Ryżak mrówkożer

Ryżak mrówkożer
	Gyrohypnus atratus
	(Heer, 1839)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Rząd	chrząszcze
Podrząd	chrząszcze wielożerne
Infrarząd	Staphyliniformia
Rodzina	kusakowate
Podrodzina	kusaki
Plemię	wydłużaki
Rodzaj	ryżak
Podrodzaj	Gyrohypnus s.str.
Gatunek	ryżak mrówkożer
Synonimy
	Xantholinus atratus Heer, 1839; Xantholinus punctulatus var. confusus Mulsant et Rey, 1853; Xantholinus picipes Thomson, 1860;
	Xantholinus atratus Heer, 1839; Xantholinus punctulatus var. confusus Mulsant et Rey, 1853; Xantholinus picipes Thomson, 1860;

Ryżak mrówkożer^[1] (Gyrohypnus atratus) – gatunek chrząszcza z rodziny kusakowatych i podrodziny kusaków. Zamieszkuje zachód palearktycznej Eurazji.

Taksonomia

Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1839 roku przez Oswalda Heera pod nazwą Xantholinus atratus. Jako miejsce typowe wskazano Bazyleę^[2].

Morfologia

Chrząszcz o wydłużonym, wąskim ciele długości od 5,5 do 6 mm. Głowa jest czarna, o nieobecnej lub słabo zaznaczonej mikrorzeźbie, najszersza przed ząbkowatym zakończeniem błyszczących i niezbyt szorstko punktowanych skroni. W tyle głowy szwy gularne łączą się w podwójną linię. Przedplecze jest czarnobrunatne, o nieobecnej lub szczątkowej mikrorzeźbie, zaopatrzone w grzbietowe szeregi liczące po około sześć punktów. Pokrywy są brunatne. Barwa odnóży jest żółtobrunatna. Odwłok jest czarnobrunatny z żółtobrunatnymi rozjaśnieniami tylnych krawędzi tergitów^[3].

Ekologia i występowanie

Owad ten jest synechtrem i myrmekofagiem. Postacie dorosłe i larwy tego ryżaka bytują w głębszych warstwach mrowisk, gdzie polują na młodociane stadia rozwojowe mrówek z gatunków mrówka łąkowa, mrówka rudnica, mrówka północna i kartonówka zwyczajna^[4]^[3].

Gatunek palearktyczny. Znany jest z Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Norwegii, Finlandii, Estonii, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Ukrainy, Rumunii, Chorwacji, Rosji^[5] i Kazachstanu^[2]. Na „Czerwonej liście gatunków zagrożonych Republiki Czeskiej” umieszczony jest jako gatunek bliski zagrożenia wymarciem (NT)^[6].

Przypisy

↑ Andrzej Szujecki: Kusakowate (Staphylinidae) lasów Polski. Aspekt różnorodności i monitoringu zooindykacyjnego. Warszawa: Lasy Państwowe, 2017. ISBN 978-83-65659-00-2.
1 2 Lee H. Herman. Catalog of the Stapylinidae (Insecta: Coleoptera). 1758 to the End of Second Millenium. VI Staphylinine Group (Part 3). Staphylininae: Staphylinini (Quediina, Staphylinina, Tanygnathinina, Xanthopygina), Xantholinini. Staphylinidae incertae sedis. Fossils, Protactinae†. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 265, s. 3021–3840, 2001.
1 2 Andrzej Szujecki: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XIX Chrząszcze - Coleoptera z. 24 d Kusakowate - Staphylinidae: Wydłużaki - Xantholininae. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1976.
↑ B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska. Chrząszcze – Coleoptera. Staphylinidae część 2. „Katalog Fauny Polski”. XXIII (7), 1980.
↑ Gyrohypnus (Gyrohypnus) atratus (Heer, 1839). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2023-03-25].
↑ Jan Farkač, David Král, Martin Škorupík: Červený seznam ohrožených druhů České republiky. Bezobratlí. List of threatened species in the Czech Republic. Invertebrates.. Praha: Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, 2005. ISBN 80-86064-96-4.

[Szujecki17-1] Andrzej Szujecki: Kusakowate (Staphylinidae) lasów Polski. Aspekt różnorodności i monitoringu zooindykacyjnego. Warszawa: Lasy Państwowe, 2017. ISBN 978-83-65659-00-2.

[Herman-2] 1 2 Lee H. Herman. Catalog of the Stapylinidae (Insecta: Coleoptera). 1758 to the End of Second Millenium. VI Staphylinine Group (Part 3). Staphylininae: Staphylinini (Quediina, Staphylinina, Tanygnathinina, Xanthopygina), Xantholinini. Staphylinidae incertae sedis. Fossils, Protactinae†. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 265, s. 3021–3840, 2001.

[Szujecki-3] 1 2 Andrzej Szujecki: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XIX Chrząszcze - Coleoptera z. 24 d Kusakowate - Staphylinidae: Wydłużaki - Xantholininae. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1976.

[Burakowskietal-4] B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska. Chrząszcze – Coleoptera. Staphylinidae część 2. „Katalog Fauny Polski”. XXIII (7), 1980.

[fe-5] Gyrohypnus (Gyrohypnus) atratus (Heer, 1839). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2023-03-25].

[Farkacetal-6] Jan Farkač, David Král, Martin Škorupík: Červený seznam ohrožených druhů České republiky. Bezobratlí. List of threatened species in the Czech Republic. Invertebrates.. Praha: Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, 2005. ISBN 80-86064-96-4.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]