Porostnica rabunka
| Bryophila ereptricula | |||
| Treitschke, 1825 | |||
 Imago | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj |
Bryophila | ||
| Podrodzaj |
Bryophila (Bryoleuca) | ||
| Gatunek |
porostnica rabunka | ||
| Synonimy | |||
| |||
Porostnica rabunka[1] (Bryophila ereptricula) – gatunek motyla z rodziny sówkowatych. Zamieszkuje Europę i Azję Mniejszą. Gąsienica żeruje na porostach.
Taksonomia
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1825 roku przez Georga Friedricha Treitschke w publikacji współautorstwa Ferdinanda Ochsenheimera. Jako lokalizację typową wskazano Europę[2][3]. Epitet gatunkowy oznacza po łacinie „mała złodziejka”[4]. W 1832 roku Christian Friedrich Freyer niezależnie opisał go pod nazwą Bryophila troglodyta[5][3]. W 1962 roku Charles Boursin wprowadził podział omawianego taksonu na dwa podgatunki[6][7][4]:
- Bryophila ereptricula ereptricula Treitschke, 1825
- Bryophila ereptricula hellenica (Boursin, 1962)
Ten drugi opisany został pod nazwą Cryphia ereptricula hellenica, a jako jego miejsce typowe wskazano Zachlorou w okolicy Kalawrity na greckim Peloponezie[6][3]. Część źródeł nie uznaje podziału na podgatunki, listując C. e. hellenica jako synonim[3].
Morfologia
Owad dorosły
Motyl osiągający od 23[8] do 28 mm rozpiętości skrzydeł[9]. Ubarwienie głowy i tułowia jest ciemnobrunatne z białoseledynowym nalotem[8].
Skrzydło przednie ma pole wewnętrzne (nasadowe) białe, bladożółte[1] lub białoseledynowe[8], mniej lub bardziej intensywnie ciemno przyprószone. Czarnobrunatna przepaska wewnętrzna ma dwa mniej lub bardziej regularne wybrzuszenia. Pola środkowe i zewnętrzne mają tło czekoladowobrunatne, wyraźnie ciemniejsze od wewnętrznego[8]. Pole środkowe przy tylnym brzegu skrzydła jest mocno przewężone, a za tym miejscem opatrzone jasną, rozmytą plamą[1]. Rozdzielająca pola środkowe i zewnętrzne przepaska zewnętrzna jest szeroko wygięta łukowato, nieząbkowana, czarnobrunatna z białym obrzeżeniem od strony zewnętrznej. Plamy czopkowata, okrągła i dwukrotnie od niej większa nerkowata są słabo wyodrębnione. Zewnętrzną krawędź skrzydła zdobią krótkie, czarnobrunatne kreski. Strzępina jest ciemnobrązowa, co najwyżej trochę jaśniejsza od tła pola zewnętrznego. Skrzydło tylne jest jasnoszarobrązowe z rozjaśnieniem u nasady i wąską, ciemną linią u podstawy strzępiny, czasem z ciemną plamką na żyłce poprzecznej. Strzępina tego skrzydła ma szarobrązową warstwę wewnętrzną i białawą warstwę zewnętrzną[8].
Na wierzchu odwłoka występują kępki odstających łusek. Genitalia samca charakteryzują się lekko rozszerzonym, owalnym wierzchołkiem walwy i słabym przewężeniem w połowie jej długości, osiągającym ćwierć długości walwy, mocno zagiętym, u nasady szerokim wyrostkiem sakulusa oraz długim edeagusem z pokrytą drobnymi kolcami płytką w części odsiebnej i z dużym, chudym cierniem w wezyce. Samica ma torebkę kopulacyjną o nietaśmowatym, szerokim i krótkim przewodzie, dobrze rozwiniętej płytce antewaginalnej przy wejściu oraz o co najmniej 2,5 raza dłuższym niż wyższym korpusie z pęcherzykowato rozszerzoną częścią proksymalną i inkrustowaną ziarenkopodobnymi sklerytami częścią dystalną[8].
Stadia rozwojowe
Wyrośnięta gąsienica jest szaroniebieska z czarnymi brodawkami. Po bokach jej grzbietu biegnie para białych linii podłużnych z parą dużych pomarańczowożółtych guzków na każdym segmencie. Bo bokach ciała występują białe kropki[10][4].
Poczwarka jest przysadzistej budowy i jasnobrązowej barwy. Na kremastrze znajdują się cztery lekko zakrzywione szczecinki, z których te środkowej pary są nieco dłuższe[10].
Biologia i ekologia
.JPG)
.JPG)
Owad ten zasiedla suche i ciepłe stanowiska otwarte, zwłaszcza murawy kserotermiczne, kserotermiczne zbocza o wapiennym podłożu oraz dobrze nasłonecznione polany leśne[7][1].
Postacie dorosłe latają w lipcu i sierpniu[7][1]. Za dnia chętnie przesiadują na porośniętych porostami powierzchniach skał, kamieni i starych murów[8][11]. Nocą żerują na nektarze, odwiedzając różne kwiaty. Przylatują do sztucznych źródeł światła[11].
Gąsienice stanowią stadium zimujące i obserwowane były od września do czerwca[7]. Są lichenofagiczne i odżywiają się blaszkowatej budowy porostami wyrastającymi na skałach, kamieniach i starych murach. Ich pokarmem są przede wszystkim tarczownice i misecznice[8]. Za dnia kryją się w rozmaitych szczelinach, natomiast żerują głównie nocą, gdy porosty ulegają rozwilżeniu przez rosę[11][8].
Rozprzestrzenienie i zagrożenie
Gatunek palearktyczny[8][3]. W Europie znany jest z Hiszpanii, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Szwecji, Finlandii, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Macedonii Północnej i Grecji[4][12], a w Azji z anatolijskiej części Turcji[4].
W Polsce podawany jest z nielicznych, rozproszonych stanowisk[8]. Na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce znalazł się jako gatunek najmniejszej troski (LC)[13]. Na niemieckiej „Czerwonej liście” umieszczony został w drugiej kategorii – gatunków krytycznie zagrożonych wymarciem[14].
Przypisy
- 1 2 3 4 5 Bryophila ereptricula – Porostnica rabunka. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2025-01-25].
- ↑ Georg Friedrich Treitschke: G. Acronycta – Miselia. W: Ferdinand Ochsenheimer, Georg Friedrich Treitschke: Die Schmetterlinge von Europa 5/1. Leipzig: E. Fleischer, 1825, s. 66.
- 1 2 3 4 5 Markku Savela: Bryophila Treitschke, 1825. [w:] Funet.fi [on-line]. [dostęp 2025-01-25].
- 1 2 3 4 5 Bryopsis muralis (Forster, 1771) Hellgrüne Flechteneule. [w:] Lepiforum e.V. [on-line]. [dostęp 2025-01-25].
- ↑ Christian Friedrich Freyer, Neuere Beiträge zur Schmetterlingskunde mit Abbildungen nach der Natur, t. 1, Augsburg: Reiger, 1832, s. 102.
- 1 2 Charles Boursin. Nouvelles races de Noctuidae palearctiques avec une note synonymique (Lep.). „Bulletin Mensuel de la Société Linnéenne de Lyon”. 31 (10), s. 302-305, 1962.
- 1 2 3 4 Krzysztof Jonko: Bryophila (Bryoleuca) ereptricula (Treitschke, 1825). [w:] Lepidoptera Mundi [on-line]. [dostęp 2025-01-25].
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Jarosław Buszko: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVII Motyle – Lepidoptera, zeszyt 53g. Sówki – Noctuidae. Podrodzina Bryophilinae. Warszawa, Wrocław: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985.
- ↑ Fibiger, M. ; L. Ronkay ; A. Steiner; Zilli, A: Noctuidae Europaea Vol. 11: Nolinae (s.l.): Heliothinae, Metoponinae, Eustrothiinae, Bagisarinae, Pantheinae, Raphainae, Dilobinae, Acronyctinae & Bryophilinae. Soro: Entomological Press, 2009, s. 255. ISBN 978-978-8789-43-7.
- 1 2 Walter Forster, Theodor A. Wohlfahrt: Die Schmetterlinge Mitteleuropas. Band 4: Eulen. (Noctuidae). Stuttgart: Franckh’sche Verlagshandlung, 1971. ISBN 3-440-03752-5.
- 1 2 3 Günter Ebert: Die Schmetterlinge Baden-Württembergs. 1. Auflage. Band 6. Nachtfalter IV. Noctuidae 2. Teil.. Stuttgart (Hohenheim): Ulmer, 1997. ISBN 3-8001-3482-9.
- ↑ Bryophila (Bryoleuca) ereptricula Treitschke, 1825. [w:] Pan-European Species directories Infrastructure Portal [on-line]. [dostęp 2025-01-25].
- ↑ Jarosław Buszko, Janusz Nowacki: Lepidoptera. Motyle. W: Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Zbigniew Głowaciński, Małgorzata Makomaska-Juchiewicz, Grażyna Połczyńska-Konior (red.). Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk (PAN), 2002, s. 80-87. ISBN 83-901236-8-1.
- ↑ Bundesamt für Naturschutz: Rote Liste gefährdeter Tiere Deutschlands. Münster: Landwirtschaftsverlag, 1998. ISBN 3-89624-110-9.