Stawki (Toruń)

Stawki

Część urzędowa Torunia
Fragment zabudowy jednorodzinnej przy ulicy Kniaziewicza
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Miasto	Toruń
W granicach Torunia	1 kwietnia 1938[1]
Populacja (2016) • liczba ludności	9 499[2]
Strefa numeracyjna	+(48) 56
Kod pocztowy	87-103
Tablice rejestracyjne	CT
Położenie na mapie Torunia
52°59′28,68″N 18°38′07,08″E/52,991300 18,635300
Strona internetowa

Stawki – część urzędowa Torunia zlokalizowana na lewobrzeżu.

Nazwa „Stawki” wywodzi się z istniejących na tym terenie wyrobisk z wodą powstałych w wyniku wydobycia iłów plioceńskich^[3]. Pierwsza wzmianka o Stawkach pochodzi z 1295 roku. Dawniej Stawki były komturstwem nieszawskim. W XIV i XV Stawki dzieliły się na Wielkie Stawki i Małe Stawki. Następnie była to wieś królewska. W XIX wieś rozwinęła się za sprawą budowy węzła kolejowego^[4].

W XIX wieku na terenie Stawek powstały dwa forty: im. Karola Kniaziewicza (1882–1885^[5]) i Józefa Bema (1888–1892^[6])^[7][8]. Podczas budowy fortów wybudowano kanały odwadniające i zagospodarowano tereny budowlane^[9].

W 1873 roku Stawki znalazły się w obwodzie Podgórz. Pod koniec XIX wieku powstał cmentarz ewangelicki^[10]. W 1905 roku w Stawkach mieszkało sześciu wojskowych, należących do garnizonu toruńskiego^[11]. 12 września 1907 roku nadburmistrz Torunia Georg Kersten zaproponował przyłączenie Podgórza, Stawek, Rudaku i Piasek do Torunia^[12]. W 1912 roku cmentarz ewangelicki zamknięto^[13]. W 1935 roku Stawki przyłączono do Podgórza^[4]. W tym samym roku na Stawkach wzniesiono 120 metrowy maszt Pomorskiej Rozgłośni Polskiego Radia oraz siedzibę toruńskiego oddziału radia^[14]. Jako część Podgórza, Stawki przyłączono do Torunia 1 kwietnia 1938 roku^[1].

4 listopada 1939 roku Stawki przemianowano na Thorn Stäbchen^[15]. W 1945 wycofujący się Niemcy zniszczyli maszt radiowy^[16]. W 1974 roku zamknięto budynek Rozgłośni Polskiego Radia^[17].

Stawki dzielą się na cztery osiedla^[18]:

• osiedle pomiędzy Parkiem Tysiąclecia, Dworcem Głównym oraz Fortem Kolejowym,
• Stawki Północne (obszar wokół ul. gen. Kniaziewicza),
• Stawki Południowe (obszar wokół ul. Stawki Południowe),
• osiedle Piaski (na wschód od cmentarza i na zachód od torów kolejowych).

Większość domów na Stawkach to współczesna zabudowa. Przy ulicy gen. Hallera częściowo zachowały się zabudowania pochodzące z początku XX wieku i okresu międzywojennego, zamieszkałych przez urzędników, pracowników kolei i robotników^[19]. Przy ulicy gen. Hallera 2 mieści się domek o wiejskim charakterze, obłożony deskami, wybudowany w latach 70. XIX wieku. Dawniej w tym miejscu mieściła się plebania. Nowy budynek należał do toruńskich przedsiębiorców: Josepha Houtermansa i Carla Waltera. Po II wojnie światowej budynek należał do rodziny Szurpitów^[20]. Przy ulicy Kniaziewicza 28a mieści się budynek pochodzący z końca XIX wieku, w którym w 1889 roku mieszkał niemiecki historyk Reinhold Heuer^[21].

Teren osiedla jest głównie płaski, choć znajdują się na tym terenie niewielkie pagórki^[18].

• Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Toruniu – kościół oddany do użytku 31 października 1993 roku^[22];
• zespół budynków dworca Toruń Główny^[7];
• zabytki militarne: Fort Przyczółek Mostowy, Fort XII i Fort XIV^[7];
• Park Miejski Tysiąclecia^[7];
• Most kolejowy im. Ernesta Malinowskiego w Toruniu^[7];
• Toruński Poligon Artyleryjski (na granicy Podgórza i Stawek)^[7];
• koszary i zespół budynków wojskowych przy ul. Podgórskiej, pochodzące z przełomu XIX i XX wieku^[7];
• schrony przy ul. Okólnej^[7];
• budynek Rozgłośni Polskiego Radia^[7];
• Szkoła Podstawowa nr 14^[7];
• cmentarz katolicki przy ul. Włocławskiej^[7];
• cmentarz ewangelicki przy ul. Łącznej^[7];
• nieistniejący cmentarz komunalny przy ul. Turkusowej^[23];
• figura Najświętszego Serca Jezusa przy rozwidleniu ulic Włocławskiej i Łódzkiej, poświęcona 5 października 1930 roku przez ks. Józefa Domachowskiego^[24].

• Krzysztof Biskup, Lech Narębski: Prusko-niemiecka twierdza Toruń (1815–1914). W: Historia Torunia. Marian Biskup (red.). T. III: Część I W czasach zaboru pruskiego (1793–1920). Toruń: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego w Toruniu, 2003. ISBN 83-87639-58-3.
• Józef Dębiński. Z dziejów Rudaka i okolicy lewobrzeżnego Torunia. „Fides, Ratio et Patria. Studia Toruńskie”. 6, 2017. 
• Mirosław Giętkowski, Zbigniew Karpus, Waldemar Rezmer: Twierdza Toruń. Toruń: Dom Wydawniczy Duet, 2004. ISBN 83-89706-12-1.
• Katarzyna Kluczwajd: Podgórz. Toruńskie przedmieścia sprzed lat. Łódź: Dom Wydawniczy Księży Młyn, 2018. ISBN 978-83-7729-452-9.
• Magdalena Niedzielska: Życie polityczne i kulturalne Torunia (1815–1914). W: Historia Torunia. Marian Biskup (red.). T. III: Część I W czasach zaboru pruskiego (1793–1920). Toruń: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego w Toruniu, 2003. ISBN 83-87639-58-3.
• Anna Tomczak: Środowisko geograficzne Torunia i okolic. W: Marian Biskup (red.): Historia Torunia. T. 1. Toruń: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego w Toruniu, 1999. ISBN 83-87639-25-7.
• Kazimierz Wajda: Ludność Torunia (1815–1914). W: Historia Torunia. Marian Biskup (red.). T. III: Część I W czasach zaboru pruskiego (1793–1920). Toruń: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego w Toruniu, 2003. ISBN 83-87639-58-3.
• Michał P. Wiśniewski: Zabytki w krzakach. Rzecz o zapomnianych cmentarzach lewobrzeżnego Torunia. W: Zabytki lewobrzeżnego Torunia: zachowane, nieistniejące, tylko zaplanowane. Katarzyna Kluczwajd, Michał Pszczółkowski (red.). Warszawa: Stowarzyszenie Historyków Sztuk, 2017. ISBN 978-83-88341-79-3.