Sentani (lud)
 | |
| Populacja |
30 tys. |
|---|---|
| Miejsce zamieszkania | |
| Język | |
| Religia |
chrześcijaństwo (protestantyzm), wierzenia tradycyjne |
| Grupa | |
| Pokrewne | |
Sentani (həndani), także Buyaka[1][2] – lud papuaski z indonezyjskiej prowincji Papua, zamieszkujący rejon jeziora Sentani. Ich populacja wynosi ok. 30 tys. osób[1].
Posługują się własnym językiem sentani (phuyakha afaeu[3], həndani afæw[4]), który tworzy niewielką grupę wraz z nafri i tanah merah[5]. Wyróżnia się trzy grupy dialektalne: wschodnią, centralną i środkową, które są świadome swoich różnic językowych[4]. W użyciu są także języki malajski papuaski[6] i indonezyjski (ramoyo afaeu)[3].
Nie zarejestrowano tradycyjnego określenia tej grupy etnicznej. Osoby z ludu Sentani są silniej związane z miejscowością bądź domostwem aniżeli całym regionem[4]. Nazwa „Sentani” została prawdopodobnie nadana przez grupy z okolic zatoki Yos Sudarso (Humboldta)[7]. Występuje również w zaadaptowanej formie həndani[4]. Ewentualnie mogłaby pochodzić od jap. 千谷 (sen tani, czyli „tysiąc dolin”; nawiązanie do pobliskiego pasma górskiego Pegunungan Cyclops)[8].
Zamieszkują bezpośrednio nad jeziorem, na wyspach bądź na terenach lądowych[9]. Zajmują się rolnictwem, rybołówstwem i łowiectwem. Istotną rolę odgrywa sago[10]. Pozyskiwanie ryb i wyrabianie sago należą do zajęć kobiet[11].
W latach 20. XX w. działalność wśród ludu Sentani rozpoczęli misjonarze protestanccy[12]. Ich rodzime wierzenia zostały w dużej mierze wyparte przez chrześcijaństwo[13]. Ulegli silnej modernizacji, do czego przyczyniła się bliskość miasta Jayapury[1]. Przed nadejściem wpływów zewnętrznych mieli rozwinięte tradycje rzeźbiarskie[12][13]. Ich wierzenia tradycyjne obejmują kulty przodków i duchów[14]. Pod względem kulturowym są pokrewni ludom Tobati i Nafri[2]. C.L. Voorhoeve (1969) powiązał ich z Asmatami[15].
Organizacja społeczna opiera się na patrylinearnym systemie pokrewieństwa[10].
Przypisy
- 1 2 3 Hidayah 2015 ↓, s. 347.
- 1 2 Roper 1999 ↓, przyp. 140, s. 93.
- 1 2 Fatubun, Karompis i Paidi 2000 ↓, s. 9.
- 1 2 3 4 Mayer 2021 ↓, s. 7.
- ↑ Cowan 1965 ↓, s. 2.
- ↑ Mayer 2021 ↓, s. 8.
- ↑ Cowan 1965 ↓, przyp. 1, s. 1.
- ↑ Mayer 2021 ↓, s. 6.
- ↑ Melalatoa 1995 ↓, s. 760.
- 1 2 Melalatoa 1995 ↓, s. 761.
- ↑ N. Soegiarto i inni, Monografi daerah Irian Jaya, Jakarta: Proyek Media Kebudayaan, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, 1980, s. 79, OCLC 899079669 [dostęp 2023-09-09] (indonez.).
- 1 2 Roper 1999 ↓, s. 96.
- 1 2 Hidayah 2015 ↓, s. 348.
- ↑ Fatubun, Karompis i Paidi 2000 ↓, s. 22.
- ↑ Clemens L. Voorhoeve, Some notes on the linguistic relations between the Sentani and Asmat languages of New Guinea, „Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde”, 125 (4), 1969, s. 466–486, DOI: 10.1163/22134379-90002833, ISSN 0006-2294, OCLC 5672372709, JSTOR: 27861069 (ang.).
Bibliografia
- Hendrik Karel Jan Cowan, Grammar of the Sentani Language, ’s-Gravenhage: Martinus Nijhoff, 1965 (Verhandelingen van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde 47), DOI: 10.26530/OAPEN_613441, ISBN 978-90-04-28611-5 [dostęp 2023-09-09] [zarchiwizowane z adresu 2012-02-04] (ang.).
- Reimundus Fatubun, Helena Karompis, Jacobus Paidi, Struktur sastra lisan Sentani: prosa, Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan Nasional, 2000, ISBN 979-459-022-3, OCLC 45024863 [dostęp 2023-09-09] (indonez.).
- Zulyani Hidayah, Ensiklopedi Suku Bangsa di Indonesia, wyd. 2, Jakarta: Yayasan Pustaka Obor Indonesia, 2015, s. 347–348, ISBN 978-979-461-929-2, OCLC 913647590 [dostęp 2022-09-09] (indonez.).
- Clemens J. Mayer, A grammar sketch of Sentani, Leiden University, 2021 [dostęp 2023-09-09] (ang.).
- M. Junus Melalatoa, Ensiklopedi Suku Bangsa di Indonesia Jilid L–Z, Jakarta: Direktorat Jenderal Kebudayaan, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, 1995, s. 760–762, OCLC 1027453789 [dostęp 2023-09-09] (indonez.).
- Robyn Christine Roper, Traditional Arts, Contemporary Artists: A Study of Influence and Change in Irian Jaya, Indonesia, University of Victoria, 1999, OCLC 654202728 [dostęp 2023-09-09] (ang.).
Linki zewnętrzne
- Sentani people. The Metropolitan Museum of Art. [dostęp 2023-09-09]. (ang.).