Szczekuszka mandżurska
| Ochotona mantchurica | |||
| Thomas, 1909 | |||
 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Podrodzaj |
Pica | ||
| Gatunek |
szczekuszka mandżurska | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 | |||
Szczekuszka mandżurska[2] (Ochotona mantchurica) – gatunek ssaka z rodziny szczekuszkowatych. Średniej wielkości szczekuszka, osiąga długość głowy i tułowia od 14 do 22 cm, waży pomiędzy 110 a 210 g. Latem futro barwy ochronnego brązu bądź czerwonego brązu na grzbiecie, ochrowy brzuch, zimą bardziej szarawe na grzbiecie i piaskowe bądź jasnopłowe na brzuchu. 3 podgatunki. Wiedzie dzienny, samotny tryb życia na kamienistych zboczach Wielkiego Chinganu, Małego Chinganu i Zabajkala. Żywi się roślinami. Ciąża raz do roku. Nie zagraża jej wyginięcie.
Budowa
Jest to szczekuszka średniej wielkości. Szczekuszka mandżurska osiąga długość głowy i tułowia od 14 do 22 cm. Długość czaszki wynosi od 1,9 do 2,3 cm, wysokość natomiast od 1,3 do 1,6 cm. Długość kondylo-bazalna wynosi między 3,7 a 4,6 cm. Długość ucha wynosi między 1,7 a 2,6 cm. Tylna stopa mierzy od 2,2 do 3,2 cm. Zwierzę waży pomiędzy 110 a 210 g[3].
Grzbiet zwierzęcia pokrywa futro barwy ochronnego brązu bądź czerwonego brązu. Pośrodkowo przedziela je ciemna pręga. Zdarzają się niemniej populacje o ciemnych końcówkach włosów. Z kolei brzuszna strona ciała zabarwiona jest ochrowo. Futro zmienia się zimą, kiedy jest bardziej szarawe na grzbiecie i piaskowe bądź jasnopłowe na brzuchu. Na szyi w okolicy obecnego tam gruczołu występują włosy koloru brązowego[3].
Średniej wielkości czaszka, opisywana jako korpulentna, cechuje się oddzielnymi otworami podniebiennym i przysiecznym[3], podobnie zresztą jak szczekuszki północnej[4] czy też jenisejskiej[5]. Występuje średniej wielkości puszka słuchowa. Od szczekuszki północnej można odróżnić szczekuszkę mandżurską po wyższej żuchwie. Zwierzę to ma zaokrąglone uszy o białych końcach[3].
Systematyka
Szczegkuszka mandżurska opisana została po raz pierwszy w 1909 roku przez Thomasa. zaliczył on ją do rodzaju Ochotona[3], znanego dzisiaj jako szczekuszka[2], i do podrodzaju Pika. Nie uznał je jednak za odrębny gatunek, ale za podgatunek w obrębie gatunku Ochotona hyperborea[3], czyli szczekuszka północna[2]. Jako miejsce typowe Thomas podał "Khingian... [ Wielki Chingan ] w punkcie przecięcia łańcucha przez przez Kolej Syberyjską". Miejsce to identyfikuje się jako Bokhedu w powiecie Yakeshi w prefekturze Hulun Buir w Mongolii Wewnętrznej[3].
Późniejsze badania genetyczne dotyczące DNA jądrowego i mitochondrialnego potwierdziły przynależność szczekuszki mandżurskiej do podrodzaju Pika[3]. Należy do niego także i szczekuszka północna[4]. Obecnie zwierzę uznaje się za osobny gatunek w obrębie tego podrodzaju. Pozostaje on jednak blisko spokrewniony ze wspominaną szczekuszką północną a także ze szczekuszką skalną[3].
Przynależność konkretnych populacji budziła jednak wątpliwości, a 3 populacje tegoż gatunku umieszczano w odrębnych gatunkach. Tak więc populacje zamieszkującą Wielki Chingan uważano za podgatunek szczekuszki północnej. Te z Małego Chinganu uznawano za podgatunek szczekuszki północnej w pismach autorów rosyjskich, a szczekuszki ałtajskiej u autorów chińskich[3]. Używali oni miana O. alpina cinerofusca[1]. Natomiast zwierzęta znad rzek Argum i Shilka uznawano za należące do jednego z podgatunków szczekuszki ałtajskiej. Jednakże badania morfologiczne, a częściowo także genetyczne i bioakustyczne wskazały, że należą one wszystkie 3 do tego samego gatunku[3]. Jego odrębność potwierdzono na południe od Amuru, podczas gdy na północ od rzeki żyje szczekuszka północna. Natomiast przypisane szczekuszce mandżurskiej okazy znalezione w Mongolii w okolicy stolicy budzą wątpliwości[1].
Wyróżnia się 3 podgatunki, tak więc podgatunek nominatywny, podgatunek scorodumovi opisany w 1934 przez Skalona i podgatunek loukashkini opisany znacznie później, bo dopiero w 2015, przez Lisowskiego[3][6].
Kladogram za Melo-Ferreira et al., 2014 (uproszczono)[7]
|
Lepus granatensis | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ochotonidae |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Tryb życia
Zwierzę wiedzie dzienny tryb życia. Niemniej unika gorąca w środku dnia. Nie lubi też okresów wiatru. Na powierzchni aktywna jest mniej niż szczekuszka północna, rzadziej też nawołuje. Zimą w ogóle rzadko pojawia się na powierzchni, korzystając raczej z korytarzy wykopanych śniegu. Będąc już na powierzchni, biega bądź skacze. Pozostawia po sobie stogi siana. Zaalarmowana wydaje siebie dźwięki. Gnieździ się pod kamieniem[3].
Występują terytoria zajmowane na kamienistym zboczu bądź na stercie drewna przez parę samca i samicy. Niemniej jednak zajmujące ten sam teren zwierzęta żyją samotnie, rzadko kontaktując się ze sobą[1].
Szczekuszka mandżurska przystępuje do przedłużania gatunku w maju. Po kopulacji samica zachodzi w ciążę i samice takie spotykano w czerwcu i lipcu. Ciężarna samica nosi od 2 do 6 zarodków. Prawdopodobnie rozmnaża się tylko raz do roku[3].
Rozmieszczenie geograficzne
Zasięg gatunku obejmuje Mongolię Wewnętrzną, Heilongjiang i tereny podbite przez Federację Rosyjską[1].
Zwierzę bytuje na wysokości od 400 do 1300 m nad poziomem morza[1].
Podgatunek nominatywny zasiedla północno-wschodnią Mongolię Wewnętrzną i północny Heilongjiang w Chińskiej Republice Ludowej, dokładniej zaś spotyka się go w Wielkim Chinganie i na północy Małego Chinganu. Drugi z opisanych podgatunków występuje na obszarach zajętych przez Federację Rosyjską, północno-wschodnie Zabajkale, dokładniej u zbiegu Shilka i Argum. Najnowszy z opisanych podgatunków znowuż występuje w Chinach na południu Małego Chinganu[3].
Ekologia
Gatunek zasiedla lasy i tereny porośnięte roślinnością krzewiastą[1]. Siedliskiem szczekuszki mandżurskiej są kamieniste stoki na wysokości pomiędzy 400 a 1300 m nad poziomem morza, porośnięte niewielką roślinnością lub bez niej. W otoczeniu może leżeć suchy step, tundra górska, las szerokolistny bądź tajga[3]. Żyje wśród kamieni[1], chowając się w szczelinach i jamach[3]. Podobnie zresztą jest w przypadku szczekuszki północnej, też zasiedlającej kamieniste zbocza, która jednak sięga wyższych wysokości[4], czy też szczekuszki jenisejskiej sięgającej nieznacznie niżej[5]. Niemniej może też mieszkać na stertach drewna, w tym też przypominając szczekuszkę północną[1].
Zwierzę osiąga zagęszczenie podobne jak w przypadku szczekuszki północnej[3], która to osiąga zagęszczenie od 5 do 2,5 tysiąca zwierząt na km²[4].
Pokarmem zwierzęcia są rośliny. Zwierzę zbiera siano w stoki, począwszy od lipca. Zazwyczaj ukrywa je pod kamieniami bądź też powalonymi pniami drzew[3]. Jest to zachowanie typowe również dla innych szczekuszek[8]. Chociażby szczekuszka północna potrafi uzbierać stogi ważące do 8 kg[4].
Zagrożenia i ochrona
IUCN przypisuje szczekuszce mandżurskiej status gatunku najmniejszej troski. Został on oceniony jeden raz w 2016. Organizacja ta uzasadnia taką ocenę tym, że gatunek jest pospolity na swym obszarze występowania[1].
Nie wiadomo, ile osobników liczy populacja. Trend liczebności gatunku nie jest znany[1].
IUCN nie wymienia żadnych zagrożeń dla gatunku[1].
Przypisy
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Smith, A.T. & Lissovsky, A., Ochotona mantchurica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016 [dostęp 2025-05-02] (ang.).
- 1 2 3 W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 55. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 11. Manchurian Pika, s. 51–52, w: S. Schai-Braun & K. Hackländer, Family Ochotonidae (Pikas), [w:] D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier, Handbook of the Mammals of the World, t. 6. Lagomorphs and Rodents I, Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 28–53, ISBN 978-84-941892-3-4 (ang.).
- 1 2 3 4 5 10. Northern Pika, s. 50–51, w: S. Schai-Braun & K. Hackländer, Family Ochotonidae (Pikas), [w:] D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier, Handbook of the Mammals of the World, t. 6. Lagomorphs and Rodents I, Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 28–53, ISBN 978-84-941892-3-4 (ang.).
- 1 2 9. Turuchan Pika, s. 50, w: S. Schai-Braun & K. Hackländer, Family Ochotonidae (Pikas), [w:] D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier, Handbook of the Mammals of the World, t. 6. Lagomorphs and Rodents I, Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 28–53, ISBN 978-84-941892-3-4 (ang.).
- ↑ Andrey A. Lissovsky, A new subspecies of Manchurian pika Ochotona mantchurica (Lagomorpha, Ochotonidae) from the Lesser Khinggan Range, China, „Russian Journal of Theriology”, 14 (2), 2015, s. 145–152 [zarchiwizowane z adresu 2025-04-25] (ang.).
- ↑ Melo-Ferreira i inni, The phylogeny of pikas (Ochotona) inferred from a multilocus coalescent approach, „Molecular Phylogenetics and Evolution”, 84, 2015, s. 240–244 (ang.).
- ↑ S. Schai-Braun & K. Hackländer, Family Ochotonidae (Pikas), [w:] D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier, Handbook of the Mammals of the World, t. 6. Lagomorphs and Rodents I, Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 28–53, ISBN 978-84-941892-3-4 (ang.).