Turystyka w Rosji

Sobór Wasyla Błogosławionego w Moskwie

Turystyka w Rosji jest dynamicznie rozwijającym się[1] działem gospodarki Rosji, liczącym ponad 500 tysięcy zatrudnionych[2]. Według danych Światowej Organizacji Turystyki Narodów Zjednoczonych (UN WTO) Rosja znajduje się w światowej czołówce międzynarodowej turystyki: w 2017 roku przyjęła 24 390 000 zagranicznych gości[3][4] (9 miejsce w Europie). UNWTO podkreśla szybki powrót popytu na podróże turystyczne po Rosji (+27% w 2017 r.)[5].

Działalność w dziedzinie turystyki jest w Rosji regulowana prawnie, w tym przez prawo federalne nr 132-FZ „O zasadach działalności turystycznej”[6].

Federację Rosyjską (FR) zamieszkuje ponad sto narodowości[7] o bogatym dziedzictwie kulturowym i historycznym. Zdaniem UNWTO właśnie to stanowi o wysokim potencjale rozwoju turystyki w kraju. Na terenie państwa znajduje się 29 obiektów z Listy światowego dziedzictwa UNESCO.

26 uzdrowiskom, regionom uzdrowiskowym i miejscowościom sanatoryjno-rekreacyjnym FR przyznano znaczenie federalne (wszechrosyjskie)[8]. W państwowym rejestrze obiektów dziedzictwa kulturowego znajduje się ponad 140 tysięcy metryk zabytków, w tym 148 obiektów szczególnie cennych[9].

W Rosji sfera usług i infrastruktura turystyczna rozwijają się aktywnie zgodnie z federalnym programem celowym „Rozwój turystyki wewnętrznej i przyjazdowej w Federacji Rosyjskiej (lata 2011–2018)”[10]. W malowniczych i popularnych wśród turystów regionach Rosji utworzono i tworzy się turystyczne specjalne strefy ekonomiczne, które zapewniają sprzyjające warunki organizacji biznesu. Obecnie w budowie znajduje się 45 klastrów turystyczno-rekreacyjnych i klastrów dla turystów zmotoryzowanych w 35 podmiotach FR[11]. Zgodnie z programem rozwoju każdy okręg federalny FR posiada swoje charakterystyczne rodzaje turystyki[12]. Dla przykładu, w uralskim okręgu federalnym aktywnie rozwija się turystyka przemysłowa[13].

Zgodnie z dorocznym raportem Światowego Forum Ekonomicznego (ang. The Travel & Tourism Competitiveness Report) w 2017 roku wskaźnik konkurencyjności Rosji w dziedzinie podróży i turystyki osiągnął 4,2 pkt z 7 możliwych lub 43 miejsce wśród 136 gospodarek (45 miejsce w 2015 roku). Pod względem infrastruktury dla turystyki (ang. Tourist service infrastructure) Rosja zajmuje 55 miejsce (4,5 pkt z 7)[14]. W łącznej klasyfikacji „Globalnego Raportu Konkurencyjności 2017–2018” Rosja zajęła 38 miejsce (53 miejsce w 2015 roku)[15].

Historia

Na mapie przedstawione są szlaki przestrzeni kulturowej paleolitu na półkuli wschodniej[16]

Wędrowanie znane jest ludzkości od czasów prehistorycznych. W epoce kamienia łupanego ludzie przez cały rok wędrowali po lądzie, ale też szlakami wodnymi i po lodzie – o tym świadczy wspólna przestrzeń kulturowa paleolitu. Najdłuższe na wschodniej półkuli planety szlaki lądowe miały niezrównane znaczenie dla łączności nie tylko między różnymi krańcami jednego kontynentu, ale i dla komunikacji międzykontynentalnej. Przebieg tych szlaków zależał od warunków geologicznych, geograficznych, zoologicznych i botanicznych Ziemi[16].

W przeszłości dokumentami chroniącymi podróżnych były glejty, pokwitowania opłat portowych, opłat celnych i inne pisemne zezwolenia[17]. W średniowieczu już za Karolingów glejt łac. littera tractoriae stał się uznanym dokumentem, świadczącym o uczciwości pielgrzyma. W epoce wielkich odkryć geograficznych XV–XVII w. tacy zagraniczni podróżnicy jak Siegmund von Herberstein, Adam Olearius, Augustin Meyerberg sporządzali szczegółowe opisy i podawali materiały statystyczne o państwie moskiewskim[17].

Dla następnych wieków badacze historii turystyki w Rosji wyróżniają sześć głównych okresów jej rozwoju[18]:

  • Poznawczy (XVIII w. do początków lat 90. XIX w.);
  • Gospodarczy (związany z rozwojem kapitalizmu w Rosji w drugiej połowie XIX w.);
  • Scentralizowany organizacyjnie (od lat 1920. do 1960.) albo turystyka radziecka (na świecie początek epoki turystyki masowej);
  • Administracyjno-normatywny (lata 1962–1991);
  • Przejściowy (lata 90. XX wieku);
  • Współczesny, gospodarczy.

Obecny stan turystyki

Uralska cywilizacja górniczo-przemysłowa (XVIII–XIX ww.)[19] jako obiekt turystyki nakierowanej na obiekty przemysłowe i techniczne

Dla zapewnienia turystom pożytecznej informacji w wielu miejscowościach stworzono ośrodki informacji turystycznej (IT), praktycznie we wszystkich podmiotach FR[20]. IT informuje gości i mieszkańców o muzealnych, hotelowych, wycieczkowych i innych kompleksowych usługach; prowadzi badania i ankiety; rozprowadza materiały drukowane; akredytuje pilotów i przewodników – tłumaczy; współdziała z zagranicznymi firmami turystycznymi; świadczy usługi w szerokim zakresie tematycznym na zasadach odpłatnych i nieodpłatnych[21].

W Rosji wprowadza się nowe usługi dla turystów zagranicznych, na przykład ułatwienia wizowe (wprowadzenie wiz elektronicznych od 1 sierpnia 2017 roku[22][23][24]), a także podnosi bezpieczeństwa podróżowania (policja turystyczna[25][26])[27].

Władze państwowe wspomagają rozwój branży przez ponad 40 federalnych celowych i innych programów państwowych[28], wśród nich:

  • „Kultura Rosji (lata 2012–2018)”[29];
  • „Rozwój kultury i turystyki” na lata 2013–2020[30];
  • „Rozwój turystyki wewnętrznej i przyjazdowej (lata 2011–2018)”[10];
  • „Kultura Rosyjskiej Północy (lata 2013–2020)”[31];
  • „Południowa Rosja” (perspektywiczny turystyczny kierunek[12] federalnego programu celowego na lata 2014–2020[32]).

Programy te są realizowane w ramach „Strategii rozwoju turystyki w Federacji Rosyjskiej na okres do 2020 roku”[13].

Liczba przyjazdów turystycznych (ilość przyjazdów obcokrajowców w celach turystycznych na teren FR)[33][34]:

MiejscePaństwo2014 %
Zmiana
względem
2013		2015 %
Zmiana
względem
2014		 2016 %
Zmiana
względem
2015		 2017 (~) %
Zmiana
względem
2016
1 Ukraina8 435 6548 911 7058 569 264 –48 723 000 1,79
2 Kazachstan3 733 3194 711 0823 564 152 –243 485 000 –2,22
3 Finlandia1 380 1791 415 8531 319 030 –71 017 000 –22,90
4 Chiny873 7921 121 5361 288 720 151 478 000 14,69
5 Polska1 772 3361 725 1571 017 462 –41714 000 –29,83
6 Azerbejdżan818 467856 349898 426 5876 000 –2,50
7 Uzbekistan874 437797 484596 520 –25425 000 –28,75
8 Niemcy583 824553 493566 434 2580 000 2,39
9 Armenia601 409552 142596 041 8584 000 –2,02
10 Mongolia157 663378 196522 026 38396 000 –24,14
11 Estonia330 814357 377414 147 16415 000 0,21
12 Abchazja357 271416 673410 566 –1432 000 5,22
13 Tadżykistan481 733458 021410 013 –10360 000 –12,20
14 Mołdawia618 453491 196409 194 –17519 000 26,89
15 Kirgistan339 254373 616397 842 7421 000 5,82
16 Łotwa295 081278 265288 682 4261 000 –9,59
17 Litwa425 132~237 000249,095226 000 –9,27
18 Stany Zjednoczone245 184233 379238 633 2282 000 17,99
19 Włochy206 807191 071192 140 1189 000 –1,63
20 Izrael149 575162 046178 633 10182 000 1,88
21 Wielka Brytania214 909179 674177 080 –1178 000 0,56
22 Francja198 644171 436176 855 3185 000 4,61
23 Korea Południowa114 320136 039161 267 19254 000 57,76
24 Białoruś318 958~249 000133 740152 000 13,65
25 Osetia Południowa49 170117 707111 370 –5134 000 20,32
26 Hiszpania90 851103 756108 900 5110 000 1,01
27 Japonia97 77986 17384 631 –5102 000 20,52
28 Indie48 92050 85370 375 3871 000 20,34
29 Iran25 81041 43167 166 6280 000 14,29
30 Gruzja42 96047 21665 336 3879 000 20,91
31 Holandia69 88854 80857 408 560 000 4,52
32 Serbia66 55058 07050 498 –1355 000 8,92
33 Austria59 55750 58749 026 –352 000 6,07
34 Szwajcaria44 99741 99848 485 1549 000 1,06
35 Norwegia54 57348 24845 135 –651 000 12,99
36 Turcja262 549238 54142 658 –8280 000 87,54
37 Australia44 18238 04441 882 1047 000 12,22
38 Kanada50 94441 56940 410 –351 000 26,21
39bezpaństwowiec243 419
świat
(wszyscy obcokrajowcy)		25 437 89326 851 65824 551 444 –924 391 000 –0,74

Cele turystyki w Rosji

Turystyka kulturowo-poznawcza

Do regionów ważnych dla rozwoju turystyki kulturowej zaliczają się: miasta Moskwa i Sankt Petersburg, obwód leningradzki, Jarosław, obwód włodzimierski, a także szlaki Złotego Pierścienia Rosji oraz Srebrnego Pierścienia Rosji, szlaki wodne „Wielka Wołga” (wszystkie regiony położone wzdłuż Wołgi) i „Moskiewskie Dookoła Świata” („Rzeczny Złoty Pierścień” na trasie Moskwa – Niżny Nowogród – Moskwa)[10]. Perspektywicznym regionem jest[10]:

Duże potencjalne możliwości rozwoju turystyki kulturowo-poznawczej istnieją w niektórych regionach południowego, nadwołżańskiego, syberyjskiego i dalekowschodniego okręgów federalnych[10]. Według danych urzędu statystycznego Rosji Rosstat w końcu 2016 roku w Rosji działały 2742 muzea, które odwiedziło 123,5 mln osób; łączna ilość obiektów dziedzictwa kulturowego wynosiła 98,2 tys. (w tym 5,8 tys. zespołów i 2,3 tys. obiektów zabytkowych); stanowisk archeologicznych 69,8 tys.[35]

Warto podkreślić wysoką frekwencję w miejscach związanych z życiem i twórczością Aleksandra Puszkina (Puszkinskije Gory, Bołdino – Muzeum A. Puszkina „Bołdino”, Wyra – miejscowość w rejonie gatczyńskim w pobliżu Sankt Petersburga); Lwa Tołstoja (Jasna Polana) i innych. Wśród popularnych szlaków znajdują się wycieczki do ojczyzny Dziadka Mroza (Wielki Ustiug, obwód wołogodzki), rejsy Wołgą (zapoznanie się z pejzażami i dziedzictwem kulturowym miast Niżnego Nowogrodu, Kazania, Samary, Saratówa, Wołgogradu, Astrachania i in.)[36]. Na Uralu i Syberii otwarto szlaki historyczno-kulturowe traktu syberyjskiego[37].

Pomniki przyrody

Obecnie rosyjski system szczególnie chronionych obszarów natury o znaczeniu wszechrosyjskim obejmuje ponad 240 szczególnie chronionych obiektów. W 2017 roku parki narodowe odwiedziło około 9 mln rosyjskich i zagranicznych turystów, a 2 mln osób – rezerwaty. Jest to o 50% więcej w porównaniu z rokiem 2011. Obecnie do najpopularniejszych parków zaliczają się Soczijski Park Narodowy, Park Narodowy „Łosinyj ostrow”, Mierzeja Kurońska, Nadbajkalski Park Narodowy, Park Narodowy „Rosyjska Arktyka”, Kaukaski Rezerwat Biosfery i Rezerwat Bajkalsko-Leński[38].

W 2017 roku rozpoczęto realizację państwowego projektu „Dzika przyroda Rosji: zachować i zobaczyć” w celu rozwoju ekoturystyki, zachowania lub przywrócenia populacji rzadkich zwierząt w 22 szczególnie chronionych obszarach natury[39]. Tryb zwiedzania tych obszarów przez turystów reguluje prawo federalne „O szczególnie chronionych terenach przyrodniczych”[40].

Zabytki kulturowe

Ponad pięciuset miastom Rosji nadano status „miasta historycznego”, w tym około trzysta to małe i średnie miasta prowincjonalne z setkami starych dworów XVI–XIX ww.[41] Taka rozmaitość wyraża wielkie zróżnicowanie przyrodniczych, historycznych i gospodarczych uwarunkowań rozwoju regionów i w szczególności miast Rosji[42].

Dla przykładu – Jarosław, Twer, Kaługa, Kostroma, Riazań, Tuła, Włodzimierz, Wołogda, Smoleńsk i inne miasta można zaliczyć do kategorii starych gubernialnych stolic z regularnym rozplanowaniem, budynkami rządowymi, rynkiem, halami targowymi, katedrami, domami szlachty i kupców, z monasterami położonymi zazwyczaj na peryferiach[42].

Miasta Briańsk, Iwanowo, Lipieck, Biełgorod, Kurhan, Wołgograd, Rostów nad Donem i inne zaliczają się do grupy miast, które nabrały znaczenia już w czasach radzieckich dzięki rozwojowi przemysłu[42].

W szeregu obwodów i republik powstały „wice-stolice” – ośrodki wielofunkcyjne, na przykład Orsk (obwód orenburski), Jelec (obwód lipiecki), Wielkie Łuki (obwód pskowski), Stary Oskoł (obwód biełgorodzki), Arzamas (obwód niżnonowogrodzki), Brack (obwód irkucki), Komsomolsk nad Amurem (Kraj Chabarowski), Nabierieżnyje Czełny (Republika Tatarstanu) i inne[42].

Oryginalne są też stare uralskie miasta-fabryki, w których zawsze znajduje się stara fabryka przy zaporze na fabrycznym stawie, domy zarządcy i zarządu fabryki[42]. Takie zjawisko swoistej regionalnej kultury obejmującej ponad 250 miast-fabryk przemysłu solnego, metalurgicznego i innych gałęzi produkcji, powstałe w XVIII wieku, otrzymało w literaturze naukowej określenie „uralskiej cywilizacji górniczo-przemysłowej” (ros. уральская горнозаводская цивилизация)[43].

Stolice republik narodowych Władykaukaz (Republika Osetii Północnej – Alania), Grozny (Republika Czeczeńska), Kazań (Republika Tatarstanu), Pietrozawodsk (Republika Karelii), Ufa (Republika Baszkortostanu) były stolicami guberni lub obwodów. Elista (Republika Kałmucji) i Birobidżan (Daleki Wschód) to nowe miasta. Inne miasta wyrosły z miasteczek ujezdnych (powiatowych)[42].

Małe miasta Rosji (ośrodki regionalnej kultury i ekonomiki) otrzymują bezpośrednią pomoc państwa[44][45].

Turystyka wodna pasażerska i jachtowa

W latach 2015–2016 najbardziej popularnym rodzajem turystyki w Rosji stała się żegluga pasażerska (od maja do października). Obecnie turyści przybywający przez wielkie porty morskie Sankt Petersburg, Władywostok i inne mogą przebywać bez wizy na terytorium Rosji do 72 godzin[46]. W 2016 roku w Rosji na liniach żeglugi pasażerskiej pływało 90 jednostek. Spośród nich 30 jednostek przyjmuje turystów zagranicznych na linii Moskwa – Sankt Petersburg, 60 pływa na trasach o czasie trwania od 3 do 20 dni[47]. Do trójki największych firm żeglugowych należą Vodohod, Mosturflot i Infoflot[48].

Przywrócono regularną linię żeglugową w regionie czarnomorskim: otwarto pierwszą morską linię pasażerską z Soczi do miast położonych nad Morzem Czarnym na statku liniowym „Kniaź Włodzimierz”[49][50].

W całej Rosji corocznie przeprowadzane są regaty dla jednostek różnych klas. W obwodzie moskiewskim skupia się 80% jachtingu[13].

Turystyka pielgrzymkowa

W Rosji aktywnie rozwija się turystyka religijna lub pielgrzymkowa. Turystyka pielgrzymkowa jest rozwinięta w centralnym okręgu federalnym, północnokaukaskim i nadwołżańskim okręgach federalnych, obwodzie irkuckim i Przybajkalu. Zrzeszenie specjalistów ds. tras kulturowych realizuje projekt „Święte miejsca Rosji” dotyczący pomników historii religijnej i obiektów dziedzictwa duchowego kraju wzdłuż szlaków kulturowych „Sanktuaria niepodzielonego chrześcijaństwa”[13][10].

Turystyka rekreacyjna (plażowa)

Turystyka rekreacyjna jest w Rosji jednym z najpopularniejszych rodzajów wypoczynku. Dotyczy to wybrzeży mórz Czarnego, Azowskiego, Bałtyckiego oraz plaż Morza Japońskiego. Najbardziej perspektywicznymi z punktu widzenia rozwoju tego rodzaju turystyki regionami są Kraj Krasnodarski, Republika Krymu, obwód rostowski, obwód królewiecki, Kraj Nadmorski i Kraj Chabarowski oraz Republika Dagestanu. Z ponad dwóch tysięcy km ciepłych wybrzeży morskich w Rosji w ich 1/3 znajduje się infrastruktura dla wypoczynku plażowego[13].

Międzynarodowy znak „Błękitnej Flagi”, świadczący o tym, że ogólnodostępna plaża odpowiada normom jakości i czystości ekologicznej (czystość wody morskiej itp.) otrzymały[52]: odcinek plaży osiedla Jantarnyj (obwód królewiecki)[53], plaża „Masandrowski” (Massandra, Jałta), a od 2018 roku sześć plaż w Soczi[54]: „Primorskij-1” w dzielnicy centralnej, plaża im. Maurice’a Thoreza (ang. Pullman Sochi Centre, Mercure и Brevis), „Czajka” w dzielnicy łazarewskiej, „Imeretynka-1” ośrodka narciarstwa alpejskiego Roza Chutor, „Barchatnyje sezony” na Nizinie Imeretyńskiej (Adler) oraz ang. Radisson Blu Paradise Resort and Spa.

Turystyka sportowa (aktywna)

Park narodowy ros. «Приэльбрусье», Wielki Kaukaz, Kabardo-Bałkaria

Sportowa turystyka jako dziedzina sportu i jako amatorska dziedzina kultury fizycznej i sportu otrzymała w Rosji opracowaną podstawę naukowo-metodologiczną[55]. Wysoki potencjał rozwoju różnorodnych rodzajów aktywnej turystyki mają narciarstwo alpejskie, turystyka piesza, wodna, górska, żeglarstwo, turystyka konna, rowerowa, ekstremalna i inne[13].

Sfera usług (kultura, wypoczynek i turystyka)

Do sfery usług należą:

Wydarzenia

Międzynarodowe wystawy turystyczne[61]:

  • MITT (ros. Московская международная туристическая выставка), Moskwa
  • ITM (ros. Интурмаркет), Moskwa
  • INWETEX – CIS Travel Market (ros. Международная туристская выставка на Северо-Западе России), Sankt Petersburg

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Власова Т. И. 2009 ↓, s. 264.
  2. ↑ Rosturyzm 2017 ↓, s. 19.
  3. ↑ UN WTO Tourism Highlights 2018 ↓, s. 15.
  4. ↑ Russian Federation.. [w:] Country-specific: Basic indicators (Compendium) 2013–2017 [on-line]. UN WTO, 2018-09-18. [dostęp 2018-10-13]. (ang.).
  5. ↑ Southern and Mediterranean Europe, North Africa and the Middle East drive tourism growth through October 2017. [w:] UNWTO World Tourism Barometer [on-line]. UN WTO, 2017-12-14. [dostęp 2018-10-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-13)]. (ang.).
  6. ↑ Федеральный закон от 24.11.1996 г. № 132-ФЗ «Об основах туристской деятельности в Российской Федерации». Правительство Российской Федерации, 1996-11-24. [dostęp 2018-10-13]. (ros.).
  7. ↑ Кряжимская  Н. Б. : Планета Земля. Умеренный пояс. Москва: Вече, 2017, s. 307. ISBN 5-7838-1004-5. (ros.).
  8. ↑ О федеральной целевой программе «Развитие курортов федерального значения». Постановление Правительства Российской Федерации от 02.02.1996 г. № 101 в редакции Постановления Правительства Российской Федерации от 30.12.2000 г. N 1034. Правительство Российской Федерации, 2000-12-30. [dostęp 2018-10-14]. (ros.).
  9. ↑ Сведения из Единого государственного реестра объектов культурного наследия (памятников истории и культуры) народов Российской Федерации. Особо ценные объекты. Министерство культуры Российской Федерации. [dostęp 2018-10-14]. (ros.).
  10. 1 2 3 4 5 6 Постановление Правительства Российской Федерации от 02.08.2011 г. № 644 «О федеральной целевой программе „Развитие внутреннего и въездного туризма в Российской Федерации (2011-2018 годы)”». Правительство Российской Федерации, 2011-08-02. [dostęp 2018-10-14]. (ros.).
  11. ↑ Rosturyzm 2017 ↓, s. 21.
  12. 1 2 Постановление Правительства Российской Федерации от 31.01.2017 г. № 118 «О внесении изменений в федеральную целевую программу „Развитие внутреннего и въездного туризма в Российской Федерации (2011 – 2018 годы)”». Правительство Российской Федерации, 2017-01-31. [dostęp 2018-10-14]. (ros.).
  13. 1 2 3 4 5 6 7 Распоряжение Правительства Российской Федерации от 31.05.2014 г. № 941-р «Об утверждении Стратегии развития туризма в Российской Федерации на период до 2020 года». Правительство Российской Федерации, 2014-05-31. [dostęp 2018-10-14]. (ros.).
  14. ↑ The Travel & Tourism Competitiveness Report 2017. Russian Federation (Country profiles) with Index Component. Światowe Forum Ekonomiczne, 2017. [dostęp 2018-10-14]. (ang.).
  15. ↑ The Global Competitiveness Report 2017–2018. The Global Competitiveness Index 2017–2018 for 137 economies. Światowe Forum Ekonomiczne, 2017. [dostęp 2018-10-14]. (ang.).
  16. 1 2 Баньковский Л. В.: Собрание сочинений. T. 9: Статьи. Очерки. Документы. 1995–1997. Березники: Российская государственная библиотека, 2013, s. 1581–1582. [dostęp 2018-10-15]. (ros.).
  17. 1 2 Берёзовая Л. Г. 2014 ↓, s. 166.
  18. ↑ Власова Т. И. 2009 ↓, s. 8–9.
  19. ↑ Historia i ekologia 2008 ↓, s. 208–209.
  20. ↑ Органы исполнительной власти в сфере туризма субъектов РФ. Ростуризм, 2014-05-31. [dostęp 2018-10-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-15)]. (ros.).
  21. ↑ Власова Т. И. 2009 ↓, s. 317.
  22. ↑ Электронные визы после ДФО распространятся на другие регионы. Ростуризм, 2017-09-21. [dostęp 2018-10-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-15)]. (ros.).
  23. ↑ Подписан закон о расширении действия электронных виз на Дальнем Востоке. Президент РФ, 2018-07-19. [dostęp 2018-10-15]. (ros.).
  24. ↑ Глава Ростуризма ожидает распространения электронных виз по всей стране. ТАСС, 2018-05-25. [dostęp 2018-10-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-15)]. (ros.).
  25. ↑ Туристическая полиция появится в городах проведения матчей ЧМ-2018. Интерфакс, 2018-04-02. [dostęp 2018-10-15]. (ros.).
  26. ↑ Туристическая полиция. 1-й оперативный полк полиции. Министерство внутренних дел Российской Федерации. [dostęp 2018-10-15]. (ros.).
  27. ↑ Власова Т. И. 2009 ↓, s. 243.
  28. ↑ Власова Т. И. 2009 ↓, s. 266.
  29. ↑ Федеральная целевая программа «Культура России (2012–2018 годы)». Министерство культуры Российской Федерации, 2012-03-03. [dostęp 2018-07-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-15)]. (ros.).
  30. ↑ Государственная программа Российской Федерации «Развитие культуры и туризма» на 2013–2020 годы. Ростуризм. [dostęp 2018-10-15]. (ros.).
  31. ↑ Государственная программа «Культура Русского Севера (2013–2020 годы)». Правительство Архангельской области, 2017-12-05. [dostęp 2018-10-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-15)]. (ros.).
  32. ↑ Постановление Правительства Российской Федерации от 26.12.2013 г. № 1297 «О федеральной целевой программе „Юг России (2014-2020 годы)». Правительство Российской Федерации, 2013-12-26. [dostęp 2018-10-15]. (ros.).
  33. ↑ Выборочная статистическая информация, рассчитанная в соответствии с Официальной статистической методологией оценки числа въездных и выездных туристских поездок. Количество поездок граждан иностранных государств с целью туризма на территорию РФ за 2017 год. Ростуризм, 2016. [dostęp 2018-10-15]. (ros.).
  34. ↑ Число въездных туристских поездок. Федеральная служба государственной статистики (Росстат), 2018-06-08. [dostęp 2018-10-15]. (ros.).
  35. ↑ Российский статистический ежегодник. Федеральная служба государственной статистики (Росстат), 2003-2017. [dostęp 2018-10-15]. (ros.).
  36. ↑ Власова Т. И. 2009 ↓, s. 323.
  37. ↑ Власова Т. И. 2009 ↓, s. 324.
  38. ↑ Количество экотуристов в России с 2011 года выросло на 50%. Федеральное агентство по туризму (Ростуризм), 2018-02-21. [dostęp 2018-10-15]. (ros.).
  39. ↑ Утверждён паспорт приоритетного проекта «Дикая природа России: сохранить и увидеть». Паспорт приоритетного проекта «Дикая природа России – сохранить и увидеть» в редакции протокола от 11 апреля 2017 года № 4. Правительство Российской Федерации, 2017-04-22. [dostęp 2018-10-14]. (ros.).
  40. ↑ Федеральный закон от 14.03.1995 г. № 33-ФЗ «Об особо охраняемых природных территориях». Правительство Российской Федерации, 1995-03-14. [dostęp 2018-10-14]. (ros.).
  41. ↑ Власова Т. И. 2009 ↓, s. 322.
  42. 1 2 3 4 5 6 Лаппо Г. М. (gł. red.) 1994 ↓.
  43. ↑ Historia i ekologia 2008 ↓, s. 36.
  44. ↑ Поручение Правительству Российской Федерации № Пр-327 (Перечень поручений Президента РФ по итогам встречи с участниками Форума малых городов и исторических поселений). Президент РФ, 2018-02-23. [dostęp 2018-10-15]. Cytat: Начиная с 2018 года и в период 2019 – 2021 гг. выделение из федерального бюджета дополнительных бюджетных ассигнований в размере не менее 5 млрд рублей ежегодно на поддержку лучших проектов в сфере создания комфортной городской среды в малых городах и исторических поселениях (ros.).
  45. ↑ Постановление Правительства Российской Федерации от 07.03.2018 г. № 237 «Об утверждении Правил предоставления средств государственной поддержки из федерального бюджета бюджетам субъектов Российской Федерации для поощрения муниципальных образований – победителей Всероссийского конкурса лучших проектов создания комфортной городской среды». Правительство Российской Федерации, 2018-03-07. [dostęp 2018-10-14]. (ros.).
  46. ↑ Постановление Правительства Российской Федерации от 07.05.2009 г. № 397 «О порядке пребывания на территории Российской Федерации иностранных граждан и лиц без гражданства, прибывающих в Российскую Федерацию в туристических целях на паромах, имеющих разрешения на пассажирские перевозки». Правительство Российской Федерации, 2009-05-07. [dostęp 2018-10-13]. (ros.).
  47. ↑ Развитие круизного туризма в зоне особого внимания. Вопросы реализации туристического потенциала внутренних водных путей России рассмотрены на заседании Госсовета. Федеральное агентство по туризму (Ростуризм), 2016-08-16. [dostęp 2018-10-15]. (ros.).
  48. ↑ Григорий Владимирович Дунь, Тенденции на рынке речных круизов в России, „Синергия Наук”, 14, Москва, sierpień 2017, s. 186–194, ISSN 2500-0950, 54063 [dostęp 2018-10-19] (ros.).
  49. ↑ На международном туристическом форуме «Отдых» состоялась презентация новой круизной линии Сочи – Новороссийск – Ялта – Севастополь. Федеральное агентство по туризму (Ростуризм), 2017-09-21. [dostęp 2018-10-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-15)]. Cytat: В первый круизный рейс теплоход «Князь Владимир» отправился 11 июня 2017 года почти с 250 пассажирами (ros.).
  50. ↑ За первую навигацию лайнер „Князь Владимир” перевез более 5 тыс пассажиров. Федеральное агентство по туризму (Ростуризм), 2017-10-16. [dostęp 2018-10-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-15)]. Cytat: Оператором проекта выступило ООО «Черноморские круизы», учрежденное ФГУП «Росморпорт» (ros.).
  51. ↑ На парусной регате в Калининграде отобрали участников Первенства России в классе «Оптимист». Первенство Калининградской области по парусному спорту среди детских и юношеских классов. Афиша.Клопс.Ru, 2017-07-22. [dostęp 2018-10-14]. (ros.).
  52. ↑ Blue Flag beaches. Fundację na rzecz Edukacji Ekologicznej, Jury 2018. [dostęp 2018-07-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-22)]. (ang.).
  53. ↑ Первый в России пляж с «Голубым флагом» открылся в Калининградской области. Федеральное агентство по туризму (Ростуризм), 2016-06-21. [dostęp 2018-10-15]. (ros.).
  54. ↑ 6 сочинских пляжей получили «Голубой флаг». Московский комсомолец. Сочи, 2018-05-21. [dostęp 2018-10-15]. (ros.).
  55. ↑ Власова Т. И. 2009 ↓, s. 336–337.
  56. ↑ Единый Федеральный реестр туроператоров. Федеральное агентство по туризму (Ростуризм), 2016-06-21. [dostęp 2018-10-15]. (ros.).
  57. ↑ The Travel & Tourism Competitiveness Report 2017. Hotel rooms (Ranking). Number of hotel rooms per 100 population. Światowe Forum Ekonomiczne, 2017. [dostęp 2018-10-14]. (ang.).
  58. ↑ Розничная торговля, услуги населению, туризм. Основные показатели деятельности. Федеральная служба государственной статистики (Росстат), 2017-07-25. [dostęp 2018-10-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-22)]. (ros.).
  59. ↑ Максаковский В. П.: Географическая картина мира. Пособие для вузов. В 2 кн. Кн. I: Общая характеристика мира. Москва: Издательство «Дрофа», 2004, s. 319. ISBN 5-7107-8776-0. (ros.).
  60. ↑ География: Научно-популярная энциклопедия. Горкин А. П. (red.). Wyd. Современная иллюстрированная энциклопедия. Москва: РОСМЭН, 2007, s. 431. ISBN 5-7107-8776-0. (ros.).
  61. ↑ Берёзовая Л. Г. 2014 ↓, s. 442.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.