Malachit
 | |
| Właściwości chemiczne i fizyczne | |
| Skład chemiczny |
hydroksowęglan miedzi(II) + domieszki tlenków Ca, Zn, Si |
|---|---|
| Twardość w skali Mohsa |
3,5 – 4,5 |
| Przełam | |
| Łupliwość | |
| Pokrój kryształu |
słupkowy, igiełkowy, pryzmatyczny, tabularne[4] |
| Układ krystalograficzny | |
| Właściwości mechaniczne |
kruchy[1] |
| Gęstość |
3,6 - 4,45 g/cm³[2] |
| Właściwości optyczne | |
| Barwa |
zielona do ciemnozielonej, czarnozielona, niebieskozielona[2] |
| Rysa |
jasnozielona[2] |
| Połysk |
szklisty, diamentowy, tłusty, jedwabisty, aksamitny, matowy[2] |
| Współczynnik załamania |
1,655 – 1,909 (dwuosiowy)[4] |
| Inne |
dwójłomność: 0,2540[4] dyspersja: stosunkowo słaba[4] |
| Dodatkowe dane | |
| Szczególne własności |
liczne inkluzje |
Malachit – minerał z gromady węglanów, będący zasadowym węglanem miedzi. Należy do minerałów pospolitych, szeroko rozpowszechnionych na Ziemi[2].
Nazwa pochodzi od greckiego μαλάχη, malache (malwa) i μαλακός, malakos (miękki) – aluzja do zielonej barwy minerału i jego niewielkiej twardości[2].
Właściwości
Bardzo rzadko tworzy kryształy o pokroju słupkowym, płytkowym[1], igiełkowym lub włosowym; często występują zbliźniaczenia[2]. Występuje w skupieniach zbitych, wiązkowych, ziemistych, nerkowatych, kulistych, groniastych[1], naciekowych w formie włóknistej, promienistej lub koncentrycznej. Tworzy naskorupienia i naloty, impregnacje i pseudomorfozy po azurycie, lazurycie[5], kuprycie, kalcycie, miedzi, chalkozynie, atakamicie, tetraedycie, cerusycie. Malachit występuje zwykle w postaci ciemnobrunatnych (czarnych) nacieków lub skupień nerkowatych[2]. Jest przeświecający do nieprzezroczystego (bardzo rzadko jest przezroczysty). Często wykazuje budowę pasiastą, wstęgową lub słojową. Ma różny połysk; kryształy zazwyczaj szklisty do diamentowego, skupienia zbite odznaczają się szklistym bądź tłustym, natomiast formy włókniste, igiełkowe i promieniste - jedwabistym do aksamitnego, z kolei ziemiste są matowe. Zawiera czasami domieszki cynku, wapnia czy krzemu[2]. Tworzy zbite mieszaniny mineralne z azurytem – azurmalachit; chryzokolą, turkusem, pseudomalachitem – ejlatyt. Barwi płomień na zielono. Rozpuszczalny w kwasach[5].
Występowanie
Malachit występuje jako minerał wtórny, w strefach utleniania złóż kruszców miedzi, razem z azurytem i kuprytem, kalcytem, chryzokolą, duftytem czy pseudomalachitem[2]. Innymi minerałami towarzyszącymi mu są m.in. goethyt, brochantyt[1], baryt, złoto, oliwenit, konichalcyt czy tyrolit[3][6].
Miejsca występowania:
- Rosja (Ural) – ze złoża gumiszewskiego wydobywa się malachitowe bryły o masie dochodzącej do 60 t; ze złoża miednorudnianskiego do 1,5 t[2].
- USA – w kopalni Bisbee w Arizonie pozyskiwano bloki do 4,5 t[2].
- Zambia, Namibia, Demokratyczna Republika Konga, Australia, Kazachstan, Wielka Brytania, Mongolia, Chiny, Indie, RPA, Meksyk, Maroko, Francja, Austria, Niemcy[5][6][2].
- W Polsce w niewielkich ilościach w woj. świętokrzyskim (Miedzianka, Miedziana Góra) oraz na Dolnym Śląsku na Pogórzu Kaczawskim, w Rudawach Janowickich, Kletnie, oraz na Ornaku (Tatry)[3][6][2].
Zastosowanie
- W jubilerstwie – wysoko ceniony kamień ozdobny, stosowany zwykle w postaci kaboszonów do wyrobu artystycznej biżuterii i ozdób. Szlifowany też kuliście[1]. O atrakcyjności kamieni stanowi bogata, wzorzysta budowa wewnętrzna, dobrze widoczna po wypolerowaniu[7][2].
- od starożytności używano go do wyrobu kamei i gemm.
- w średniowieczu do ozdoby insygniów monarszych, relikwiarzy i ksiąg.
- szczególnie popularny był w klasycyzmie.
- W architekturze stosowany jako okładzina ścian, kolumn – np. sala malachitowa w Ermitażu; z malachitu wykonane były prawdopodobnie kolumny świątyni Artemidy w Efezie[8][9][2].
- W malarstwie malachitu używa się jako pigmentu (nie mylić z zielenią malachitową).
- W sztuce zdobniczej i rzeźbiarstwie artystycznym, czego przykładem są wazy, lichtarze, zastawy stołowe i inne.
- Jako źródło otrzymywania miedzi (ok. 57% Cu).
Galeria
malachit – kaboszon
wnętrze soboru św. Izaaka z malachitowymi kolumnami
Zobacz też
Przypisy
- 1 2 3 4 5 6 7 Rupert Hochleitner: Minerały, kamienie szlachetne skały. Multico Oficyna Wydawnicza, 2022, s. 92. ISBN 978-83-7073-816-7.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 Jerzy Żaba: Ilustrowana encyklopedia skał i minerałów. Wydawnictwa Videograf SA, 2024, s. 275-277. ISBN 978-83-8293-231-7.
- 1 2 3 Eligiusz Szełęg: Minerały i skały Polski. Multico Oficyna Wydawnicza, 2023, s. 132. ISBN 978-83-7073-816-7.
- 1 2 3 4 Malachite.
- 1 2 3 Jan Parafiniuk: Atlas Minerałów. Multico Oficyna Wydawnicza, 2019, s. 160. ISBN 978-83-7073-845-7.
- 1 2 3 Malachite, [w:] Mindat.org [online], Hudson Institute of Mineralogy [dostęp 2025-02-18] (ang.).
- ↑ Nikodem Sobczak, Mała encyklopedia kamieni szlachetnych i ozdobnych, Warszawa 1986, s. 123–124, ISBN 83-7001-030-X.
- ↑ Vladimir Bukanov: Malachite, group: malachite, azurite, aurichalcite, pseudomalachite. [w:] Russian Gemstones Encyclopedia [on-line]. [dostęp 2014-12-01]. (ang.).
- ↑ Malachite. [w:] Jewelry and the most beautiful stones [on-line]. 2013-04-11. [dostęp 2014-12-01].