Sieweczka preriowa
| Anarhynchus montanus | |||
| (J.K. Townsend, 1837) | |||
 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Parvordo | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
sieweczka preriowa | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 w sezonie lęgowym zimowiska | |||
Sieweczka preriowa[4] (Anarhynchus montanus) – gatunek średniej wielkości ptaka wędrownego z rodziny sieweczkowatych (Charadriidae). Występuje w Ameryce Północnej, jest bliski zagrożenia.
Systematyka
Gatunek monotypowy[5][6]. Po raz pierwszy został opisany przez J.K. Townsenda w 1837 na łamach „Journal of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. Holotyp pochodził z Gór Skalistych[7], dokładniej z okolic Sweetwater River w Wyoming[5]; autor nadał gatunkowi nazwę Charadrius montanus[7]. Analizy filogenetyczne przeprowadzone w 2022 roku wsparły umieszczenie tego gatunku w rodzaju Anarhynchus[8][9].
Morfologia
Długość ciała wynosi 21–23,5 cm; masa ciała samców 67–124 g, samic 73–132,5 g; rozpiętość skrzydeł 47 cm[5]. Wymiary szczegółowe, podane w milimetrach, wg Ridgwaya[10]:
| Długość skrzydła | D. dzioba | D. ogona | D. skoku | |
|---|---|---|---|---|
| ♂ (n=8) | 138–154 | 19–22 | 57–69 | 37–40,5 |
| ♀ (n=5) | 143–155 | 21–22,5 | 61–67 | 37–39 |
Czoło i brew jasne, białe. Kantarek czarny. Spód ciała biały, po bokach z domieszką płowego. Nogi stosunkowo długie, żółtobrązowe. Dymorfizm płciowy w upierzeniu nie występuje. W szacie spoczynkowej wierzch głowy przybiera barwę jasnobrązową, podobnie jak kantarek. Na piersi występują wtedy ciemne plamy (mogą być ze sobą połączone), a na grzbiecie rdzawe krawędzie piór. Osobniki młodociane przypominają dorosłe, wyróżnia je płowa brew oraz bardziej ciemnobrązowy grzbiet i pierś[5].
Zasięg występowania
Gatunek wędrowny. Gniazduje w centralnej Ameryce Północnej, na Wielkich Równinach (od południowej Alberty i południowo-zachodniego Saskatchewan na południe), płaskowyżach wschodniego Kolorado po zachodni Teksas oraz w północno-zachodnim Meksyku (Nuevo León). Zimuje od centralnej Kalifornii po Kalifornię Dolną i na wschód po południowy Teksas i północno-wschodni Meksyk[5]. W Nuevo León pierwsze udane lęgi stwierdzono w 2004[11].
Ekologia i zachowanie
Środowiskiem życia tych sieweczek podczas rozrodu są prerie (odnotowywane na wysokości 640–3250 m n.p.m.), a także pola uprawne. Często współwystępują z kopiącymi nory ssakami jak szczuroskoczki (Dipodomys) i nieświszczuki (Cynomys). Ptaki badane we wschodnim Kolorado najliczniejsze były w środowisku zamieszkiwanym właśnie przez pieski preriowe (nieświszczuki czarnoogonowe). W okresie zimowania sieweczki preriowe przenoszą się na półpustynie i suche tereny rolnicze. Mimo że nazwa naukowa i angielska (Mountain Plover) odnosi się do gór, sieweczki preriowe nie występują w górach[5]. Do Kanady i północnego USA przybywają w marcu lub kwietniu, odlatują we wrześniu i na początku października[5][11]. Żywią się bezkręgowcami, takimi jak prostoskrzydłe, chrząszcze, błonkoskrzydłe i motyle. To towarzyskie ptaki, przebywają niekiedy w grupach do 600 osobników, zwłaszcza zimą[5].
Lęgi
Okres lęgowy trwa od późnego kwietnia do czerwca (prawdopodobnie w północno-wschodnim Meksyku ptaki rozpoczynają później lub okres lęgowy trwa dłużej). Występuje monogamia, poliandria i niekiedy również poligynia. Gniazdo to płytki dołek w ziemi o średnicy około 9,5–10 cm i głębokości do 2,5 cm. W zniesieniu zwykle od 2 do 6 jaj (zwykle 3), przeważnie o skorupce koloru ciemnooliwkowopłowego i wymiarach 37–38,1 mm na 28,2–28,6 mm oraz masie 13–19 g. Składane są w odstępach 1–6 dni. Inkubacja trwa 28–31 dni, wysiaduje jedynie samiec. Samica często pozostawia pierwszy lęg samcowi, a drugim opiekuje się sama lub, gdy wystąpi poliandria, w ogóle nie zajmuje się potomstwem. Młode z wierzchu są kremowopłowe, pokryte czarnymi plamkami. Po wykluciu się ważą 9–11 g. Opierzają się po 33–39 dniach, osiągają wtedy masę 70–97 g. Jaja w lęgach wysiadywanych przez samice są większe na początku sezonu, potem maleją. Sukces lęgowy niski[5] (patrz: Status i zagrożenia).
Status i zagrożenia
IUCN uznaje sieweczkę preriową za gatunek bliski zagrożenia (NT, Near Threatened) od 2008, wcześniej ptak miał status narażonego (VU, Vulnerable). W 2019 organizacja Partners in Flight szacowała liczebność światowej populacji na około 20 tysięcy dorosłych osobników. Prawdopodobnie główną przyczyną zmniejszenia się populacji jest łowiectwo. Rozwój rolnictwa i urbanizacja zmniejszyły powierzchnię obszarów nadających się do rozrodu[11]. Na terenach rolniczych ponad 67% gniazd niszczonych jest przez maszyny rolnicze (stan w 1999). Niekiedy lęg pada ofiarą lisa płowego (Vulpes velox). Do tego gniazda są niszczone przez nawałnice lub zostają zdeptane przez bydło[5].
Przypisy
- 1 2 Charadrius montanus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2022-10-17] (ang.).
- 1 2 3 4 D. Lepage, Mountain Plover Anarhynchus montanus, [w:] Avibase [online] [dostęp 2025-02-03] (ang.).
- ↑ BirdLife International, Charadrius montanus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2022-1 [dostęp 2022-10-09] (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Charadriinae Leach, 1820 - sieweczki (wersja: 2023-12-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2025-02-03].
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 P. Wiersma, G.M. Kirwan, P. Boesman: Mountain Plover (Charadrius montanus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (26 lutego 2016)].
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v14.2). [dostęp 2025-02-03]. (ang.).
- 1 2 J.K. Townsend. Description of Twelve New Species of Birds, chiefly from the vicinity of the Columbia river. „Journal of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 7, s. 192, 1837.
- ↑ M. Päckert. Free access of published DNA sequences facilitates regular control of (meta‐) data quality – an example from shorebird mitogenomes (Aves, Charadriiformes: Charadrius). „Ibis”. 164 (1), s. 336–342, 2022. DOI: 10.1111/ibi.13005. (ang.).
- ↑ D. Černý & R. Natale. Comprehensive taxon sampling and vetted fossils help clarify the time tree of shorebirds (Aves, Charadriiformes). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 177, s. 107620, 2022. DOI: 10.1101/2021.07.15.452585. (ang.).
- ↑ Robert Ridgway: The birds of North and Middle America. T. 8. 1919, s. 105–107.
- 1 2 3 Species factsheet: Charadrius montanus. BirdLife International, 2022. [dostęp 2022-10-18]. (ang.).
Linki zewnętrzne
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Mountain Plover. [w:] All About Birds [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).