowa powinna zostać uregulowaną przez UNRWĘ i państwa arabskie,
  • rozciągnięcie na Synaj i Wzgórza Golan izraelskiej suwerenności.

Allon zaznaczył jednocześnie, że tak długo jak państwa arabskie nie podpiszą z Izraelem traktatów pokojowych, tak długo Izrael będzie uważał linie zawieszenia ognia za obowiązujące granice. Dodatkowo, pas osiedli w Dolinie Jordanu powinien zostać wyznaczony w taki sposób, aby tworzyć naturalną przeszkodę do poruszania się kolumn zmechanizowanych i pancernych wroga[17].

Odbiór planu i następstwa

Plan Allona nigdy nie stał się oficjalnym planem rozwoju osiedli na Zachodnim Brzegu[18]. Żaden izraelski rząd nie odbył oficjalnej dyskusji nad nim i nie poddał go pod głosowanie[19]. Pomimo tego plan ten wytyczył pewnie kierunki i priorytety związane z osadnictwem: kontrola Judei i Samarii poprzez osadnictwo rolniczo-wojskowe, czy też wykorzystanie warunków terenowych w rozwoju osiedli. Pierwsze osiedla powiązane z planem zaczęły powstawać w 1968 roku wzdłuż drogi Bejt Sze’an-Jerycho oraz wzdłuż zboczy Wzgórz Samarii. Skupiono się wówczas na zasiedleniu pustych obszarów, zabezpieczeniu szlaków komunikacyjnych i dostępu do Jordanu[20]. W latach 1971–1974 skoncentrowano się na budowie pasa osiedli, które osłaniałyby istniejące w Dolinie Jordanu miejscowości żydowskie od zachodu. Następnie w latach 1975–1976 zagęszczano istniejące osiedla, a w latach 1977–1981 utworzono siedem osiedli na północ od Morza Martwego[21]. Budową osiedli zajmował się Wydział Osadnictwa Światowej Organizacji Syjonistycznej, a za rekrutację chętnych do zamieszkania w nowych kibucach i moszawach odpowiadały ruchy osadnicze powiązane z ówcześnie rządzącymi – Ha-Kibuc ha-Me’uchad i Ruch Moszawów. Dwa osiedla powstały również z inicjatywy Bejtaru. Ruchy takie jak Ha-Kibuc Ha-Arci czy Amana nie chciały partycypować w tym przedsięwzięciu. Pierwszy ze względu na to, że nie popierał ekspansjonizmu, a Amana preferowała osadnictwo pośród skupisk ludności palestyńskiej[22].

Założenie Planu Allona zostały skrytykowane przez narodowo-religijny Mafdal i prawicowy Gachal, które stały na stanowisku, że Izrael nie powinien w ogóle zrzekać się zdobytego Zachodniego Brzegu[23]. W 1969 roku Menachem Begin zaproponował przeciwny plan. Chciał, aby Izrael tworzył osiedla w Judei i Samarii na obszarach zamieszkiwanych już przez ludność arabską, ponieważ wg niego Zachodni Brzeg był częścią Państwa Izrael i rząd nie może zrzec się suwerenności nad nim[19]. Planowi Allona sprzeciwiła się Golda Meir oraz większość ministrów w izraelskim rządzie (m.in. Jisra’el Galili, Szlomo Hilel czy Mosze Dajan)[24], a także z krytyką w jego własnej partii. Część członków Achdut ha-Awoda oskarżyła go o sprzymierzenie się z Dawidem Ben Gurionem, który był zdeklarowanym przeciwnikiem Achdut ha-Awoda. Uważano, że Allon boi się przyłączyć do Izraela obszary zamieszkane przez ludność arabską[2]. Krytycznie wobec planu wypowiedział się również Ruch na rzecz Wielkiego Izraela za chęć utworzenia arabskich enklaw na Zachodnim Brzegu[25].

Alternatywę dla Palnu Allona przedstawił również Mosze Dajan. Uważał on, że należy ustanowić i wzmocnić izraelską kontrolę nad grzbietami górskimi na Zachodnim Brzegu. Miałoby się to odbyć poprzez rozbudowę osiedli i baz wojskowych, które połączone byłyby z resztą kraju gęstą siecią dróg. Dajan przekonywał, że osiedla powinny być połączone z resztą kraju również gospodarczo. Założenia tego planu zaimplementowano tylko w Gusz Ecjon[26][27].

W 1968 roku założenia planu zostały zaprezentowane królowi Jordanii Husajnowi I podczas rozmów dotyczących unormowania relacji izraelsko-jordańskich. Król jednak odrzucił propozycję, która według niego naruszała suwerenne prawo Jordanii do tego obszaru[28].

Przypisy

  1. ↑ Schulze 2010 ↓, s. 59, 61.
  2. 1 2 3 Shindler 2011 ↓, s. 162.
  3. ↑ Shindler 2011 ↓, s. 159–161.
  4. ↑ Mahler 2024 ↓, s. 224–225.
  5. ↑ Schulze 2010 ↓, s. 62.
  6. ↑ Shindler 2011 ↓, s. 161.
  7. ↑ Shindler 2011 ↓, s. 162–163.
  8. ↑ Mahler 2024 ↓, s. 218, 219.
  9. ↑ Shindler 2011 ↓, s. 160, 162.
  10. 1 2 3 4 Brown 2023 ↓.
  11. ↑ Efrat 1988 ↓, s. 24.
  12. ↑ Efrat 1988 ↓, s. 24–25.
  13. ↑ Mahler 2024 ↓, s. 217.
  14. 1 2 Barnea 1969 ↓, s. 40.
  15. ↑ Efrat 1988 ↓, s. 25–29.
  16. ↑ Efrat 2006 ↓, s. 25–27.
  17. ↑ Efrat 1988 ↓, s. 28.
  18. ↑ Efrat 1988 ↓, s. 29.
  19. 1 2 Szor 1969 ↓, s. 20.
  20. ↑ Efrat 1988 ↓, s. 29–30.
  21. ↑ Efrat 1988 ↓, s. 32.
  22. ↑ Efrat 1988 ↓, s. 33.
  23. ↑ Charif 1972 ↓, s. 10.
  24. ↑ ג. מאיר שוללת ההצעה להקיט מינהל עצמי בשטחים, „Ma’ariw”, 19 października 1970, s. 1 [dostęp 2024-10-10].
  25. ↑ Greater Israel Movement Criticizes Allon Plan for Partitioning West Bank, Jewish Telegraphic Agency, 19 czerwca 1968 [dostęp 2024-10-10].
  26. ↑ Efrat 1988 ↓, s. 51.
  27. ↑ Shindler 2011 ↓, s. 163–164.
  28. ↑ Israel’s Allon Plan Is Unilaterally Presented [online], Center for Israel Education [dostęp 2024-10-10].

Bibliografia

  • Nachum Barnea, גם בהר וגם בבקעה, „Dawar”, 12 września 1969, s. 40 [dostęp 2024-10-09].
  • Tal Brown, תוכנית אלון עדיין רלוונטית וקריטית לביטחון ישראל [online], Mida, 17 maja 2023 [dostęp 2024-10-09].
  • Josef Charif, מה בין "תכנית דיין" ל "תכנית אלון", „Ma’ariw”, 31 marca 1972, s. 10 [dostęp 2024-10-10].
  • Elisha Efrat, Geography and politics in Israel since 1967, London-Totowa: Frank Cass & Co Ltd., 1988, ISBN 0-7146-3303-8.
  • Elisha Efrat, The West Bank and Gaza Strip: a geography of occupation and disengagement, Abingdon-New York: Routledge, 2006, ISBN 0-415-38545-8.
  • Gregory Mahler, The Arab-Israeli conflict: an introduction and documentary reader, wyd. 3, Abingdon-New York: Routledge, 2024, ISBN 9781032392363.
  • Kirsten Schulze, Konflikt arabsko-izraelski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2010, ISBN 978-83-01-16351-8.
  • Colin Shindler, Historia współczesnego Izraela, Warszawa: Książka i WIedza, 2011, ISBN 978-83-05-13599-3.
  • Icchak Szor, בין תוכנית־אלון לשאר תוכניות, „Al ha-Miszmar”, 12 września 1969, s. 20 [dostęp 2024-10-10].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.