Chryzokola

Chryzokola
Ilustracja
Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny

uwodniony krzemian miedzi i glinu
(Cu,Al)
2H
2Si
2O
5(OH)
4·n(H
2O)[1]
Cu
2−xAl
x(H
2−xSi
2O
5)(OH)
4·nH
2O, x < 1[2][3]

Twardość w skali Mohsa

2–4[1][2][3]

Przełam

muszlowy, nierówny[3]

Łupliwość

brak[3]

Pokrój kryształu

ziemisty, igiełkowy, włóknisty[4]

Układ krystalograficzny

ortorombowy[1][2], rombowy[3], jednoskośny[5]

Właściwości mechaniczne

kruchy[3]

Gęstość

1,9–2,4 g/cm³[5]

Właściwości optyczne
Barwa

zielona, niebieskawozielona, niebieska, czarnoniebieska do czarnej lub brązowej, rzadko żółta

Rysa

biała do jasnozielonej, jasnoniebieska[5]

Połysk

szklisty, woskowy, tłusty, matowy, porcelanowy, ziemisty[1][2][3][5]

Współczynnik załamania

1,46–1,57 (jednoosiowy)[4]

Inne

dyspersja: słaba[4] dwójłomność: 0.110[4] pleochroizm: słaby[4]

Chryzokola – pospolity i szeroko rozpowszechniony minerał miedzi z gromady krzemianów[3]. Nazwa pochodzi od greckich słów khryzos i kolla oznaczających złoto oraz klej[6]. W starożytności był używany jako spoiwo przy łączeniu złota[1][3][2].

Właściwości

Tworzy wyłącznie skupienia skrytokrystaliczne: nerkowe, włókniste, promieniste, ziemiste[6], groniaste, kuliste, naciekowe, także naskorupienia i naloty. Jest minerałem półprzeświecającym do nieprzezroczystego. Często zawiera domieszki żelaza i manganu. Gdy zawiera domieszki glinu nazywany jest pilarytem[3]. Często tworzy mieszaniny z turkusem i malachitem[3]. Chryzokola tworzy pseudomorfozy po azurycie i innych minerałach miedzi[5]. Barwi płomień na zielono, rozkłada się w kwasach[5].

Występowanie

Minerał strefy utleniania złóż rud miedzi[2], najczęściej w pustynnym i suchym klimacie[5]. Towarzyszą jej zwykle chalkozyn, malachit, azuryt, kupryt, kwarc, kalcyt, limonit, tenoryt, goethyt, dioptaz, wulfenit oraz minerały ilaste[6][2][3].

Miejsca występowania: spotykana powszechnie na całym świecie[2], Anglia, Chile, Kongo, Meksyk, Rosja (Koływań, Karpińsk), Kazachstan, RPA, Peru, Maroko, Izrael, Kanada, Stany Zjednoczone (Kalifornia, Idaho, Nevada, Nowy Meksyk), Czechy, Włochy, Niemcy, Zambia[3][2][5][7]

W Polsce występuje na Pogórzu Kaczawskim, Pogórzu Izerskim, w Rudawach Janowickich (Ciechanowice, Miedzianka)[7], w Górach Wałbrzyskich, Masywie Śnieżnika (Kletno) oraz w Górach Świętokrzyskich (Chęciny, Miedzianka)[3][6][2].

Zastosowania

  • Rzadko wykorzystywana przemysłowo jako ruda miedzi[2].
  • Wykorzystywana jako kamień ozdobny i dekoracyjny.
  • Do wyrobu drobnej galanterii.
  • Do wyrobu artystycznej biżuterii.
  • szlifowana kaboszonowo lub kuliście[8].
  • Czysta chryzokola, ze względu na małą twardość i dużą kruchość, znajduje niewielkie zastosowanie w jubilerstwie. Wraz z krzemionką tworzy często postać żelu o twardości ok. 6 i w tej postaci jest wykorzystywana w jubilerstwie.

Zobacz też

Przypisy

  1. 1 2 3 4 5 6 Chrysocolla, [w:] WebMineral.com [online] [dostęp 2021-04-14] (ang.).
  2. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Chrysocolla, [w:] Mindat.org [online], Hudson Institute of Mineralogy [dostęp 2021-04-14] (ang.).
  3. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Jerzy Żaba, Ilustrowana encyklopedia skał i minerałów, Wydawnictwa Videograf SA, 2024, s. 93, ISBN 978-83-8293-231-7.
  4. 1 2 3 4 5 6 7 Chrysocolla [online], National Gem Lab (ang.).
  5. 1 2 3 4 5 6 7 8 Jan Parafiniuk, Atlas Minerałów, Multico Oficyna Wydawnicza, 2019, s. 276, ISBN 978-83-7073-845-7.
  6. 1 2 3 4 Eligiusz Szełęg, Minerały i skały Polski, Multico Oficyna Wydawnicza, 2023, s. 260, ISBN 978-83-7073-816-7.
  7. 1 2 3 4 Olaf Medenbach, Cornelia Sussieck-Fornefeld, Leksykon przyrodniczy. Minerały, Warszawa: Świat Książki, 1995, s. 216, ISBN 83-7129-194-9.
  8. ↑ Rupert Hochleitner, Minerały, kamienie szlachetne skały, Multico Oficyna Wydawnicza, 2022, s. 82, ISBN 978-83-7073-816-7.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.