Akagi (1888)

Akagi^[1]

„Akagi” w 1902
Klasa	kanonierka
Typ	Maya
Historia
Stocznia	Onohama, Kobe, Japonia
Położenie stępki	czerwiec 1886
Wodowanie	sierpień 1888
Dai-Nippon Teikoku Kaigun
Nazwa	Akagi
Wejście do służby	lipiec 1890
Wycofanie ze służby	sprzedany 1912
Japonia
Nazwa	Akagi Maru
Wejście do służby	1912
Los okrętu	złomowany 1953
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	612 t
Długość	47 m
Szerokość	8,2 m
Zanurzenie	2,95 m
Materiał kadłuba	stal
Napęd
2 maszyny parowe podwójnego rozprężania, 6 kotłów, 2 śruby, 960 ihp
Prędkość	12 węzłów
Uzbrojenie
4 działa 120 mm 6 armat 47 mm
Załoga	104

Akagi (jap. 赤城) – kanonierka japońskiej marynarki wojennej, czwarty i ostatni okręt typu Maya. Wziął udział w wojnie chińsko-japońskiej, w trakcie której został uszkodzony, i w wojnie rosyjsko-japońskiej.

Budowane w stoczniach japońskich kanonierki typu Maya były niewielkimi okrętami o mieszanej, żelaznej lub żelazno-stalowej konstrukcji. „Akagi” od swoich poprzedników odróżniał się w pełni stalowym kadłubem i podniesionym forkasztelem^[2]. Okręt posiadał także sponsony burtowe dla broni maszynowej, a w przededniu wojny chińsko-japońskiej na fokmaszcie zamontowano mu mars bojowy, na grotmaszcie zaś – bocianie gniazdo. Dla dalszego odróżnienia od innych jednostek swego typu „Akagi” miał namalowany na burcie czarny pas^[3].

Okręty napędzały dwie maszyny parowe podwójnego rozprężania o mocy 960 ihp^[2] (inne źródło: 700 hp^[4]); parę dostarczały dwa cylindryczne kotły a 2 śruby nadawały prędkość 12 węzłów. Zapas węgla wynosił 60 ton; kanonierka miała też pełne ożaglowanie typu szkuner^[2].

W 1894 „Akagi” uzbrojony był w cztery armaty kalibru 120 mm i sześć działek Hotchkissa kal. 47 mm^[5][a]. F.T. Jane pisał o dwóch działach kal. 120 mm, francuskiego typu Hebrieu, unikatowych w skali światowej. Te bardzo potężne działa były nieco zbyt silne dla małej kanonierki i po silnych wstrząsach w czasie testów używano zawsze zmniejszonych ładunków prochowych. Jednak pod Yalu użyto pełnych ładunków, zaś armaty okazały się bardzo użyteczne w czasie walki. Ich wadą było szybkie zużywanie się luf^[3].

Przed wojną chińsko-japońską okręt wchodził w skład tzw. Stałej Eskadry floty japońskiej^[6]. Tuż przed wybuchem konfliktu wysłany z eskadrą adm. Sukeyukiego Itō na wody koreańskie, gdzie wykonywał w czerwcu 1894 roku zadania patrolowe na wodach Zatoki Asańskiej, a część załogi weszła w skład oddziału osłaniającego lądowanie japońskiego ministra^[7]. „Akagi” meldował o lądowaniu chińskich wojsk w zatoce, natomiast po bitwie pod Pungdo i starciach na lądzie kontrolował w lipcu obecność chińskich wojsk w Asanie.

Podczas decydującej bitwy z chińskimi siłami u ujścia Jalu okręt należał do najsłabszych i najwolniejszych jednostek obecnych na polu walki, dlatego adm. Ito nakazał mu, wraz z uzbrojonym transportowcem „Saikio Maru”, pozostanie poza linią sił głównych. Po początkowym starciu, na skutek zmieszania się szyków, wraz z „Hiei” i „Saikio Maru” stał się celem ataku chińskich sił głównych. Pocisk kal. 305 mm ściął grotmaszt i zabił dowódcę, kpt. Hachiroto Sakamotę. Zastępca dowódcy został ranny zaraz potem^[8]. Komendę przejął oficer nawigacyjny, Tetsutaro Sato. Ranny odłamkiem pocisku z krążownika „Laiyuan”, został zastąpiony przez kolejnego oficera, by ponownie przejąć komendę, gdy i ten odniósł obrażenia^[9]. W pewnym momencie „Akagi” atakowany był przez dużo większe krążowniki „Laiyuan” i „Zhiyuan” oraz kanonierkę „Guangjia”^[10]. Ich pociski zdemolowały pokład, ale uszkodzenia nie zagrażały żywotnym częściom okrętu^[8]. Groźne było trafienie, które przecięło przewód parowy, dusząc obsadę maszynowni kłębami pary^[11] i utrudniając donoszenie amunicji, którą musiano podawać przez kanał wentylacyjny^[10]. Podoficer Ichijiro Isobe zdołał jednak szybko zatamować przeciek kocem, dzięki czemu okręt nie stracił na prędkości i zdołał ujść prześladowcom^[11]. Ostatecznie kanonierkę i „Saikio Maru” ocaliło przybycie z odsieczą Szybkiej Eskadry adm. Tsuboi^[12], którego krążowniki zatopiły „Zhiyuana” i uszkodziły „Laiyuana”, do czego przyczynił się też celny ogień z „Akagi”, wywołując na chińskim krążowniku pożar^[13].

„Akagi” należał do najpoważniej uszkodzonych okrętów japońskich, tracąc 2 zabitych i 9 rannych oficerów, oraz 2 zabitych i 15 rannych marynarzy^[14]. Uszkodzenia obejmowały maszt, wyposażenie pokładu, mostek i osłonę jednego z dział^[8]. Na pamiątkę akcji, przez kilka lat okręt pozbawiony był głównego masztu^[15].

Po naprawach, okręt uczestniczył w operacjach przeciw Lüshun, w składzie 4. Eskadry Szybkiej, ostrzeliwując 6 listopada chińskie pozycje pod Dalian^[16]. 21 listopada, w dniu szturmu na miasto, kanonierka, wraz z innymi okrętami, atakowała forty na wschód od głównej twierdzy w Lüshun^[17].

Podczas oblężeniu Weihaiwei 30 stycznia 1895 wraz z resztą eskadry ostrzeliwał chińskie baterie nadbrzeżne^[18]; następnego dnia flotylla prowadziła działania pozoracyjne^[19]. 3 lutego jego eskadra prowadziła rozpoznanie skutków ostrzału pozostałych okrętów, a 7 lutego, razem z eskadrami 2. i 3., atakowała fort na wyspie Ji^[20].

W czasie wojny rosyjsko-japońskiej „Akagi” wraz z siostrzanym „Chōkai” i torpedowcami eskortował statki, którymi Japończycy próbowali zablokować wejście na wewnętrzną redę Portu Artura (Lüshun) w nocy z 2 na 3 maja 1904 roku^[21]. Dwa dni później wspierał lądowanie wojsk japońskich niedaleko Pikouzhen, osłaniając oddziały rozpoznawcze ogniem artylerii, m.in. przepłaszając oddział 100 Kozaków^[22]. 15 maja „Akagi” i „Akitsushima”, „Chiyoda”, „Suma”, „Akashi”, „Ōshima” oraz „Uji” prowadziły rozpoznanie wybrzeża wokół Jinzhou^[23]. Następnej nocy, w gęstej mgle, podczas odkotwiczania, „Akagi” staranował „Ōshimę”, która zatonęła, szczęśliwie bez strat w ludziach^[24]. W kolejnych dniach okręty wspierały wojska atakujące pozycje rosyjskie wokół Jinzhou. Wsparcie to, w szczególności płytko zanurzonych kanonierek „Akagi” i „Chōkai” było bardzo ważne podczas głównego szturmu na przesmyk prowadzący do Portu Artura, 26 maja 1904. Ich stosunkowo ciężkie działa (4 × 120 mm na „Akagi” oraz 1×210 mm i 1 × 120mm na „Chōkai”) były w stanie nieco zrównoważyć przewagę artylerii rosyjskiej, wyposażonej w armaty kalibrów 120 i 150 mm, której japońska armia mogła przeciwstawić tylko lekką artylerię polową. Nieco dalej od brzegu operowały „Tsukushi” i Heien”^[25], które jednak musiały się wycofywać, gdy ustępował przypływ, podczas gdy kanonierki zapewniały wsparcie cały czas, atakując rosyjskie baterie koło Nanguanling^[26].

Okręt aktywnie wspomagał ataki na główną twierdzę, zwłaszcza we wrześniu, gdy wraz krążownikiem „Saien” przyszło im zastąpić utracony kilka dni wcześniej „Heien”^[27]. W listopadzie, gdy toczyły się zaciekłe walki o główną linię obrony, „Akagi” ponownie otrzymał zadanie podejścia jak najbliżej do brzegu i wsparcia wojsk lądowych^[28]. W czerwcu 1905 okręt w składzie 9. Flotylli 4. Eskadry uczestniczył w operacjach mających na celu zajęcie Sachalinu^[29].

„Akagi” został sprzedany przez flotę w 1912^[2]. Przebudowany na statek handlowy, pływał pod nazwą „Akagi Maru” do 1945, gdy zatonął podczas tajfunu. Podniesiony, pływał do 1946, gdy wpadł na minę. Ponownie podniesiony i wyremontowany, służył do 1953, kiedy to został zezłomowany.

• Conway’s All The World’s Fighting Ships 1860–1905. Robert Gardiner, Roger Chesneau, Eugene Kolesnik (red.). Londyn: Conway Maritime Press, 1979. ISBN 0-85177-133-5. (ang.).
• Józef Dyskant: Port Artur 1904. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1996. ISBN 83-11-08517-X.
• Julian Stafford Corbett: Maritime operations in the Russo-Japanese war: 1904–1905. Naval Institute Press, 1994. ISBN 1-55750-129-7. (ang.).
• Fred. T. Jane: The Imperial Japanese Navy. Londyn: W. Thacker & Co., 1904. (ang.).
• Tadeusz Maria Gelewski: Jalu 1894. Warszawa: Bellona, 1995.
• Inouye Jukichi, K. Ogawa: The Japan-China war. Yokohama [etc.] Kelly & Walsh, limited, 1895. (ang.).
• Hansgeorg Jentschura, Dieter Jung, Peter Mickel: Warships of the Imperial Japanese Navy, 1869–1945. Naval Institute Press, 1977, s. 99. ISBN 0-87021-893-X. (ang.).
• Herbert Wrigley Wilson: Ironclads in Action; a Sketch of Naval Warfare from 1855 to 1895. London: S. Low, 1896. (ang.).
• Herbert Wrigley Wilson: Japan’s fight for freedom; the story of the war between Russia and Japan. T. 2. London Amalgamated Press, 1904. (ang.).
• F. Warrington Eastlake, Yoshiaki Yamada: Heroic Japan: a history of the war between China and Japan. London: S. Low, Marston & Co., Ltd., 1897. (ang.).