Tadeusz Kielanowski

Tadeusz Kielanowski

Państwo działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	12 września 1905 Lwów
Data i miejsce śmierci	6 maja 1992 Gdynia
Profesor nauk medycznych
Specjalność: ftyzjatria
Alma Mater	Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie
Doktorat	1931
Habilitacja	1945 UMCS
Profesura	1945; 1957
Rektor
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Okres spraw.	1948–1949
Rektor
Akademia Medyczna w Białymstoku
Okres spraw.	1950–1955
Kierownik
Akademia Medyczna w Gdańsku	Katedra Ftyzjatrii
Okres spraw.	1956–1975
Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski; Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski; Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski; Złoty Krzyż Zasługi; Medal Komisji Edukacji Narodowej;

Tadeusz Michał Kielanowski (ur. 12 września 1905 we Lwowie, zm. 6 maja 1992 w Gdyni^[1][2]) – polski lekarz, specjalista w zakresie ftyzjatrii, profesor nauk medycznych, inicjator telefonu zaufania, rektor Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, pierwszy rektor Akademii Medycznej w Białymstoku (1950-1955). Profesor Akademii Medycznej w Gdańsku, etyk i filozof medycyny.

Naukę rozpoczął w szkole Braci Szkolnych we Lwowie. Podczas I wojny światowej wyjechał do Grazu w Austrii, gdzie uczył się w gimnazjum. Po wojnie kontynuował naukę w gimnazjum przy Łyczakowskiej.

W 1921 został wysłany z grupą 18 prymusów z całej Polski do Nancy we Francji, na stypendium rządu francuskiego. W bardzo surowej dyscyplinie, w Lycée Henri Poincore, spędził dwa lata i w 1923 zdał maturę w języku francuskim^[2].

Po maturze chciał studiować medycynę, ale za namową rodziny i znajomych wrócił do Paryża, rozpoczynając studia na Wydziale Prawa i równocześnie w Szkole Nauk Politycznych^[2]. Przez dwie kadencje pełnił tam z wyboru funkcję sekretarza Stowarzyszenia Studentów Polskich w Paryżu^[3].

Zdecydował się jednak porzucić karierę prawniczą i dyplomatyczną i podjąć studia medyczne na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Na III roku wybrano go na prezesa Towarzystwa Wzajemnej Pomocy Medyków „Bratniak”. Brał udział w zebraniach Senackiej Komisji Zdrowia Młodzieży Akademickiej jako przedstawiciel studentów^[3].

Studia ukończył w 1931 z dyplomem doktora wszech nauk lekarskich. Następnie odbył bezpłatny staż na oddziale chorób wewnętrznych kierowanym przez prof. Witolda Ziembickiego, z przydziałem na salę gruźliczą, po czym został asystentem w Zakładzie Anatomii Patologicznej UJK pod kierownictwem prof. Witolda Nowickiego^[3]. Wykonał tam i ogłosił kilkanaście prac, dotyczących gruźlicy.

Lata 1935-1936 spędził na rocznym stypendium Funduszu Kultury Narodowej w Niemczech, we Francji na Oddziale Gruźliczym Instytutu Pasteura i krótko w Anglii. W 1937 rozpoczął specjalizację z ftyzjatrii klinicznej na lwowskim Oddziale Gruźliczym II Kliniki Chorób Wewnętrznych u prof. Romana Renckiego^[2].

Kierował też domem akademickim dla chorych na gruźlicę, zwanym Domem Posanatoryjnym^[4] we Lwowie. W maju 1939 wygłosił w Zurychu wykład na temat lwowskiego pół-sanatorium akademickiego, pierwszej instytucji tego rodzaju na świecie.

Gdy Armia Czerwona 22 września 1939 zajęła Lwów, pozostał asystentem oddziału gruźliczego Kliniki Chorób Wewnętrznych Państwowego Instytutu Medycznego we Lwowie (wydzielonego z przedwojennych struktur Uniwersytetu Jana Kazimierza). W czasie okupacji niemieckiej Lwowa (1941–1944) również nadal pracował w szpitalu^[2].

Należał do Związku Walki Zbrojnej a następnie do AK (pseudonimy: „Kołek”, Profesor”). Prowadził tajne szkolenie pielęgniarek, w swoim gabinecie lekarskim urządził punkt przerzutowy środków opatrunkowych dla partyzantów.

Przez okres okupacji wiele czasu zajmowała mu muzyka, w tym gra na skrzypcach, którą kontynuował od lat dziecinnych. W mieszkaniu Heleny Bruchnalskiej (przy ul. Zyblikiewicza 5) urządzał tajne środowe koncerty muzyki poważnej.

Występowali tam znani później artyści: Felicja Andruchowicz-Międlar – skrzypaczka, Henryk Statkiewicz – skrzypek wirtuoz, po wojnie profesor konserwatorium w Bydgoszczy, Stanisław Skrowaczewski – wówczas młody pianista i kompozytor, później światowej sławy dyrygent, śpiewacy – Andrzej Hiolski i Władysław Malczewski, śpiewaczki – H. Green-Skazowa i Teresa Manasterska, pianista – Jerzy Broszkiewicz, który po wojnie został pisarzem.

We wrześniu 1944 zmobilizowany do Ludowego Wojska Polskiego, znalazł się w Lublinie, gdzie pełnił funkcję szefa sanitarnego, wykładowcy Centralnej Szkoły Oficerów Polityczno-Wychowawczych, inspektora 8 Frontowego Punktu Sanitarnego, a po skończeniu wojny został lekarzem Okręgowego Szpitala Wojskowego^[5].

Zdemobilizowany 7 listopada 1945 oddał się pracy przy organizacji i uruchomieniu wydziału lekarskiego nowego lubelskiego uniwersytetu – Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej (UMCS)^[2].

W roku akademickim 1945/1946 został kierownikiem Katedry Anatomii Patologicznej i Patologii UMCS. W styczniu 1945 habilitował się na podstawie pracy Heteroalergia krwotoczna czyli zjawisko Schwartzmana. Uzyskał stopień docenta a w lipcu tytuł profesora nadzwyczajnego^[3].

Pełnił też funkcję prodziekana a w latach 1946-1948 – dziekana Wydziału Lekarskiego, zaś od 1948 do marca 1950 – rektora UMCS^[6][7].

W 1950 został powołany przez ministra zdrowia dr. Jerzego Sztachelskiego na stanowisko rektora mającej powstać Akademii Medycznej w Białymstoku (AMB)^[8][9] i pełnił tę funkcję do 1955. Budował uczelnię od podstaw, tworzył infrastrukturę, sukcesywnie uruchamiał kolejne roczniki studiów, sprowadzał najwybitniejszych naukowców. Już w pierwszym roku istnienia uczelni zostały powołane: Zakład Anatomii Prawidłowej Człowieka, Chemii Ogólnej, Fizjologii, Histologii, Embriologii a w latach następnych kilkanaście następnych.

Zorganizował Klinikę Ftyzjologii, której został kierownikiem. Utworzył też na Białostocczyźnie sieć poradni przeciwgruźliczych. W 1954 doprowadził do pełnego toku studiów medycznych.

Wciąż była remontowana główna siedziba uczelni – Pałac Branickich, całkowicie ukończono korpus główny. Na terenie ogrodu pałacowego otwarto Ogród Botaniczny i Roślin Leczniczych^[3].

W 1954/1954 ukończono gmach Zakładów Teoretycznych, zapadła decyzja o budowie Szpitala Klinicznego. Powstały niezbędne działy administracji^[10].

Po podpisaniu pierwszych dyplomów lekarskich AMB, po wypełnieniu swojej wielkiej misji, w grudniu 1955 opuścił Białystok.

W marcu 1956 został kierownikiem Katedry Ftyzjatrii Akademii Medycznej w Gdańsku i był nim do emerytury w 1975^[7]. Tytuł profesora zwyczajnego otrzymał w 1957.

W 1959 opracował kodeks etyki lekarskiej („Kodeks deontologiczny polskiej służby zdrowia”), który stał się podstawą uchwalenia pierwszego kodeksu po wojnie w 1967^[3].

W 1965 odwiedził w Londynie założyciela pierwszego na świecie telefonu zaufania, rektora anglikańskiej parafii w City – Edwarda Chad Varah^[4]. Założył taki telefon również w Gdańsku^[7]. Zorganizował pięć Krajowych Konferencji Lekarzy i Humanistów (1976, 1978, 1980, 1983, 1987).

Był przewodniczącym Rady Naukowej Instytutu Gruźlicy w Warszawie. Należał do Komitetu Nauk Klinicznych Polskiej Akademii Nauk^[11].

Był autorem kilkuset publikacji z różnych dziedzin nauki, zwłaszcza z zakresu patologii ogólnej, kliniki gruźlicy płuc, etyki, filozofii medycyny, historii nauk medycznych i leczenia terminalnego (tanatologii)^[12].

• Gruźlica jest uleczalna. Popularny wykład dla chorych o leczeniu i zapobieganiu gruźlicy płuc (Lekarski Instytut Naukowo Wydawniczy, 1946; Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich - PZWL, 1950)^[12];
• Propedeutyka Medycyny. Wstęp do studiów lekarskich (PZWL, 1961, 1973)^[12];
• Odpowiedzialność uczonych. Dylemat współczesnej nauki (Wiedza Powszechna: popularno-naukowa seria „Omega” t. 176, 1970)^[13];
• Co pan radzi panie doktorze (PZWL, 1983)^[14];
• Rozmyślania o przemijaniu (Wiedza Powszechna: „Omega” t. 240, 1973, 1984)^[15];
• Etyka i deontologia lekarska, red. (PZWL, 1985)^[12];
• Prawie cały wiek dwudziesty. Wspomnienia lekarza (Krajowa Agencja Wydawnicza, 1987)^[16];
• Bez polityki. Szkice wspomnień (Pro-vision Publishing, 2012)^[17].

• Stowarzyszenie Studentów Polskich w Paryżu – sekretarz (1921-1922);
• Académie Nationale de Médecine – wybrany na członka jako pierwszy Polak od czasów Marii Skłodowskiej-Curie^[3];
• Polskie Towarzystwo Ftyzjatryczne – inicjator utworzenia Oddziału Białostockiego;
• Polskie Towarzystwo Lekarskie – inicjator utworzenia Oddziału Białostockiego^[3];
• Royal Society of Medicine w Londynie;
• American Thoracic Society;
• Światowa Akademia Sztuki i Nauki;
• Stowarzyszenie Lekarzy Polskich w Chicago – członek honorowy;
• Polskie Towarzystwo Ftyzjopneumonologiczne;
• Polskie Towarzystwo Historii Medycyny i Farmacji (1957);
• Polskie Towarzystwo Szpitalnictwa.

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski;
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski;
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski – na wniosek Generalnego Prokuratora Rzeczypospolitej Polskiej "Za zasługi w pracy zawodowej" (22 lipca 1952)^[18];
• Złoty Krzyż Zasługi – za organizację Sanitariatu Wojska Polskiego;
• Medal Komisji Edukacji Narodowej (1973);
• Odznaka "Zasłużonym Ziemi Gdańskiej" (1973);
• Order Sztandaru Pracy I i II klasy (1975);
• Medal 30-lecia Akademii Medycznej w Gdańsku (1975);
• Nagroda I stopnia im. J. Śniadeckiego PAN za prace z zakresu filozofii medycyny;
• Nagroda im. Batel-Rouvier francuskiej Académie Nationale de Médécin za osiągnięcia w dziedzinie ftyzjatrii^[2];
• Doktor honoris causa Akademii Medycznej w Białymstoku (1965) i w Lublinie (1975);
• Złoty Medal Polskiej Akademii Medycyny „Medicus Magnus” – za zasługi dla rozwoju i humanizacji medycyny.

W Listach moralnych podkreślał: „Nie śmierci się boimy, ale myśli o śmierci.” „Śmierć robi postępy powoli, umieramy po troszeczku co dzień, i nawet wtedy gdy rośniemy, życie się skraca. Dzień dzisiejszy, który właśnie spędzamy, również dzielimy się ze śmiercią^[11].”

W dziele Rozmyślania o przemijaniu napisał: „Kto mówi, że boi się śmierci, nie precyzuje i chyba nawet nie myśli sam o tym, czego się boi: śmiertelnej choroby, świadomości bliskiej śmierci, samego umierania czy niebytu. Odpowiedź na te pytania daje Seneka tak doskonałą, że doprawdy dziś, po dwu tysiącach lat, nie warto poszukiwać lepszej^[11].”

Prof. T. Kielanowski^[19] zmarł 6 maja 1992 w Gdyni^[1][2]. Został pochowany na Cmentarzu Srebrzysko w Gdańsku (rejon I, polana I, rząd 6)^[19].

Rada Miasta Białegostoku nadała nazwę głównej alei w Ogrodzie Pałacu Branickich „Bulwar Tadeusza Kielanowskiego”^[3].

Pochodził z rodziny o tradycjach lekarskich: ojciec Bolesław był lekarzem, matka Maria była córką lekarza Leopolda Lityńskiego^[20].

Jego siostra Józefa Maria (ur. 11 czerwca 1904 we Lwowie), zamężna za Oktawa Pietruskiego (1904–1981), po II wojnie światowej lektorka języka niemieckiego i francuskiego na UMCS w Lublinie. Jego młodszymi braćmi byli: Leopold (1907–1988) – reżyser teatralny, długoletni redaktor w Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa oraz Jan (1910–1989) – zootechnik, genetyk, profesor i dyrektor Instytutu Fizjologii i Żywienia Zwierząt PAN w Jabłonnie, członek PAN^[1].

Od 1950 żonaty z Zofią Zielińską, pochodzącą z ziemiańskiej rodziny spod Grodna (zm. 27 czerwca 2017 Zakopane). Syn: Maciej (Matthew, ur. 1952), absolwent prawa Uniwersytu Warszawskiego, od 2015 w Londynie, znawca prawa brytyjskiego^[21], właściciel kancelarii prawnej Kielanowski LLM & CO, m.in. były doradca Margaret Thatcher, pełnomocnik Ireny Anders^[22], wdowy po gen. Władysławie Andersie^[1].

Był wielbicielem muzyki, sportu i gór^[23].

• A. Iwanicka: Hierarchia wartości według Tadeusza Kielanowskiego – strona z portalu kulturaswiecka.pl
• Prof. zw. dr hab. Tadeusz Kielanowski, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2014-08-27] .
• Profesor Tadeusz Kielanowski - UMB to My - Opowiem Ci swoją historię