Rynek w Cieszynie

Rynek

Stare Miasto
Rynek w Cieszynie, październik 2024
Państwo	Polska
Miejscowość	Cieszyn
Długość	113 x 60 m
Powierzchnia	6780 mkw
Poprzednie nazwy	Neue Markt, Grossen Platz, Haupt Ring, Rynek Główny, Plac Demla (Demelplatz), Plac Sobieskiego (Plac Kr. J. Sobieskiego), Plac Hitlera (Adolf-Hitler-Platz), Plac Stalina
Plan
Położenie na mapie Cieszyna Rynek
Położenie na mapie Polski Rynek
Położenie na mapie województwa śląskiego Rynek
Położenie na mapie powiatu cieszyńskiego Rynek
49°44′55,6″N 18°38′00,1″E/49,748778 18,633361

Rynek w Cieszynie – prostokątny plac w Cieszynie z centralnie umieszczona fontanną z figurą św. Floriana i ratuszem w południowej pierzei^[1].

Pierwotnie funkcję rynku w Cieszynie pełnił dzisiejszy Stary Targ. Miejsce obecnego Rynku powstało w wyniku decyzji księcia Kazimierza II w 1496 r., a teraźniejszy kształt przybrał na przełomie XIX i XX w. Rynek otoczony jest podcieniami oraz renesansowymi i barokowymi kamieniczkami z XVI w., przebudowanymi w XIX i XX w. Wspołcześnie stanowi miejsce wydarzeń kulturalnych i spotkań^[1].

Rynek ma powierzchnię całkowitą 6780 mkw^[2], ok. 5600 mkw bez podcieni i 3200 mkw powierzchni wewnętrznej płyty rynku^[3], a jego przestrzeń została ukształtowana ulicami przebiegającymi równolegle do siebie: od południa ulicą Głęboką i od północy ulicą Menniczą^[2].

Nazwa Rynek była zapisywana w różnych wersjach w języku niemieckim jako: Neuer Markt (ok. 1720 r.) Großer Platz (ok. 1793 r.) i Haupt Ring^[2]. Około 1880 roku nazwą, która obowiązywała, był Rynek Główny. W 1885 r. zmieniono nazwę na plac Demla (Demelplatz), tak aby uhonorować ówczesnego burmistrza Cieszyna Jana Demla (który był nim w latach 1861–1875 i 1876–1892)^[4]. W 1920 roku przywrócono poprzednią nazwę, która zapisała się najmocniej w pamięci mieszkańców^[5]. W 1933 roku w związku z 250-leciem odsieczy wiedeńskiej cieszyńscy radni przemianowali Rynek na plac Króla Jana Sobieskiego („Plac Kr. J. Sobieskiego”) i w publikacjach funkcjonował z dopiskiem „dawny Rynek”^[6]. Od grudnia 1939 Rynek stał się placem Adolfa Hitlera (Adolf-Hitler-Platz), a w 1949 roku na kilka lat placem Stalina^[4], aby po tym czasie powrócić do nazwy Rynek.

W 1374 roku Cieszyn przyjął prawa magdeburskie, co wynikało z rozrostu terytorialnego miasta, którego punktem centralnym stał się obecny rynek zwany „nowym” (lokalizacją „starego rynku” był obecny plac „Stary Targ”)^[7][8]. 9 sierpnia 1496 r. książę cieszyński Kazimierz II sprzedał sprzedał miastu przy „nowym” rynku dwa domy książęce za sumę 210 zł^[7]. Rozporządzenie to obligowało miasto do zniesienia starego ratusza mieszczący się dotychczas na środku rynku (Starego lub Nowego), a miejsce po nim pozostawić „na wieczne czasy” wolne. Stary dom mieszczanie powinni wykorzystać wzniesienie ratusza, w nowym zaś miały znaleźć siedzibę dwa cechy: piekarzy i szewców^[7]. Decyzja ta była z jednej strony podyktowana koniecznością ekonomiczną, z drugiej strony była konsekwencją rozrastania się miasta^[1].

W pierwszym okresie istnienia rynek cieszyński otaczały parterowe, drewniane domy, które wraz z czasem przebudowywano dobudowując im piętra oraz drewniane podcienia. Wiele zmian, które zaszły w zabudowie rynku oraz miasta, były wymuszone pożarami, z których największe miały miejsce w roku: 1552, 1720 i 1789^[7][8].

Po pierwszym pożarze z 1552 roku powstawały murowane, piętrowe, renesansowe kamienice, których fasady były zwieńczone attykami, a część ich drewnianych podcieni była wraz z upływem czas była zastępowana przez murowane z dwoma arkadami w przyziemiu i piętrem zwieńczonym attyką, otaczały plac z trzech stron^[1][8]. Czwarty południowy bok Rynku zamykał ratusz i kramy kupieckie. Zmiany w architekturze budynków przyrynkowych był efektem kolejnych pożarów z roku 1720 i 1789 oraz w efekcie zmian stylu architektonicznego – z renesansowego na barokowy (po pożarze roku 1720) uzupełnianego przez elementy rokokowe jak i klasycyzujące (po pożarze z roku 1789)^[7]. Po tym ostatnim pożarze zostały zamurowane podcienia we wschodniej pierzei. Na przełomie XIX i XX w. w obrębie Rynku wystawiono kilka budowli użyteczności publicznej (budynek poczty i hotel), co dopełniło obrazu Rynku, który w tej formie przetrwał do czasów obecnych^[1].

Przy południowej pierzei Rynku stoi ratusz, który w obecnej kształcie został oddany do użytku w 1800 r. Pierwotny projekt autorstwa Ignacego Chambrez de Ryvos był koncepcją o stylu z pogranicza późnego baroku i klasycyzmu^[1]. W 1816 r. ratusz został rozbudowany wg projektu Floriana Jilga i tym samym powiększony o obszerną oficynę, mieszczącą salę teatralną^[1]. W tej sali w 1836 roku wybuchł pożar, który zmusił magistrat do kolejnej przebudowany – według projektów Andrzeja Kmenta i Józefa Kornhâusla, którzy zdecydowali, że w miejscu arkad powstanie kolumnada, a fasadę ozdobił trójkątny naczółek z herbem miasta^[1]. Do ratusza przylega dwukondygnacyjny budynek o neobarokowym stylu zwieńczony mansardowym dachem^[1]. Do 1906 roku mieścił się w nim sąd okręgowy, który został przeniesiony do nowego budynku – pod adres obecnego sądu rejonowego w Cieszynie (ul. Garncarska 8), co sprawiło, że stara siedziba został przyłączona do ratusza, sala rozpraw została wykorzystana na salę obrad^[1].

Zachodnia pierzeja Rynku jest opisywana jako ta najbardziej malownicza^[1]. To przy niej, na całej jej długości istnieje ciąg podcieni, który jest jednocześnie fragmentem stanowiącym najstarszą, pochodzącą z XVI wieku część zabudowy Rynku^[1]. Budynki przy tej pierzei charakteryzują się dwiema arkadami, a ich fasady cechuje wielorakość stylów architektonicznych, które były wprowadzane na przestrzeni wieków^[1]. Najbardziej charakterystycznym obiektem przy tej pierzei jest budynek pod adresem Rynek 10, który jest przykładem architektury z nurtu romantyzmu^[1]. Jest to narożny gmach wzniesiony w 1859 roku, w którym istniała Miejska Kasa Oszczędności (utworzona przez ówczesnego burmistrza dr. Ludwika Kluckiego), która w 1927 roku stała się Komunalną Kasą Oszczędności^[1]. Obecność w mieście tego rodzaju instytucji odniosła pozytywny wpływ na rozwój gospodarczy miasta i okolic poprzez wspieranie gospodarczych inicjatyw mieszkańców^[1].

Przy pierzei północnej wyróżniają się dwa budynki – pod adresem Rynek 11 i Rynek 13^[1]. Pod pierwszym adresem mieści się Cieszyński Ośrodek Kultury – Dom Narodowy, wcześniej Dom Polski w stylu eklektycznym^[1]. Budynek mieszczący się na tej posesji – podniszczony hotel (zajazd Franciszka Schreinzera) odkupili miejscowi Polacy, w celu utworzenia w nim miejsca skupiającego rodaków z Cieszyna i okolic oraz jako siedzibę dla polskich organizacji^[2]. Dom Polski otwarto w 1901 roku, po kilkunastu latach zbiórki środków przez powołane w tym celu Towarzystwo^[1]. W Domu Narodowym istniało Polskie Towarzystwo Pedagogiczne, znajdowała się tam biblioteka Czytelni Ludowej, a od 1905 r. uruchomiono w nim drukarnię Domu Narodowego. W 1918 r. Dom Narodowy został siedzibą Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego^[2].

Drugim, charakterystycznym budynkiem z północnej pierzei Rynku, jest ten z posesji, na której istniał dawniej klasztor sióstr elżbietanek^[2]. Obecnie na tym miejscu jest wystawiony w 1910 roku gmach poczty, o cechach architektury secesyjnej^[1].

Na wschodniej pierzei Rynku pod adresem Rynek 17 istnieje kamienica z biurami Powszechnej Spółdzielni Spożywców „Społem", która powstała w wyniku przemian ruchu spółdzielczego „Konsum Robotniczy”, powstałego w 1908 r. za sprawą Tadeusza Regera^[1]. Celem konsumów było „wszechstronne zaspokojenie wspólnymi siłami materialnych i kulturalnych potrzeb swoich członków", a ich funkcjonowanie umożliwiło zaopatrywać mniej zamożną część społeczeństwa w produkty spożywcze i przemysłowe poprzez sieć sklepów^[9].

Pod obecnym adresem Rynek 18 istniał drewniany domu, na miejscu którego w XVI w. wybudowano piętrową kamienicę z dwuarkadowym podcieniem, która w XVIII w. stała się częścią kwartału przekazanego jezuitom^[1][8]. W trakcie przebudowy kamienicy w XIX wieku zmienił się kształt i powierzchnia budynku poprzez dobudowanie oficyny i zamurowanie podcieni oraz styl architektoniczny z barkowego na klasycystyczny^[1]. Prace konserwatorskie w jednym z pomieszczeń pozwoliły odkryć cenną polichromię z XVIII w. przedstawiającą panoramę miasta^[1]. Na piętrze tej kamienicy przez kilka lat funkcjonowały wystawy czasowe Galerii Muzeum i istniał tu tymczasowy Oddział Zabytkowy Biblioteki Miejskiej w Cieszynie^[7].

Kamienica spod adresu Rynek 19 to budynek, w którym w 1878 r. zamieszkał Józef Konczakowski, otwierając tam sklep z wyrobami żelaznymi^[1]. W 1909 r. jego syn Brunon Konczakowski przejął firmę i ją rozwinął, tak jak i swoją pasję – kolekcjonowanie broni siecznej i palnej^[7]. Jego kolekcja broni, wyrobów artystycznych; mebli, porcelany, zamków, kluczy, kilimów oraz książek sprawiła, że Brunon w 1914 r. figurował w światowym leksykonie najwybitniejszych zbieraczy militariów^[1]. Jego zbiory stanowią część kolekcji Muzeum Śląska Cieszyńskiego, Zbiorów Sztuki na Wawelu i Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. W sieni, w kluczu użebrowanego sklepienia, jest widoczny gmerek z datą 1573 rok^[1].

Pod obecnym adresem Rynek 20 istniał hotel, który w XVIII wieku gościł m.in. Cesarza Józefa II, francuską królewnę Marię Teresę (córkę Ludwika XVI i Marii Antoniny), cara Pawła I, cara Aleksandra I, księcia Konstantego, cesarza Wilhelma II i cesarza Ferdynanda I^[2]. W 1912 r. hotel „Pod jeleniem” został przebudowany i dzięki architektowi Kilian Kôhler, zyskał secesyjny styl^[1]. Trzypiętrowy budynek, składający się z 67 pokoi hotelowych, był nowoczesny i reklamował się: centralnym ogrzewaniem, lodówkami, windą, elektrycznym oświetleniem, kawiarnią, restauracją, salą balową i koncertową, kręgielnią, salonem fryzjerskim i kosmetycznym^[2]. W 1919 roku w hotelu działała „Komisja Międzysojusznicza” dla zażegnania sporu granicznego pomiędzy Polską i Czechosłowacją, a w 1920 roku Międzysojusznicza Komisja Plebiscytowa^[2].

Na płycie rynku, w centralnym miejscu, znajdowała się studnia (w miejscu której obecnie istnieje fontanna z rzeźbą św. Floriana), ale na rynku znajdowały się też pręgierz i drewniana klatka, w której umieszczano np. dłużników finansowych, kłótliwe przekupki^[7]. Ważniejszą pełnił do końca XIX wieku będąc miejscem targowym, w ostatnim okresie funkcjonowania targ odbywał się w pierwszy poniedziałek miesiąca^[10]. Od końca XIX wieku rynek stał się miejscem, na którym odbywają się imprezy kulturalne i artystyczne, ale odbywały się tu cykliczne wydarzenia nawiązujące do dawnej – targowej funkcji, czyli Targi Staroci organizowane przez Cieszyński Ośrodek Kultury „Dom Narodowy” i Cieszyński Klub Hobbystów^[11].

Wiele wydarzeń historycznych, które miały miejsce na cieszyńskim Rynku, zostało udokumentowanych na fotografiach, które są dostępne w licznych publikacjach, a spory ich zbiór znajduje się w albumie Těšínské události 19. - 21. století/ Cieszyńskie wydarzenia XIX–XXI wieku^[10]

12 lutego 1911 roku – uroczyste oddanie do użytku linii tramwajowej. Pierwszy kurs składał się z trzech udekorowanych wozów i rozpoczął się na cieszyńskim rynku^[10].

18 sierpnia 1915 roku – obchody 85. rocznicy urodzin Franciszka Józefa I – na Rynku odbyła się wtedy msza polowa, w której wzięły udział cztery kompanie pułku piechoty i pułk obrony terytorialnej oraz przedstawiciele władz miasta^[10].

27 października 1918 – wiec zwołany przez Radę Narodową Księstwa Cieszyńskiego, w którym wzięło udział kilkanaście tysięcy osób proklamujących przynależność do odrodzonej Polski^[10].

27 maja 1923 – uroczyste poświecenie nowych dzwonów kościelnych dla kościoła parafialnego św. Marii Magdaleny. Poprzednie – historyczne dzwony zarekwirowano na potrzeby wojska w trakcie I wojny światowej. Ksiądz Józef Londzin opisał te wydarzenia oraz historię tych dzwonów w publikacji „Cieszyńskie dzwony historyczne” z 1923 roku (która jest udostępniona przez Śląska Bibliotekę Cyfrową)^[12].

4 września 1960 – obchody 1150-lecia założenia Cieszyna, w których odbył się m.in. występ połączonych chórów miasta i powiatu (3000 chórzystów) wzięło udział 14 tysięcy osób^[10].

14 maja 1966 – manifestacja z okazji 1000-lecia państwa polskiego^[10].

4 czerwca 1989 – obchody święta Bożego Ciała (w tym pierwsza publiczna procesja na Rynku), które odbyły się tuż po wyborach wygranych przez „Solidarność”^[10].

21 sierpnia 1989 – manifestacja w rocznicę inwazji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację zorganizowana pod hasłem „Nigdy więcej bratniej pomocy”^[10].

20–21 grudnia 2007 – inauguracja obchodów z okazji wejścia Polski i Czech do strefy Schengen. Główne obchody tego wydarzenia odbyły się na moście granicznym na Olzie, a na Rynku w Cieszynie odbyły się w tym czasie koncerty Zespołu Pieśni i Tańca „Śląsk" oraz Trubadurów^[13], a funkcjonariusze Śląskiego Oddziału Straży Granicznej przeprowadzili pokaz sprzętu transportowego oraz specjalistycznego wykorzystywanego w służbie^[13].

Pochodzenie figury św. Floriana było najczęściej przypisywane Wacławowi Donayowi ze Skoczowa, aczkolwiek nie jest ono potwierdzone archiwalnie^[14]. Z drugiej strony cechy charakterystyczne twórczości rzeźbiarza ze Skoczowa wskazują, że figura wyszła spod jego dłuta, co wynikało z początkowego etapu twórczości Donaya, kiedy w swoich dziełach "rezygnował z ekspresji i nadmiernej dekoracyjności, na rzecz harmonii i elegancji"^[14]. Drugim aspektem spornym jest kwestia czasu powstania rzeźby, ponieważ data widniejąca na postumencie nie jest czytelna i przyjmuje się, że był to rok 1776^[14].

Rzeźba była konserwowana w roku 1942 rok, gdy władze nazistowskie wymieniły postument pod figurą z datą upamiętniającą to wydarzenie. W roku 1985 zrealizowano fontannę i basen, co polegała na wymianie instalacji, rozebraniu elementów ocembrowania i wymianie na elementy kamienne^[2]. Kolejne prace polegające na oczyszczeniu i zabezpieczeniu fontanny odbyły się w 1994 roku^[2]. Na przełomie 2006/2007 roku zmodernizowano instalację techniczną fontanny, a sama figura została oczyszczona mechanicznie^[14].

Do roku 1679 na rynku w Cieszynie stała drewniana studnia, nazywana przez mieszkańców „czyszczarnią”^[7]. Obecnie cieszyńska rzeźba św. Floriana jest ustawiona na wysokim postumencie, stojącym w basenie fontanny, aczkolwiek nie ma pewności co do tego, czy od początku stała w tym miejscu, czy też była rzeźbą wolnostojącą^[14]. Na taką ewentualność wskazują zapisy historyczne, np. ten z 5 lipca 1679 roku, gdy cieszyński magistrat zawarł umowę z Grzegorzem Lublińskim na wykonanie kamiennej studni, ozdobione przez maszkarony w formie „głów”, z centralnie umieszczonym posągiem Neptuna z rybą^[14]. W zapisach z tej umowy jest podana kwota zapłaty dla rzeźbiarza, tj. 210 reńskich talarów, oraz wzmianka, że miasto zobowiązało się dostarczyć kamień, żelazo, ołów i robotników do pomocy. Fakt istnienia tego zlecenia, które dzieli 100 lat pomiędzy wykonaniem obu rzeźb, sprawia, że pojawiły się przypuszczenia, że figurą św. Floriana była wcześniej ustawiona w inny miejscu – jako tzw. „figura morowa”, która miała chronić miasto od zarazy^[14]. Istnieją też przypuszczenia dotyczące potrzeby zastąpienia rzeźby Neptuna rzeźbą postaci świętego, w wyniku nacisków jezuitów i założeń obecnej w tym czasie kontrreformacji^[2]. W Muzeum Śląska Cieszyńskiego jest zdeponowany jedyny istniejący fragment dawnej XVII-wiecznej fontanny – tj. głowa Neptuna^[2].

Figura św. Floriana jest ustawiona na wysokim postumencie, który składa się z trzech części: najniższej, o kwadratowym przekroju, ozdobionej z każdej strony płaskorzeźbioną maską^[14]. Środkowy postument posiada tralkowy kształt, który jest wąski u góry i u dołu, a wybrzuszony w części środkowej. Całość zwieńcza prostopadłościan, ozdobiony czterema kartuszami, utworzonymi z uproszczonych rokajów. W polach kartuszów mieszczą się dwa herby: miasta Cieszyna i orzeł piastowski, a także dwie daty (najpewniej) 1776 rok i 1942 (data konserwacji)^[14]. Gdy figura oglądana jest z dużej odległości, to jest „narażona na niekorzystny skrót perspektywiczny, ale została do tego dostosowana poprzez pochylenie głowy, przez co oglądający ma wrażenie, że święty patrzy wprost na niego. Postać przedstawiono w modelowym kontrapoście – lewa noga zgięta, prawa wyprostowana, biodra wychylone w prawo, co sprawia, że sylwetka ma esowaty kształt. Ubrany jest w strój rzymskiego legionisty; napierśnik ma kształt dopasowany do linii żeber, a hełm jest zwieńczony pojedynczym pióropuszem. Całość przedstawienia jest wyważona, nie ma zbędnych ornamentów”^[14].

Rynek 1 – tablica upamiętnia ofiary politycznych wyroków śmierci, wydawanych w cieszyńskim ratuszu w 1946 roku^[15].

Rynek 11 – w 1978 roku została odsłonięta tablica pamiątkowa na ścianie Domu Narodowego w Cieszynie, która upamiętniła powołanie Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego w 60-lecie powstania (19 października 1918 r.)^[16].

Rynek 11 – w 1883 roku Polacy z Cieszyna ufundowali tablicę upamiętniającą zwycięstwo króla Jana Sobieskiego pod Wiedniem^[17]. Początkowo ta tablica miała zostać wmurowana w kościele św. Marii Magdaleny w Cieszynie we wrześniu 1883, jednak jeden z ówczesnych radnych zablokował ten proces w związku z fragmentem (dotyczącym „pokornych błagań”), który widniał na tablicy: „Na prośby Ojca Świętego i pokorne błagania rzymskiego Cesarza Niemiec Jan III. Sobieski z rycerstwem polskiem pod oblężony dwa miesiące od Turków a od swoich opuszczony Wiedeń przybywa i po trzech dniach jako Wódz Naczelny wojsk sprzymierzonych dnia 12 września 1683 potęgę turecką niszczy. Król Polski ratuje Niemcy i chrześcijaństwo”^[17]. W obawie o zniszczenie tablicy, została ona wywieziona i ukryta w Górnej Suchej, a następnie, przez kilka lat była magazynowana w Domu Narodowym, w którym w 1933 roku została wmurowana^[17]. Po kilku latach, w obawie przed hitlerowcami tablicę zdemontowali i ukryli cieszyńscy harcerze na ulicy Przykopa (zamurowali ją we wnęce domu)^[17]. Tablica został wyciągnięta w latach 60. XX w., skąd trafiła do Izby Tradycji Hufca Ziemi Cieszyńskiej^[18]. Harcerze zaplanowali ponowne wmurowanie tablicy w miejscu publicznym, chcąc uczcić trzechsetną rocznicę odsieczy wiedeńskiej, co zostało wykonane poprzez wmurowanie jej w elewację budynku dawnego Sądu Grodzkiego przy placu Dominikańskim 2 w Cieszynie^[18]. W 1990 roku tablica pamiątkowa została ponownie zamontowana na elewacji Domu Narodowego w Cieszynie^[18].

Rynek 13 – tablica upamiętniła jubileusz 250-lecia posługi Sióstr Św. Elżbiety III Zakonu Św. Franciszka oraz budynek szpitala Zgromadzenia Sióstr Św. Elżbiety III, który funkcjonował w latach 1754–1903^[1]

Rynek 19 – tablica - płaskorzeźba o kształcie kontusza, która upamiętnia Brunona Konczakowskiego, cieszyńskiego kolekcjonera zabytków i dzieł sztuki. Tablica jest umieszczona na elewacji budynku, w którym mieszkał i została odsłonięta w 30. rocznicę jego śmierci^[19].

W 2016 roku, w południowo-zachodniej części placu Rynku, w bruk została wmontowana tablica pamiątkowa z napisem „w tym miejscu w latach 1911–1921 znajdował się przystanek tramwaju elektrycznego miasta Cieszyna”^[20].

W 2019 roku z elewacji Ratusza została zdjęta tablica pamiątkowa upamiętniająca nadanie Cieszynowi uchwałą Rady Państwa, Krzyża Komandorskiego Odrodzenia Polski w 35. rocznicę wyzwolenia miasta^[21]. Tablica została zdjęta zgodnie z decyzją wojewody śląskiego Jarosława Wieczorka i trafiła jako depozyt do Muzeum Śląska Cieszyńskiego^[21].

W 1930 roku została wydana publikacja p.t. „Letnisko Cieszyn”, której autorem był Józef Londzin (ksiądz, historyk, burmistrz Cieszyna). Zostały w niej przedstawione walory Cieszyna oraz historia miasta oraz – na jednej stronie znalazł się spis cieszyńskich lekarzy, a na pozostałych różnego rodzaju reklamy cieszyńskich przedsiębiorców i instytucji (np. teatru i kina). Publikacja została udostępniona cyfrowo na portalu Śląskiej Biblioteki Cyfrowej, na podstawie archiwum Książnicy Cieszyńskiej^[22].

• Rynek 1 - „OSTOJA - Węglowa Sp. z ogr. odp. w Cieszynie, Rynek 1. Ratusz. Telefon 154. Centrala: KATOWICE ulica Marjacka 24. Telefon 1984. Węgiel, Koks, Brykiety”^[22].
• Rynek 1 - „AUTOBUSY oraz SAMOCHODY osobowe i ciężarowe wynajmuje o każdej porze dnia firma BRACIA MOLIN’OWIE Dom przemysłowo-handlowy, Rynek I (Ratusz) CIESZYN Telefon 164, Utrzymuje również stałą kumunikację autobusową CIESZYN - USTROŃ - WISŁA, Poleca także oleje samochodowe, benzynę, jakoteż i różnych marek pneumatyki”^[22].
• Rynek 3 - „Edward Prchała, Podsienie, Cieszyn Rynek 3, Wielki sklep delikatesów. Wszystkie gatunki najlepszych win i piw. Przekąski zimne o każdej porze dnia”^[22].
• Rynek 6 - „Założono 1573, Gegr. 1573, APTEKA MIEJSKA, STADT-APOTHEKE, Cieszyn Rynek 6, Teschen”^[22].
• Rynek 8 - „Cukiernia — Ronditorei Rudolf RIeinent, Rynek 8 CIESZYN, Wielkie Podsienie - Große Laube. Zawsze świeże deserty, pieczywo drożdżowe, herbatniki itp. Wyśmienite: lody, kawa, herbata, czekolada”^[22].
• Rynek 12 - „Zegarki, biżuterje i narzędzia optyczne, jako też wszelkie naprawy tychże w najlepszem wykonaniu i po najtańszych cenach. JAN JANICZEK, zegarmistrz precyzyjny CIESZYN, Rynek 12, obok poczty, Dom Narodowy”^[22].
• Rynek 20 - „HOTEL ,”POD BRUNATNYM JELENIEM” - Spółka z ogran. odpowied. CIESZYN, RYNEK, Hotel I-szej klasy, centralne ogrzewanie, światło elektryczne, Vacuum Cleaner, winda, łazienki, 85 pokoi, sala dancingowa, sala koncertowa, duża kawiarnia i restauracja w domu. Miejsce spotkania wszystkich obcych. Wszystkie krajowe i zagraniczne gazety ilustrowane. CODZIENNIE KONCERT”^[22].
• Rynek, brak numeru - „CIESZYN, Rynek. - Telefon 294. Biuro ekspedycji gazet i ogłoszeń. - Skład papieru, przyborów kancelaryjnych, kart do gry, pieczątek, maszyn do pisania „Continental"^[22].

Rewitalizacja ul. Głębokiej była częścią projektu „Szlakiem cieszyńskiego tramwaju - rozwój transgranicznej turystyki”, a jej (rewitalizacji) celem było^[23]:

W ramach projektu „Szlakiem Cieszyńskiego Tramwaju – rozwój transgranicznej turystyki” wykonany został remont i przebudowa Rynku, wraz z zagospodarowaniem zieleni, małej architektury oraz robotami konserwacyjnymi fontanny św. Floriana. Zamówienie obejmowało przeprowadzenie badań archeologicznych zgodnie z decyzją nr BB/56/2022 Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków^[24].

W ramach rewitalizacji przewidziano poszerzenie chodnika przy pierzei zachodniej tak, aby zwiększyć przestrzeń pod lokalizację ogródków gastronomicznych^[24]. W nawierzchnię rynku, w miejscu dawnej trasie cieszyńskiego tramwaju wtopiona została szyna tramwajowa oraz płyta upamiętniająca przystanek tramwaju. Szyna symbolicznie zaznacza trasę tramwaju, będąc zamontowaną przez cały Szlak Cieszyńskiego Tramwaju^[24].

Zakres robót budowlanych na Rynku przewidywał^[24]:

• ujednolicenie nawierzchni oraz likwidację podziału wysokościowego na jezdnie i plac.
• rozebranie istniejącej nawierzchni jezdni, placu i chodników.
• wykonanie nowej nawierzchni chodników z płyt kamiennych o zmiennych wymiarach i nieregularnym układzie, nawiązującej do istniejącego układu na ul. Głębokiej;
• rozdział jezdni i chodnika z oporników granitowych – wtopionych.
• zastosowanie zostanie tego samego rodzaju granitu wszystkich elementów granitowych (płyty chodnikowe, oporniki, itd.); w kolorze szarym, o maksymalnie drobnym uziarnieniu, o jednolitej i bezkierunkowej teksturze,
• ujednolicenie pokryw kanalizacyjnych z dedykowanym wzorem charakterystycznym dla Miasta Cieszyna;
• rozmieszczenie nowych elementów małej architektury nawiązujących formą do małej architektury ul. Głębokiej: mobilne donice z zielenią, ławki, stojaki na rowery, kosze na odpady, słupki informacyjne, itp.,
• zapewnienie odprowadzania nadmiaru wód opadowych poprzez wprowadzenie odwodnienia szczelinowego obustronnie obłożonego płytami granitowymi oraz wpusty zlokalizowane w ciągach ścieków granitowych.
• adaptację całości istniejącego szpaleru 12 istniejących drzew – głogów odm. pełnokwiatowej szkarłatnej,
• nasadzenia nowych drzew w obrębie płyty Rynku – 8 klonów polnych
• zagospodarowanie zieleni – roślin zielnych, w donicach;
• rozbiórkę nawierzchni jezdni i chodników, podbudów, krawężników, obrzeży, korytek ściekowych.

Harmonogram zakładał podział całości zadania (badania archeologiczne oraz roboty budowlane) na dwa główne etapy^[24]:

I. wewnętrzna płyta Rynku wraz z 1,5 m pasem jezdni, wykonanie przyłączeń oraz wbudowaniem szyny – do końca 2022 r.

II. pozostała część zadania – jezdnia wraz z chodnikami – do połowy czerwca 2023 r.

Od wiosny 2022 roku do wiosny 2023 roku na terenie cieszyńskiego Rynku były prowadzone badania archeologiczne w ramach zadania inwestycyjnego pn. „Szlakiem Cieszyńskiego Tramwaju – rozwój transgranicznej turystyki. Ochrona dziedzictwa kulturowego”^[3]. Na działkach ewidencyjnych nr: 123/1, 123/2, 163 obr. 42 w Cieszynie, istniało stanowisko archeologiczne Cieszyn ST. 13 (AZP 109-44/17)^[3]. W 2022 roku archeolodzy z firmy Invictus prowadzili wykopaliska na wewnętrznej płycie Rynku oraz na jezdniach przy pierzejach wschodniej, zachodniej i południowej^[25]. W 2023 roku archeolodzy zbadali ostatni odcinek jezdni przy pierzei północnej^[25].

Zakres prac pod ścisłym nadzorem archeologicznym obejmował^[3]:

• stały nadzór nad rejonami wykluczonymi z wyprzedzających badań wykopaliskowych wraz z prospekcją detektorem metali,
• prowadzenie dziennika badań i obserwacji archeologicznej,
• lokalizowanie znalezisk za pomoc odbiornika GPS,
• wykonanie czytelnej dokumentacji fotograficznej nadzorowanych prac i obszaru zawierającej w metadanych wpisane współrzędne i dane GPS,
• sporządzanie comiesięcznego raportu z wykonanych obserwacji zawierającego odpis dziennika badań, dokumentację fotograficzną opisów oraz mapę lokalizacyjną wykonanie poszczególnych czynności z prowadzenia nadzoru w ramach inwestycji w danym miesiącu.

Badania archeologiczne przyczyniły się do odsłonięcia ponad stu obiektów historycznych, w tym:

• piwnic, wchodzących w skład starego ratusza znajdującego się na środku Rynku,
• średniowiecznego budynku drewnianego,
• fundamentów budynku strażnika miejskiego z okresu nowożytnego,
• wodociągów dostarczających wodę mieszczanom cieszyńskim,
• bruku kamiennego z trzech faz: XIX- i XVIII-wiecznej oraz średniowiecznej,
• reliktu drewnianych podcieni pierzei północnej oraz kamienny, okrągły zbiornik na wodę (w jezdni łączącej ul. Matejki z ul. Menniczą)^[26].

W trakcie prac archeologicznych wydobyto znaczne ilości fragmentów naczyń ceramicznych i kafli piecowych^[25]. Wśród znalezisk przekazanych do konserwacji w Toruniu było 188 woreczków zawierających fragmenty skórzane: buty, odzież, resztki poprodukcyjne oraz 70 przedmiotów z drewna, w tym naczynia i przybory kuchenne oraz przedmioty do gier i zabaw^[25][27].

Odnaleziono 164 sztuki monet, z których większość była związana historycznie z Piastami cieszyńskimi oraz sąsiadującymi z Cieszynem księstwami^[27][25]. Najcenniejszą znaleziona monetą oraz najstarszym przedmiotem znaleziony na cieszyńskim Rynku okazał się srebrny denar rzymski z wizerunkiem Antoninusa Piusa, który był wybity po jego śmierci (zm. 161 r.) przez jego następcę, Marka Aureliusza^[25][27]. Monety zostały przekazane do konserwacji w Warszawie, a pozostałe znaleziska zostały zdeponowane w Muzeum Śląska Cieszyńskiego i stamtąd były wysyłane do konserwacji oraz do opracowania naukowego^[25][27].

Odkrycia archeologiczne związane z obiektami nieruchomymi zostały czasowo zabezpieczone, co wynikało potrzeby "zachowania ich w jak najlepszym stanie i umożliwienia ich odsłonięcia po zdobyciu środków i opracowaniu koncepcji na odrębną inwestycję turystyczną"^[28]. W uzasadnieniu dotyczącym możliwości udostępnienia tych piwnic podano, że: "samo przystąpienie do tych prac, opracowanie dokumentacji konserwatorskiej i budowlanej, zajęłoby 2-3 lata^[28]. W tym czasie wydzielony byłby znaczny obszar rynku i część drogi przy pierzei zachodniej, co powodowałoby również wyłączenie ruchu w tym miejscu. Zdaniem Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków Delegatura w Bielsku-Białej jest zbyt wcześnie na podejmowanie rozstrzygnięć co do formy udostępnienia obiektów"^[28].

W Gminnej Ewidencji Zabytków Cieszyna jest wpisanych kilkadziesiąt kamienic z Rynku^[29]:

1. Figura św. Floriana – 1770 r.
2. Rynek 1 – skrzydło zachodnie Ratusza, dawny odwach i siedziba Sądu Okręgowego, XVIII w., przebudowany w XIX w.
3. Rynek 1 – Ratusz, koniec XIX w., wpis do rejestru zabytków nr A-246/77 dnia 17.12.1977 r.
4. Rynek 3 – kamienica mieszczańska, przełom XVII i XVIII w., wpis do rejestru zabytków nr A-247/77 dnia 17.12.1977 r.
5. Rynek 4 – kamienica mieszczańska, XVI w., wpis do rejestru zabytków nr A-250/77 dnia 19.12.1977 r.
6. Rynek 5 – kamienica mieszczańska, XVIII w., wpis do rejestru zabytków nr A-249/77 dnia 19.12.1977 r.
7. Rynek 6 – Kamienica mieszczańska, XVI w., wpis do rejestru zabytków nr A-251/77 dnia 19.12.1977 r.
8. Rynek 7 – budynek, 1911 r.
9. Rynek 8 – kamienica mieszczańska, XVI w., wpis do rejestru zabytków nr A-251/77 dnia 19.12.1977 r.
10. Rynek 9 – kamienica mieszczańska, XVII w., wpis do rejestru zabytków nr A-252/77 dnia 19.12.1977 r.
11. Rynek 10 – budynek, 1891 r.,
12. Rynek 11 – budynek, 1910 r.,
13. Rynek 12 – budynek, 1910 r.
14. Rynek 13 – budynek 1908 r.,
15. Rynek 14 – kamienica mieszczańska, XVI w., wpis do rejestru zabytków nr A-253/77 dnia 19.12.1977 r.
16. Rynek 15 – kamienica mieszczańska, XVI w., wpis do rejestru zabytków nr A-254/77 dnia 17.10.1977 r.
17. Rynek 16 – budynek, 1900 r.,
18. Rynek 17 – kamienica mieszczańska, XVIII w., wpis do rejestru zabytków nr A-255/77 dnia 17.10.1977 r.
19. Rynek 18 – kamienica mieszczańska, XVII w., wpis do rejestru zabytków nr A-256/77 dnia 19.12.1977 r.
20. Rynek 19 – kamienica mieszczańska, XVI w., wpis do rejestru zabytków nr A-257/77 dnia 17.10.1977 r.
21. Rynek 20 – kamienica mieszczańska, XVI w., wpis do rejestru zabytków nr A-257/77 dnia 17.10.1977 r.
22. ul. Mennicza 2 – budynek, 1910 r.
23. ul. Szersznika 2 – kamienica mieszczańska, XVI w., wpis do rejestru zabytków nr A-257/77 dnia 17.10.1977 r.

W rejestrze Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków widnieje kilka wpisów dotyczących budynków z cieszyńskiego Rynku^[30]:

1. ul. Rynek 1 – ratusz, 246/77 bielskie
2. ul. Rynek 4 – kamienica, 248/77 bielskie
3. ul. Rynek 5 – kamienica, 24/77 bielskie
4. ul. Rynek 9 – kamienica, 252/77 bielskie
5. ul. Rynek 14, ul. Szeroka 2 – kamienica, 249/77 bielskie
6. ul. Rynek 15 – kamienica, 253/77 bielskie
7. ul. Rynek 17 – kamienica, 254/77 bielskie
8. ul. Rynek 18, ul. Szersznika 1 – kamienica, 256/77 bielskie
9. ul. Rynek 19, ul. Szersznika 2 – kamienica, 257/77 bielskie
10. ul. Rynek 3 – kamienica, 189/06 śląskie
11. ul. Rynek 6 – kamienica, 190/06 śląskie
12. ul. Rynek 8 – kamienica, 191/06 śląskie

• Kwaśny Irena, Skąd ci Włosi? o renesansowej i nie tylko architekturze cieszyńskiego rynku, Cieszyn 2023, ISBN 978-83-965946-0-0.
• Panic Idzi, Makowski Mariusz. (red.), 500 lat ratusza i rynku w Cieszynie 1496-1996, Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Cieszynie, Cieszyn 1996,
• Pieczonka-Giec Diana, Wacław Donay Historia skoczowskiego rzeźbiarza, Gmina Skoczów, Skoczów 2012
• Mariusz Makowski, Těšínské události 19. - 21. století/ Cieszyńskie wydarzenia XIX-XXI wieku, Irena Cicha, Petr Grendziok, Mariusz Makowski (red.), : Ducatus Teschinensis, Bystrzyca 2010.
• Idzi Panic, Marzena Bogus-Spyra (red.), Cieszyn od Wiosny Ludów do III Rzeczypospolitej, Dzieje Cieszyna od pradziejów do czasów współczesnych : praca zbiorowa / pod red. Idziego Panica, Cieszyn: Urząd Miejski. Wydział Promocji i Informacji, Cieszyn 2010.