Kupryt
 | |
| Właściwości chemiczne i fizyczne | |
| Skład chemiczny |
Cu2O – tlenek miedzi(I) |
|---|---|
| Twardość w skali Mohsa | |
| Przełam |
nierówny, muszlowy[3] |
| Łupliwość | |
| Pokrój kryształu |
sześcienny, ośmiościenny, dwunastościenny, ziemisty, ziarnisty, masywny[5] |
| Układ krystalograficzny | |
| Właściwości mechaniczne |
kruchy[2] |
| Gęstość |
5,8-6,2 g/cm³[1] |
| Właściwości optyczne | |
| Barwa |
czerwona w odcieniach do czarnej[2] |
| Rysa |
brunatnoczerwona[1] |
| Połysk | |
| Współczynnik załamania |
2,849[5] |
Kupryt – minerał z gromady tlenków. Należy do grupy minerałów rzadkich, rozpowszechnionych tylko w niektórych regionach Ziemi.
Nazwa pochodzi od składu chemicznego minerału, którego głównym składnikiem jest miedź (łac. cuprum = miedź)[1].
Charakterystyka
Właściwości
Tworzy kryształy izometryczne, o pokroju igiełkowym, włóknistym (chalkotrychit) o postaci ośmio-, dwunastościanu, rzadziej sześcianu[1][3]. Występuje w skupieniach zbitych, włóknistych, skorupowych, proszkowych[2], ziarnistych, ziemistych, pręcikowych[3]. Tworzy też naskorupienia i naloty[2]. Jest kruchy, półprzezroczysty lub przezroczysty[1] (cienkie okruchy przeświecają), często zawiera domieszki miedzi lub żelaza. Tworzy paragenezy z miedzią. Reaguje z kwasami[2] i amoniakiem (rozpuszcza się).
Występowanie
Pospolity minerał strefy utleniania złóż kruszców miedzi[1][4], zwłaszcza chalkozynu i bornitu. Jest także produktem redukcji chalkantytu. Występuje także sporadycznie jak produkt ekshalacji wulkanicznych[2]. Najczęściej współwystępuje z takimi minerałami jak: azuryt, malachit, tenoryt, chryzokola[2], miedź rodzima, goethyt[1], kalcyt, chalkopiryt[4].
Miejsca występowania:
- Na świecie: Namibia, USA, Boliwia, Kongo, Chile, Rosja, Australia, Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Rumunia[2].
- W Polsce: występuje w okolicach Kielc i Chęcin w Górach Świętokrzyskich[2], w Rudawach Janowickich i na Pogórzu Kaczawskim na Dolnym Śląsku i w Karpatach[1].
Zastosowanie
- lokalne źródło otrzymywania miedzi (88,8% Cu),
- cenny dla kolekcjonerów,
- czasami kryształy wykorzystują jubilerzy (okazy gemmologiczne występują w Namibii),
- największy okaz znaleziony został w 1974 r., miał średnicę 15 cm, ważył 2100 gramów.
Przypisy
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Eligiusz Szełęg: Minerały i skały Polski. Multico Oficyna Wydawnicza, 2023, s. 88. ISBN 978-83-7073-816-7.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Jan Parafiniuk: Atlas Minerałów. Multico Oficyna Wydawnicza, 2019, s. 106. ISBN 978-83-7073-845-7.
- 1 2 3 4 5 Jerzy Żaba: Ilustrowana encyklopedia skał i minerałów. Wydawnictwa Videograf SA, 2024, s. 235. ISBN 978-83-8293-231-7.
- 1 2 3 Rupert Hochleitner: Minerały, kamienie szlachetne skały. Multico Oficyna Wydawnicza, 2022, s. 34. ISBN 978-83-7073-816-7.
- 1 2 Cuprite. National Gem Lab.
Zobacz też
Bibliografia
- J. Parafiniuk: Minerały systematyczny katalog 2004, TG ”Spirifer” W-wa 2005
- A. Bolewski: Mineralogia szczegółowa, Wyd. Geologiczne W-wa 1965
- W. Schumann: Minerały świata, O. Wyd. ”Alma – Press” 2003