Solaris (film 1972)

Solaris

Солярис

Gatunek	fantastyka naukowa
Data premiery	20 marca 1972 listopad 1972[1] (Polska)
Kraj produkcji	ZSRR
Język	rosyjski
Czas trwania	165 min
Reżyseria	Andriej Tarkowski
Scenariusz	Andriej Tarkowski, Fridrik Gorenshtein, na podstawie powieści Stanisława Lema
Główne role	Donatas Banionis Natalia Bondarczuk Sos Sarkisjan
Muzyka	Eduard Artiemjew
Zdjęcia	Wadim Jusow
Scenografia	Michaił Romadin
Kostiumy	Nelli Fomina
Produkcja	Mosfilm
Dystrybucja	Centrala Wynajmu Filmów
Nagrody
FIPRESCI i Grand Prize of the Jury (Festiwal Filmowy w Cannes, 1972), Golden Scroll (1977)

Solaris (ros. Солярис, Solaris) – radziecki film fantastycznonaukowy zrealizowany w 1972 roku przez Andrieja Tarkowskiego, na podstawie powieści Stanisława Lema pod tym samym tytułem. Zdjęcia kręcono m.in. w Zwienigorodzie i w Tokio.

Film był nominowany do Złotej Palmy na Festiwalu Filmowym w Cannes w 1972 r., zdobywca nagrody FIPRESCI i Grand Prize of the Jury na tym samym festiwalu^[2].

Bohater, Kris Kelvin, wyrusza w kosmos, niosąc w sobie poczucie winy za samobójczą śmierć żony, Hari. Obcy byt – myślący ocean na planecie Solaris – materializuje najskrytsze myśli ludzi przebywających na stacji kosmicznej. Ożywia także Hari, która staje się żywym wyrzutem sumienia dla Krisa. Kontakt z fantomem żony staje się dla bohatera swoistą pokutą. W końcu następuje oczyszczenie i kosmonauta wraca na Ziemię^[3].

Film jest luźną adaptacją jednej z najsłynniejszych powieści Stanisława Lema, skupiającą się na psychologii postaci, toteż w zasadzie trudno go zaliczyć do utworów fantastycznonaukowych sensu stricto. Autor porusza tu problemy moralne, które nadają mu raczej rangę traktatu filozoficznego o uniwersalnym przesłaniu^[4]. Inaczej niż w pierwowzorze Lema tematem filmu jest rodzaj ludzki stający w obliczu nieskończonego, niebezpiecznego i obcego Wszechświata^[5], zaś ludzie są tu pokazani jako grzeszne istoty, którym obca planeta penetruje sumienia, czyniąc kontakt namiastką Sądu Ostatecznego^[2].

Stanisław Lem negatywnie ocenił tę ekranizację^[6], mówiąc, że Tarkowski „nie nakręcił Solaris tylko Zbrodnię i karę”^[5]. Pisarz nigdy filmu nie obejrzał w całości^[2].

Film niektórzy odczytywali jako rosyjską odpowiedź na 2001: Odyseję kosmiczną Stanleya Kubricka, jednak z innym przesłaniem: ostrzeżeniem przed technologicznym, odhumanizowanym światem^[2].

• Donatas Banionis
• Natalja Bondarczuk
• Jüri Järvet
• Anatolij Sołonicyn
• Nikołaj Grińko jako ojciec Krisa
• Władisław Dworżecki
• Sos Sarkisjan
• Olga Barnet jako matka Krisa
• Julian Siemionow

• 1972: Nagroda Specjalna Jury oraz Prix Interfilm na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Cannes
• 1972: Statuetka Don Kichota (Nagroda Międzynarodowej Federacji Klubów Filmowych - FICC) na XVIII Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Karlowych Warach

Źródło:^[7]

• SewerynS. Kuśmierczyk SewerynS., Księga filmów Andrieja Tarkowskiego, Warszawa: Skorpion, 2012, s. 179-206, ISBN 978-83-86466-73-3, OCLC 812713915 .

• Solaris (film 2002)

• Solaris (1972). The Internet Movie Database. [dostęp 2013-09-26].
• Solaris w bazie Filmweb