Trybula lśniąca

Trybula lśniąca
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

selerowce

Rodzina

selerowate

Rodzaj

trybula

Gatunek

trybula lśniąca

Nazwa systematyczna
Anthriscus nitida (Wahlenb.) Hazsl.
Magyarhon Edén. Növén.: 152 (1864)[3]

Trybula lśniąca[4] (Anthriscus nitida (Wahlenb.) Hazsl.) – gatunek rośliny z rodziny selerowatych. Występuje w środkowej i południowej Europie, w tym także w Polsce.

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje w Europie na obszarze od Francji na zachodzie po Białoruś i Ukrainę na wschodzie, na północy sięga do Niemiec, Polski i krajów bałtyckich, a na południu do Włoch i Grecji[3].

W Polsce rośnie głównie na terenach górskich – w Karpatach i w Sudetach oraz na ich przedpolu, w rozproszeniu występuje także w pasie wyżyn[5].

Morfologia

Kwiaty
Liść
Pokrój
Roślina zielna osiągająca od 40 do 150 cm wysokości. Łodyga jest dęta, bruzdowana, w dole owłosiona, w górze tylko w węzłach, poza tym naga[6].
Liście
Dolne osadzone na owłosionych ogonkach, górne siedzące, w obu wypadkach u nasady z pochwami. Blaszki 2–3 krotnie pierzaste. Dolne (boczne) odcinki I rzędu prawie tak duże jak pozostała część blaszki. Odcinki ostatniego rzędu (listki) jajowate lub podługowate, zaostrzone lub tępe[6].
Kwiaty
Kwiatostan złożony – kwiaty zebrane w baldaszki, a te w liczbie 5–12 w baldach. Pokryw brak lub są w postaci pojedynczych listków. Pokrywki liczne, odgięte, brzegiem owłosione. Płatki korony są białawe, z brzeżnymi płatkami na skraju baldaszka zwykle powiększonymi[6].
Owoce
Rozłupki równowąsko walcowate, gładkie i lśniące, osiągają ok. 6 mm długości (są zwykle krótsze niż szypułka, na której są osadzone). W jednym baldaszku rozwija się od 2 do 6 owoców[6].
Gatunki podobne
Trybula leśna Anthriscus sylvestris ma baldaszki z 6–12 owocami, kwiaty często o niepowiększonych płatkach brzeżnych, dolne odcinki I rzędu znacznie mniejsze od pozostałej części liścia[7].

Biologia i ekologia

Rozwój
Roślina dwuletnia i bylina[6], hemikryptofit[7]. Kwitnie w maju i czerwcu[7] oraz lipcu i sierpniu[6].
Cechy fitochemiczne
Przy roztarciu roślina wydziela aromatyczny zapach. Posiada olejek eteryczny (bogaty w metylochawikol, anetol, dimery anetolu o działaniu estrogennym), kumaryny, poliacetyleny, fitosterol, triterpeny. Nasiona zawierają kumarynowce fotouczulające i moczopędny olejek eteryczny.
Siedlisko
Rośnie w górskich ziołoroślach, na łąkach, w zaroślach i lasach[6]. Jest to roślina rosnąca na glebach obojętnych, zasobnych, bardzo wilgotnych na stanowiska pół cienistych w umiarkowanie chłodnych warunkach klimatycznych. Preferuje rumosz skalny, piargi, żwir, piasek, gliny piaszczyste i utwory pylaste.
Fitosocjologia
W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek wyróżniający (D.) dla związku (All.) Adenostylion alliariae (wysokogórskie zbiorowiska ziołorośli i zarośli liściastych związane z trwałym przepływem wody)[8].

Zastosowanie

W przeszłości roślina była dodawana do potraw w związku z połączonym smakiem i zapachem kminu rzymskiego oraz kminku z anyżkiem.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-03-20] (ang.).
  3. 1 2 Anthriscus nitida (Wahlenb.) Hazsl., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-06-29].
  4. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 33, ISBN 978-83-62975-45-7.
  5. ↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, Adam Zając, Maria Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 63, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957.
  6. 1 2 3 4 5 6 7 Marian Koczwara, Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Dwuliścienne wolnopłatkowe-dwuokwiatowe. Cz. VII, Kraków 1960, s. 30-31.
  7. 1 2 3 Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2004, s. 336. ISBN 83-01-14342-8.
  8. ↑ Matuszkiewicz Władysław. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

Bibliografia

  • Wilhelm i Dorothee Eisenreich: Przewodnik do rozpoznawania zwierząt i roślin. Warszawa: MULTICO, 1994.
  • Zając M. (1996): Mountain vascular plants in the Polish lowlands. Polish Bot. Stud. 11: 1-9
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.