Skałoskakun

Skałoskakun
	Zyzomys
	O. Thomas, 1909
	Okres istnienia: pliocen–dziś
	; Skałoskakun gruboogonowy (Z. pedunculatus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	Supramyomorpha
Infrarząd	myszokształtne
Nadrodzina	myszowe
Rodzina	myszowate
Podrodzina	myszy
Plemię	Hydromyini
Rodzaj	skałoskakun
	Typ nomenklatoryczny
	Mus argurus O. Thomas, 1889
Synonimy
	Laomys O. Thomas, 1909;
	Laomys O. Thomas, 1909;
Gatunki
	6 gatunków (5 żyjących i 1 wymarły) (zobacz opis w tekście)
	6 gatunków (5 żyjących i 1 wymarły) (zobacz opis w tekście)

Skałoskakun^[3] (Zyzomys) – rodzaj ssaków z podrodziny myszy (Murinae) w obrębie rodziny myszowatych (Muridae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące endemicznie w Australii^[4]^[5]^[6].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 85–170 mm, długość ogona 90–152 mm, długość ucha 15–23 mm, długość tylnej stopy 20–31 mm; masa ciała 26–190 g^[5]^[7].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1909 roku angielski zoolog Oldfield Thomas w artykule zatytułowanym Na temat szczurów z płn. Australii określanych jako rodzaj Mesembriomys, opublikowanym w czasopiśmie „The Annals and magazine of natural history”^[1]. Gatunkiem typowym jest (oryginalne oznaczenie) skałoskakun srebrnoogonowy (Z. argurus).

Etymologia

Zyzomys: etymologia niejasna, Thomas nie wyjaśnił znaczenia nazwy rodzajowej; być może od łac. zyzza ‘zygzak’; gr. μυς mus, μυος muos ‘mysz’^[8].
Laomys: gr. λας las, λαος laos ‘kamień, skała’^[9]; μυς mus, μυος muos ‘mysz’^[10]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Laomys woodwardi O. Thomas, 1909.

Podział systematyczny

Takson ten należy do australijskich „starych endemitów”; najstarsze szczątki przedstawiciela tego rodzaju pochodzą z późnego pliocenu. Morfologia chromosomów odróżnia należące do niego gatunki od wszystkich innych gryzoni z kontynentu. Trzonowce skałoskakunów są najbardziej podobne do tych, które mają królikoszczury (Conilurus), ale charakterystyka penisa łączy je z pseudomyszami (Pseudomys) i pokrewnymi rodzajami^[6]. Do rodzaju należą następujące gatunki^[11]^[7]^[4]^[3]:

Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[3]	Podgatunki^[5]^[4]^[7]	Rozmieszczenie geograficzne^[5]^[4]^[7]	Podstawowe wymiary^[5]^[7]^[a]	Status IUCN^[12]
Zyzomys woodwardi	(O. Thomas, 1909)	skałoskakun głazowy	gatunek monotypowy	północna część wyżyny Kimberley, włącznie z co najmniej 12 wyspami	DC: 12–16,6 cm DO: 11–13 cm MC: 80–190 g	LC
Zyzomys maini	Kitchener, 1989	skałoskakun wąwozowy	gatunek monotypowy	piaskowcowy płaskowyż i skarpa zachodniej części Ziemi Arnhema (monsunowe Terytorium Północne); zakres wysokości: 200–400 m n.p.m.	DC: 11,5–17 cm DO: 11–15 cm MC: 65–180 g	VU
Zyzomys palatilis	Kitchener, 1989	skałoskakun piarżyskowy	gatunek monotypowy	ograniczony do pojedynczego miejsca (Wollogorang Station) w Terytorium Północnym; zakres wysokości: do 1000 m n.p.m.	DC: 9–15 cm DO: 10–15,2 cm MC: 65–160 g	CR
Zyzomys argurus	(O. Thomas, 1889)	skałoskakun srebrnoogonowy	gatunek monotypowy	rozdrobniony zasięg od Pilbary (Australia Zachodnia) na wschód do południowo-wschodniego Queenslandu, z wieloma wyspami	DC: 8,5–12,2 cm DO: 9–13 cm MC: 26–60 g	LC
Zyzomys pedunculatus	(Waite, 1896)	skałoskakun gruboogonowy	gatunek monotypowy	pasma górskie Chewings, Heavitree i zachodnie MacDonnell (Terytorium Północne); zakres wysokości: do 800 m n.p.m.	DC: 10,8–14 cm DO: 11–14 cm MC: 70–150 g	CR

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, VU – gatunek narażony, CR – gatunek krytycznie zagrożony.

Opisano również gatunek wymarły z plejstocenu stanu Queensland w Australii^[13]^[14]:

Zyzomys rackhami Godthelp, 1997

Uwagi

↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

1 2 Thomas 1909 ↓, s. 372.
↑ Thomas 1909 ↓, s. 373.
1 2 3 Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 283. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 504–506. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
1 2 3 4 5 Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 734–736. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
1 2 D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Zyzomys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-10].
1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 325. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ J.A. Long & M. Archer: Prehistoric Mammals of Australia and New Guinea: One Hundred Million Years of Evolution. UNSW Press, 2002, s. 198. ISBN 978-0-86840-435-6.
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 134.
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 160.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-02-23]. (ang.).
↑ Taxonomy: Zyzomys – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-02-23]. (ang.).
↑ J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Zyzomys Thomas, 1909, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-10-12] (ang.).
↑ H. Godthelp. Zyzomys rackhami sp. nov. (Rodentia, Muridae) a rockrat from Pliocene Rackham's roost site, Riversleigh, northwestern Queensland. „Memoirs of the Queensland Museum”. 41 (2), s. 329, 1997.

Bibliografia

O. Thomas. On the N. Australian rats referred to the genus Mesembriomys. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eighth Series. 3 (16), s. 372–374, 1909. (ang.).
E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316. (ang.).

[12] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[CITEREFThomas1909[https://www.biodiversitylibrary.org/item/71838#page/406/mode/1up_372]-1] 1 2 Thomas 1909 ↓, s. 372.

[CITEREFThomas1909[https://www.biodiversitylibrary.org/item/71838#page/407/mode/1up_373]-2] Thomas 1909 ↓, s. 373.

[Cichocki&inni-3] 1 2 3 Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 283. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-4] 1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 504–506. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Denys&inni-5] 1 2 3 4 5 Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 734–736. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).

[Wilson&Reeder-6] 1 2 D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Zyzomys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-10].

[amw-7] 1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 325. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[Long&Archer-8] J.A. Long & M. Archer: Prehistoric Mammals of Australia and New Guinea: One Hundred Million Years of Evolution. UNSW Press, 2002, s. 198. ISBN 978-0-86840-435-6.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=174_134]-9] Jaeger 1959 ↓, s. 134.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=200_160]-10] Jaeger 1959 ↓, s. 160.

[mdd-11] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-02-23]. (ang.).

[13] Taxonomy: Zyzomys – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-02-23]. (ang.).

[zij-14] J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Zyzomys Thomas, 1909, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-10-12] (ang.).

[Godthelp-15] H. Godthelp. Zyzomys rackhami sp. nov. (Rodentia, Muridae) a rockrat from Pliocene Rackham's roost site, Riversleigh, northwestern Queensland. „Memoirs of the Queensland Museum”. 41 (2), s. 329, 1997.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[a]

[12]

[13]

[14]