Pomnik Józefa Piłsudskiego w Katowicach
 Pomnik od strony zachodniej w 2018 roku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Miejsce | |
| Typ obiektu | |
| Styl architektoniczny | |
| Projektant | |
| Materiał | |
| Data odsłonięcia |
1993 |
| Ważniejsze przebudowy |
1998 |
Położenie na mapie Katowic  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 50°15′15,66″N 19°01′30,95″E/50,254350 19,025264 | |
Pomnik Marszałka Józefa Piłsudskiego w Katowicach – odsłonięty w 1993 roku pomnik przedstawiający Józefa Piłsudskiego, znajdujący się na placu Bolesława Chrobrego w Katowicach, przed frontonem gmachu Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego. Pomnik ustawiono tyłem do gmachu d. Wojewódzkiej Rady Związków Zawodowych.
Historia
Pomnik został zrealizowany w wyniku konkursu na wykonanie pomnika mającego przedstawiać marsz. Józefa Piłsudskiego, który miał stanąć na późniejszym placu Sejmu Śląskiego. Wpłynęły na niego projekty z kraju i zagranicy, a po długich obradach wybrano propozycję chorwackiego rzeźbiarza Antuna Augustinčića[1], który w późniejszym okresie wyrzeźbił m.in. w 1954 roku stojącą w ogrodach ONZ w Nowym Jorku Statuę Pokoju[2]. Według zamysłu twórcy na cokole katowickiego pomnika miały znajdować się wyobrażenia powstańców śląskich oraz Matki-Ślązaczki z martwym synem-powstańcem jako tzw. śląska Pietà[3].
Pomnik został wykonany w latach 1937–1939, lecz nie dotarł do Polski w 1939 roku z uwagi na zajęcie państwa przez III Rzeszę[1] – miał zostać odsłonięty jesienią tego samego roku[4]. Przez wiele lat monument stał w muzeum rzeźbiarza najpierw w Jugosławii, a następnie w Chorwacji[5]. W czasach komunistycznych postać marszałka była swego rodzaju tabu[6].
Trafił ostatecznie do Katowic dopiero w 1991 roku. Poddano go pracom konserwatorskim w Gliwickich Zakładach Urządzeń Technicznych[5]. Monument postawiono w 1993 roku, a przed jego postawieniem zasypano olbrzymią niedziałającą fontannę w kształcie vesica piscis, która znajdowała się na placu Bolesława Chrobrego, gdzie ostatecznie pomnik ten stanął. W roku 1994 szabla Józefa Piłsudskiego zniknęła. Podejrzewano kradzież, lecz odnalazły ją później dzieci bawiące się w krzakach w pobliżu pomnika. W 1998 roku postać Józefa Piłsudskiego na koniu została ustawiona na 6-metrowym cokole[7]. Autorem projektu współczesnego pomnika i samego cokołu był architekt Andrzej Grzybowski[8].
Charakterystyka
Pomnik konny marsz. Józefa Piłsudskiego znajduje się na placu Bolesława Chrobrego w Katowicach[9]. Ma formę rzeźby na cokole[10] o wysokości 6 m[7] i posiada cechy klasycystyczne i romantyzmu. Przedstawia ona marszałka siedzącego na koniu[9] (przedstawiono go na ogierze, chociaż w rzeczywistości dosiadał zawsze klaczy – Kasztanki), a w prawej dłoni trzyma szablę[7].
Na cokole od strony ulicy Jagiellońskiej (od południa) widnieje napis: Józef Piłsudski 1867–1935; od strony ulicy W. Reymonta (od wschodu): Konny posąg Józefa Piłsudskiego został sprowadzony z Chorwacji do Katowic w 1991 roku z inicjatywy Międzystowarzyszeniowej Komisji Związków Twórczych SH, SARP i TUI staraniem rządu, władz województwa i miasta, ustawiony tymczasowo w 1993 roku w miejscu pierwotnej lokalizacji, w 1998 roku wyniesiony na cokół; od strony ulicy J. Lompy (od zachodu): Konny posąd jest ocalałą częścią założenia pomnikowego Marszałka Józefa Piłsudskiego i Powstańca Śląskiego ufundowanego w latach 1936–1939 ze składek mieszkańców dawnego województwa śląskiego, dzieło nie zostało zrealizowane na skutek wybuchu II wojny światowej, pomnik jest pamiątką II Rzeczypospolitej[10].
Galeria
.jpg)
Pomnik od strony południowo-wschodniej (2021).jpg)
Pomnik od strony południowo-zachodniej (2021).jpg)
Rzeźba pomnika od strony południowo-wschodniej (2021)
Pomnik od frontu (2016)
Pomnik w nocy, dzień przed obchodami Święta Niepodległości (2018)
Przypisy
- 1 2 Bulsa i Szmatloch 2018 ↓, s. 81.
- ↑ Galerija Antuna Augustinčića: Antun Augustinčić's Peace monument in New York. gaa.mhz.hr. [dostęp 2024-12-27]. (ang.).
- ↑ Chojecka i in. 2004 ↓, s. 333.
- ↑ Janota 2010 ↓, s. 39.
- 1 2 Bulsa i Szmatloch 2018 ↓, s. 82.
- ↑ Chojecka i in. 2004 ↓, s. 335.
- 1 2 3 Bulsa i Szmatloch 2018 ↓, s. 83.
- ↑ Powrót Marszałka. Dzieje budowy pomnika Marszałka Józefa Piłsudskiego w Katowicach, [w:] Ana Syska, Śląskie Centrum Dziedzictwa Kulturowego w Katowicach, Podróż ku nowoczesności: architektura XX wieku w województwie śląskim, Katowice 2016, ISBN 978-83-939745-3-5.
- 1 2 Studium… 2012 ↓, Załącznik I.9 8/36.
- 1 2 Dzióbek 2023 ↓, s. 15.
Bibliografia
- Michał Bulsa, Barbara Szmatloch, Sekrety Katowic, wyd. 1, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2018, ISBN 978-83-7729-386-7 (pol.).
- Ewa Chojecka i inni, Sztuka Górnego Śląska od średniowiecza do końca XX wieku, Katowice: Muzeum Śląskie w Katowicach, 2004, ISBN 83-87455-77-6 (pol.).
- Michał Dzióbek, Katowickie pomniki i tablice pamiątkowe: katalog, Katowice: Śląskie Centrum Wolności i Solidarności, 2023, ISBN 978-83-966732-3-7 (pol.).
- Wojciech Janota, Katowice między wojnami: miasto i jego sprawy 1922–1939, wyd. pierwsze, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2010, ISBN 978-83-7729-021-7 (pol.).
- Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Katowice – II edycja. Część 1. Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego, Załącznik nr 1 do uchwały nr XXI/483/12 Rady Miasta Katowice z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie uchwalenia „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Katowice” – II edycja, Miasto Katowice, 2012 (pol.).
