Amadeusz I Sabaudzki

Amadeusz I

Amadeusz I Sabaudzki jako król Hiszpanii (ok. 1871)
Herb rodziny Sabaudzkiej-Aosta
Książę Aosty
Okres	od 1845 do 18 stycznia 1890
Król Hiszpanii
Okres	od listopad 1870 do luty 1873
Poprzednik	Izabela II Francisco Serrano (Regent)
Następca	Republika Alfons XII (od 1874)
Dane biograficzne
Dynastia	sabaudzka
Data i miejsce urodzenia	30 maja 1845 Turyn
Data i miejsce śmierci	18 stycznia 1890 Turyn
Ojciec	Wiktor Emanuel II
Matka	Maria Adelajda Habsburg
Żona	Maria Wiktoria del Pozzo della Cisterna
Dzieci	Emanuel Filibert, Wiktor Emanuel, Ludwik Amadeusz
Żona	Maria Letycja Bonaparte
Dzieci	Humbert Sabaudzki
Odznaczenia

Amadeusz I Sabaudzki, właśc. Amadeusz Ferdynand Maria Sabaudzki, wł. Amedeo Ferdinando Maria di Savoia, hiszp. Amadeo Fernando María, Amadeo I (ur. 30 maja 1845 w Turynie, zm. 18 stycznia 1890 w Turynie) – książę Aosty, generał major armii włoskiej, od listopada 1870 do lutego 1873 król Hiszpanii z dynastii sabaudzkiej.

Amadeusz był drugim synem króla Sardynii (później Włoch), Wiktora Emanuela II i arcyksiężniczki Marii Adelajdy Habsburg. Był bratem Humberta I, Klotyldy Marii Sabaudzkiej – żony księcia Napoleona Józefa Bonaparte i Marii Pii Sabaudzkiej – królowej Portugalii.

Od 1859 służył w armii włoskiej, w 1866 walczył u boku brata Humberta w bitwie pod Custozzą w stopniu generała majora.

Po detronizacji królowej Izabeli II i wygnaniu Burbonów z kraju (1868) Hiszpania, formalnie nadal królestwo, nie miała monarchy. Kortezy zaproponowały tron niemieckiemu księciu Leopoldowi Hohenzollernowi, na co Francja wpadła w panikę, bojąc się zostać okrążona przez monarchie Hohenzollernów (w rzeczywistości pokrewieństwo Leopolda z Wilhelmem I było bardzo odległe i wywodziło się z XIV wieku). Wobec gróźb Napoleona III Leopold wycofał swą kandydaturę. Kortezy wybrały wtedy na króla Amadeusza Sabaudzkiego, który koronę przyjął bardzo niechętnie i dopiero pod naciskiem rządu włoskiego. Koronowany został 16 listopada 1870.

Czas panowania Amadeusza I to jeden z trudniejszych okresów w historii Hiszpanii. W kraju wrzały zamieszki republikańskie i karlistowskie, powstania w Kraju Basków i Katalonii, Kuba żądała niepodległości. Monarchistyczni posłowie w Kortezach błagali go, by dokonał zamachu stanu i wprowadził absolutyzm, na co Amadeusz, popierany przez ojca, nie chciał się zgodzić. Po zamachu na jego życie latem 1872 Amadeusz zaczął mieć dosyć Hiszpanii i doszedł do wniosku, że tym krajem nie da się rządzić. 11 lutego 1873 ogłosił swą abdykację. Wieczorem tego samego dnia proklamowano w Hiszpanii pierwszą w historii kraju republikę (przetrwała tylko dwa lata, po czym wezwano na tron Alfonsa XII Burbona).

Amadeusz powrócił z żoną Marią Wiktorią z ks. dal Pozzo della Cisterna (1846-1876) do Włoch, gdzie od ojca otrzymał księstwo Aosty. Tytułu króla, który mu przysługiwał, nie chciał używać. Z Maria Wiktorią miał trzech synów:

• Emanuel Filiberto d’Aosta (13 stycznia 1869; 4 lipca, 1931);
• Wiktor Emanuel (24 listopada 1870; 10 października, 1946), hrabia Turynu;
• Luigi Amadeo (29 stycznia 1873; 18 marca 1933), książę Abruzji, znany alpinista, polarnik i podróżnik.

Po śmierci żony, ożenił się w 1888 r. z własną siostrzenicą – Marią Letycją Bonaparte, córką tzw. Plonplona i Klotyldy Marii Sabaudzkiej. Jedyny syn z drugiego małżeństwa Humbert Sabaudzki (di Salemi) zmarł bezdzietnie pod koniec I wojny światowej.

Kawaler Najwyższego Orderu Zwiastowania Najświętszej Marii Panny (Order Annuncjaty) w 1862^[1].

• Almanach de Gotha, Gotha 1887
• C.F. Graf von Wrangel, Die souveränen Fürstenhäuser Europas, 1-2, Stockholm 1899