Bielany (Toruń)

Bielany

Część urzędowa Torunia
Fragment zabudowy wielorodzinnej przy ul. Gagarina
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Miasto	Toruń
Data założenia	XVII w.
Populacja (2016) • liczba ludności	4 453[1]
Strefa numeracyjna	(+48) 56
Kod pocztowy	87-100
Położenie na mapie Torunia

Bielany – część urzędowa Torunia zlokalizowana na prawobrzeżu, w północno-zachodniej części miasta^[2]. Od zachodu i północy graniczą z Barbarką, od wschodu z Wrzosami i Chełmińskim Przedmieściem, zaś od południa z Bydgoskim Przedmieściem^[3]. W 2016 roku liczba osób zameldowanych na pobyt stały na Bielanach wynosiła 4 453^[1].

Nazwa osiedla pochodzi prawdopodobnie od charakteru okolicznych gleb – piasków. Istnieje również hipoteza, że nazwa Bielany wywodzi się od istniejących tu niegdyś bielników – blichów, w których bielono wosk i płótno^[4].

Bielany leżą na wzgórzach wydmowych, ciągnących się w stronę Barbarki i dalej na północny-zachód^[2]. Większość powierzchni osiedla zajmują lasy iglaste, przeważnie sosnowe^[2][5]. Są oddzielone od centrum Torunia zalesionym pasem wydmowym, nazywanym laskiem bielańskim^[2].

Od średniowiecza do XVIII wieku na Bielanach znajdowało się miejsce straceń przestępców (tzw. Wiesiołki, Szubienicza Góra, oryg. Galgenberg)^[2][6].

Pod koniec XVII wieku założono folwark Bielany. W niej mieścił się Dwór Bielański, zbudowany przez gdańskiego kupca Daniela Christofa Janitzena, osiadłego w 1688 roku w Toruniu. Folwark Janitzena był połączony z folwarkiem Pawła Stranskiego, profesora Gimnazjum Akademickiego. Ulica prowadząca do folwarku nazywała się Janitzenstrasse, po 1920 roku została przemianowana na Grunwaldzką^[2]. Na cześć Janitzena 17 czerwca 1899 roku odsłonięto kamień pamiątkowy^[7].

Po I rozbiorze Polski od 30 grudnia 1772 roku przez Bielany przechodziła granica pomiędzy Prusami a Polską^[8]. Od 1776 roku dochody z folwarku Bielany bezpośrednio wpływały do kasy miejskiej, a nie jak dotychczas były dzielone pomiędzy jej członków^[9].

W 1900 roku do Torunia przyłączono kolonię Bielany oraz Nowe Bielany (Osiedle Reja). W 1911 roku na Bielanach zbudowano halę dla sterowców. W okresie międzywojennym pełniła funkcję bazy wojskowej. W 1920 roku utworzono przy niej III Batalion Aeronautyczny, a rok później Oficerską Szkołę Aeronautyczną (przemianowaną w 1923 roku na Szkołę Rezerwy Wojsk Balonowych). Ponadto w latach 1923–1930 na Bielanach działał I Batalion Balonowy. Po II wojnie światowej baza została zlikwidowana. Hala sterowcowa została rozebrana w latach 50. XX wieku^[2].

Liczba mieszkańców Bielan w 1931 roku wynosiła 4 928 osób. Do 31 maja 1938 roku wzrosła ona do 8 336^[10].

Teren Bielan znajduje się w granicach rzymskokatolickiej parafii św. Józefa. 13 listopada 1929 roku zakon redemptorystów wybudował tutaj klasztor. Parafię erygowano 29 listopada 1950 roku^[11]. Kościół św. Józefa został poświęcony 14 czerwca 1963 roku, a oddany do użytku 25 grudnia tego samego roku^[12].

• Kampus akademicki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika (również miasteczko akademickie) – kompleks zabudowań Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, oficjalnie otwarty 2 października 1973 roku^[13]. Główne Forum kampusu mieści się u wylotu ul. Reja na ul. Gagarina^[2]. Jego powierzchnia wynosi 82 ha^[13]. W skład kampusu wchodzą: Aula, rektorat (oddane do użytku 31 grudnia 1972)^[14], budynki Wydziału Nauk Biologicznych i Weterynaryjnych oraz Instytutu Nauk Pedagogicznych^[14], Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania^[15], Wydziału Prawa i Administracji^[16], Wydziału Teologicznego^[17], Wydziału Nauk Historycznych (Collegium Humanisticum), Interdyscyplinarnego Centrum Nowoczesnych Technologii^[15], Instytutu Psychologii UMK oraz Katedry Kognitywistyki^[3], Uniwersyteckie Centrum Sportowe oraz pozostałe zaplecze sportowe^[18][19], domy studenckie, hotele asystenckie^[20], Akademickie Centrum Kultury i Sztuki „Od Nowa”^[21].
• Stacja wodociągowa z 1894 roku przy ul. św. Józefa 37-49^[2].
• Kościół św. Józefa i klasztor oo. redemptorystów^[2].
• Główna siedziba Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego im. L. Rydygiera przy ul. św. Józefa 53-59, oddana do użytku lutym 1972 roku^[22][23].
• Akademia Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu przy ul. św. Józefa 23/35^[24].
• Cmentarz Elsnerów – nieczynny cmentarz ewangelicki położony przy ul. św. Józefa 37-45. Jego powierzchnia wynosi 0,02 ha^[25]. Został założony w 1811 roku^[26].

• Podział administracyjny Torunia

• JerzyJ. Dygdała JerzyJ., Toruń w okresie reform Rzeczypospolitej i zagrożenia (1764–1793), [w:] MarianM. Biskup (red.), Historia Torunia. Między barokiem i oświeceniem (1660–1793). Tom II. Część III, Toruń: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1996 .
• MagdalenaM. Niedzielska MagdalenaM., Toruńskie cmentarze, Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1992, ISBN 83-85196-66-8 .
• KazimierzK. Przybyszewski KazimierzK., Rozbudowa Miasta Torunia w latach 1920-1939, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Historia”, 11 (74), 1977 .
• MichałM. Pszczółkowski MichałM., Z dziejów budowy toruńskiego kampusu uniwersyteckiego 1967–1973, „Zapiski Historyczne”, LXXV, 2010 .
• WaldemarW. Rozynkowski WaldemarW., Rozwój sieci parafialnej w Toruniu od średniowiecza do czasów współczesnych, [w:] JarosławJ. Kłaczkow, PiotrP. Oliński, WaldemarW. Rozynkowski (red.), Toruń. Miasto wielu wyznań, Toruń: Towarzystwo Miłośników Torunia, 2017, ISBN 978-83-927097-9-4 .
• AnnaA. Tomczak AnnaA., Środowisko geograficzne Torunia i okolic, [w:] MarianM. Biskup (red.), Historia Torunia, Toruń: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1999 .
• AntoniA. Ziółkiewicz AntoniA., AdamA. Paczuski AdamA., Pomniki Torunia, Toruń: Wydawnictwo Regionalnego Ośrodka Studiów i Ochrony Środowiska Kulturalnego w Toruniu, 2002, ISBN 83-87768-85-5 .