Zawada (powiat tarnowski)

Zawada
wieś
Ilustracja
Kościół św. Marcina Biskupa
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

tarnowski

Gmina

Tarnów

Wysokość

384 m n.p.m.

Liczba ludności (2017)

1113

Strefa numeracyjna

14

Kod pocztowy

33-112[1]

Tablice rejestracyjne

KTA

SIMC

0833303

Położenie na mapie gminy wiejskiej Tarnów
Mapa konturowa gminy wiejskiej Tarnów, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Zawada”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Zawada”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Zawada”
Położenie na mapie powiatu tarnowskiego
Mapa konturowa powiatu tarnowskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Zawada”
Ziemia49°58′50″N 21°00′51″E/49,980556 21,014167[2]
Strona internetowa

Zawada – wieś w Polsce położona na Górze św. Marcina, w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim, w gminie Tarnów. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa tarnowskiego.

Toponimia

W 1510 roku występowało w źródłach Podgrodzie. W 1525 roku dokumenty wymieniały wieś „Zawada vel Podgrodzye”. W późniejszych latach człon „Podgrodzie” wyszedł z użycia. Nazwa Zawada oznacza karczmę lub przeszkodę na drodze. Biegł tędy szlak z tarnowskiego zamku do Tuchowa[3].

Części wsi

Integralne części wsi Zawada[4][5][6]
SIMCNazwaRodzaj
0833310Brzezinkiczęść wsi
0833326Brzuchówkaczęść wsi
0833332Debryczęść wsi
0833349Dółczęść wsi
0833355Góraczęść wsi
0833361Grodziskaczęść wsi
0833378Kątyczęść wsi
0833384Łabnówkaczęść wsi
0833390Srebrówkaczęść wsi
0833409Wólka Zawadzkaczęść wsi

Historia

Wieś położona jest na szczycie Góry Świętego Marcina (384 m), około 5 km na południe od centrum Tarnowa. Parafia w Zawadzie powstała prawdopodobnie w XII wieku, pierwsza spisana wzmianka o jej istnieniu pochodzi z 1326 roku. W miejscowości prowadzone były prace archeologiczne, których efektem było odkrycie pozostałości wczesnośredniowiecznego grodziska (IX–XI wiek) i osady przygrodowej z X–XII wieku. Podania ludowe mówią o pogańskiej gontynie, która miała być umiejscowiona w pobliżu grodziska i osady. Wg Anieli Piszowej w świątyni czczono boga wichrów Pogwizda, a na wzgórzu płonęły niewygasające światła[7].

Na skalistym cyplu po północno-zachodniej stronie Góry Świętego Marcina (w obecnych granicach administracyjnych Tarnowa) położone są ruiny zamku, wzniesionego w latach 1328–1331 przez Spycimira z Melsztyna. We wsi znajduje się zabytkowy drewniany kościół św. Marcina z XV wieku.
W 1782 roku władze austriackie nakazały przeniesienie szubienicy z tarnowskiego rynku na szczyt Góry św. Marcina, w pobliże kościoła w Zawadzie[8].
W 1846 roku podpalenie karczmy stojącej na Górze św. Marcina miało być znakiem do rozpoczęcia zorganizowanego powstania i ataku na Tarnów celem, którego było uzyskanie przez Polskę niepodległości. W wyniku śnieżyc i wydarzeń zwanych rabacją galicyjską do przewrotu nie doszło[9]. 1 września 1889 roku otwarto w Zawadzie szkołę ludową obejmującą też sąsiedni Tarnowiec. Własny budynek otrzymała w 1895 roku i funkcjonowała w nim do 1975[9].

W 1951 roku część wsi włączono do Tarnowa[10]. W 1960 roku obok zabytkowego kościoła św. Marcina, utworzona została Stacja Linii Radiowych. W latach 1984–1987 wybudowano nową wieżę antenową o wysokości 90 metrów.

Zabytki

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[11].

Wyróżnienia

Sołectwo otrzymało tytuł Najpiękniejszej Małopolskiej Wsi 2019 w konkursie organizowanym przez Województwo Małopolskie. Doceniono jej malownicze położenie oraz dbałość o dziedzictwo kulturowe, w tym XV-wieczny drewniany kościół parafialny św. Marcina[12][13].

Sport

Corocznie od 2004 roku organizowany jest w czerwcu bieg ulicami Zawady zwany „Memoriałem im. Ojca Zbigniewa Strzałkowskiego”[14].

Osoby związane z miejscowością

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1589 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  2. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 159702
  3. ↑ Feliks Kiryk, Zygmunt Ruta, Tarnów. Dzieje miasta i regionu. Tom I, 1981, s. 139.
  4. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  5. ↑ GUS. Rejestr TERYT
  6. ↑ KSNG: Wykaz urzędowych nazw miejscowości i ich części. opublikowany [w:] Dz.U. z 2013 r. poz. 200 ze zmianami w Dz.U. z 2015 r. poz. 1636. [dostęp 2018-01-06]. (pol.).
  7. ↑ Renata Oprac Iwaniec, Tarnów i jego okolice w legendach, Miejska Biblioteka Publiczna im. J. Słowackiego, 2002, ISBN 83-910896-2-2 [dostęp 2016-03-11].
  8. ↑ Krzysztof Moskal, RADA GMINY TARNÓW, UCHWAŁA NR XXVII/302/2017 RADY GMINY TARNÓW w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami na lata 2017-2020 dla Gminy Tarnów, 31 marca 2017.
  9. 1 2 Krzysztof Moskal, Leksykon historyczny miejscowości gminy Tarnów. Zawada, „Nowiny Tarnowskiej Gminy” (135), grudzień 2016, ISSN 1897-2446.
  10. ↑ Józef Cyrankiewicz. Dziennik Ustaw nr 35 poz.270, 271, 272., Rozporządzenie Rady Ministrów z dn.23.06.1951 w sprawie zmiany granic miasta Tarnowa., 23 czerwca 1951.
  11. ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2024-01-01].
  12. ↑ Zawada – Najpiękniejsza Wieś w Małopolsce [online], www.gmina.tarnow.pl [dostęp 2020-08-13].
  13. ↑ Paweł Chwał, Zawada k. Tarnowa najpiękniejszą wsią w Małopolsce [online], Gazeta Krakowska, 4 lipca 2019 [dostęp 2020-08-13] (pol.).
  14. ↑ Szkoła Podstawowa w Zawadzie im. o. Z. Strzałkowskiego - News: Zapraszamy na VIII Memoriał im. ojca Zbigniewa Strzałkowskiego [online], szpzawada.pl [dostęp 2016-05-10] [zarchiwizowane z adresu 2016-06-04].

Bibliografia

  • Andrzej Matuszczyk, Pogórze Karpackie, Tarnów: Oddział PTTK [Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego] „Ziemi Tarnowskiej”, 1995, ISBN 83-903260-1-9, OCLC 891189204.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.