Undekan

Undekan
Nazewnictwo
	Nomenklatura systematyczna (IUPAC)
	undekan
	Inne nazwy i oznaczenia
	n-undekan
	Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C11H24
Inne wzory	CH; 3(CH; 2); 9CH; 3
Masa molowa	156,31 g/mol
Wygląd	bezbarwna ciecz
	Identyfikacja
Numer CAS	1120-21-4
PubChem	14257
SMILES
	CCCCCCCCCCC
InChI
	InChI=1S/C11H24/c1-3-5-7-9-11-10-8-6-4-2/h3-11H2,1-2H3
	InChIKey
	RSJKGSCJYJTIGS-UHFFFAOYSA-N
Właściwości
	Gęstość
	0,7402 g/cm³ (20 °C); ciecz
	Rozpuszczalność w wodzie
	0,000004 g/kg (25 °C)
	w innych rozpuszczalnikach
	mieszalny bez ograniczeń z etanolem i eterem dietylowym
Temperatura topnienia	−25,54 °C
Temperatura wrzenia	195,9 °C
Punkt krytyczny	365 °C; 2,01 MPa; 683 cm³/mol ≈ 0,229 g/cm³
Lepkość	1,098 mPa·s (25 °C, 1 atm)
Napięcie powierzchniowe	24,41 mN/m (25 °C, 1 atm)
Prężność pary	0,05 kPa (25 °C)
Niebezpieczeństwa
	Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2025-01-28]
	Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
	Na podstawie podanego źródła
Zwroty H	H226, H304, EUH066
Zwroty P	P210, P233, P240, P241, P301+P310
	NFPA 704
Na podstawie; podanego źródła	2 2 0
Temperatura zapłonu	69 °C
Numer RTECS	YQ1525000
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)

Undekan, C
11H
24 – organiczny związek chemiczny z grupy alkanów.

Posiada potencjalnie 159 izomerów strukturalnych, nazywanych tradycyjnie undekanami. Według nomenklatury IUPAC nazwę undekan ma jedynie izomer liniowy, zwany zwyczajowo n-undekanem – pozostałe natomiast rozgałęzione izomery są alkilowymi pochodnymi niższych alkanów.

Undekan jest łagodnym feromonem płciowym dla motyli nocnych oraz niektórych gatunków karaczanów, natomiast u wielu gatunków mrówek jest przekaźnikiem sygnału ostrzegawczego^[9]. W chromatografii gazowej stosowany jest w charakterze wzorca wewnętrznego^[10] oraz jako składnik roztworów służących do ewaluacji kapilarnych kolumn chromatograficznych^[11]. W kombinacji z tridekanem i innymi ciekłymi alkanami pochodzącymi z ekstraktów roślinnych jest stosowany jako emolient zastępujący syntetyczne oleje silikonowe w kremach i innych środkach kosmetycznych^[12].

Izomery undekanu

Przypisy

1 2 3 4 Haynes 2016 ↓, s. 3-544.
↑ Haynes 2016 ↓, s. 5-166.
1 2 3 Haynes 2016 ↓, s. 6-82.
↑ Haynes 2016 ↓, s. 6-247.
↑ Haynes 2016 ↓, s. 6-194.
1 2 Haynes 2016 ↓, s. 16-31.
↑ Undecane [online], karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich, 13 stycznia 2023, numer katalogowy: U407 [dostęp 2025-01-28] . (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
↑ Undecane [online], karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich, numer katalogowy: U407 [dostęp 2018-03-05] (ang.). (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
↑ B.B. Hölldobler B.B., E.O.E.O. Wilson E.O.E.O., The Ants, Harvard University Press, 1990, s. 287, ISBN 0-674-04075-9 .
↑ Manual on Hydrocarbon Analysis, E.W.E.W. Drews (red.), wyd. 6, Baltimore: ASTM, 1998, s. 784, ISBN 0-8031-2080-X .
↑ Eugene F.E.F. Barry Eugene F.E.F., Robert L.R.L. Grob Robert L.R.L., Columns for Gas Chromatography: Performance and Selection, Heboken: John Wiley & Sons, 2007, s. 118, ISBN 978-0-471-74043-8 .
↑ ValentinV. Goussard ValentinV., Jean-MarieJ.M. Aubry Jean-MarieJ.M., VéroniqueV. Nardello-Rataj VéroniqueV., Bio-based alternatives to volatile silicones: Relationships between chemical structure, physicochemical properties and functional performances, „Advances in Colloid and Interface Science”, 304, 2022, s. 102679, DOI: 10.1016/j.cis.2022.102679 .

Bibliografia

CRC Handbook of Chemistry and Physics, William M.W.M. Haynes (red.), wyd. 97, Boca Raton: CRC Press, 2016, ISBN 978-1-4987-5429-3 (ang.).

[CITEREFHaynes2016'''3'''-544-1] 1 2 3 4 Haynes 2016 ↓, s. 3-544.

[CITEREFHaynes2016'''5'''-166-2] Haynes 2016 ↓, s. 5-166.

[CITEREFHaynes2016'''6'''-82-3] 1 2 3 Haynes 2016 ↓, s. 6-82.

[CITEREFHaynes2016'''6'''-247-4] Haynes 2016 ↓, s. 6-247.

[CITEREFHaynes2016'''6'''-194-5] Haynes 2016 ↓, s. 6-194.

[CITEREFHaynes2016'''16'''-31-6] 1 2 Haynes 2016 ↓, s. 16-31.

[7] Undecane [online], karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich, 13 stycznia 2023, numer katalogowy: U407 [dostęp 2025-01-28] . (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)

[8] Undecane [online], karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich, numer katalogowy: U407 [dostęp 2018-03-05] (ang.). (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)

[9] B.B. Hölldobler B.B., E.O.E.O. Wilson E.O.E.O., The Ants, Harvard University Press, 1990, s. 287, ISBN 0-674-04075-9 .

[10] Manual on Hydrocarbon Analysis, E.W.E.W. Drews (red.), wyd. 6, Baltimore: ASTM, 1998, s. 784, ISBN 0-8031-2080-X .

[11] Eugene F.E.F. Barry Eugene F.E.F., Robert L.R.L. Grob Robert L.R.L., Columns for Gas Chromatography: Performance and Selection, Heboken: John Wiley & Sons, 2007, s. 118, ISBN 978-0-471-74043-8 .

[12] ValentinV. Goussard ValentinV., Jean-MarieJ.M. Aubry Jean-MarieJ.M., VéroniqueV. Nardello-Rataj VéroniqueV., Bio-based alternatives to volatile silicones: Relationships between chemical structure, physicochemical properties and functional performances, „Advances in Colloid and Interface Science”, 304, 2022, s. 102679, DOI: 10.1016/j.cis.2022.102679 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Niższe alkany (C1–C10)	metan (CH 4) etan (C 2H 6) propan (C 3H 8) butan (C 4H 10) pentan (C 5H 12) heksan (C 6H 14) heptan (C 7H 16) oktan (C 8H 18) nonan (C 9H 20) dekan (C 10H 22)
Wyższe alkany (>C10)	undekan (C 11H 24) dodekan (C 12H 26) tridekan (C 13H 28) heksadekan (C 16H 34) ikozan (C 20H 42) tetrakozan (C 24H 50) nonakozan (C 29H 60) hentriakontan (C 31H 64)