Nyctobrya muralis
| Nyctobrya muralis | |||||
| (Forster, 1771) | |||||
![]() Imago | |||||
![]() Gąsienica | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Gromada | |||||
| Rząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Podrodzina | |||||
| Rodzaj |
Nyctobrya | ||||
| Podrodzaj |
Nyctobrya (Bryopsis) | ||||
| Gatunek |
Nyctobrya (Bryopsis) muralis | ||||
| |||||
Nyctobrya muralis – gatunek motyla z rodziny sówkowatych. Zamieszkuje palearktyczną Eurazję, od Półwyspu Iberyjskiego po Iran, oraz Afrykę Północną. Gąsienica żeruje na porostach.
Taksonomia
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1771 roku przez Johanna Reinholda Forstera pod nazwą Phalaena muralis. Jako lokalizację typową wskazano Anglię[1][2]. W 1969 roku Charles Boursin wyznaczył go gatunkiem typowym rodzaju Bryopsis[3], którego ranga obniżona została w 2009 roku przez Michaela Fibigera i współpracowników do podrodzaju w obrębie Nyctobrya[4].
Morfologia
Owad dorosły



Motyl osiągający od 25[5] do 34 mm rozpiętości skrzydeł[6], ubarwieniem kamuflujący się na tle porostów, podobny do porostnicy podomki[7]. Ubarwienie głowy i tułowia jest białoseledynowe, rzadziej beżowobiałe, a u form melanistycznych nawet ciemnoszare[5][8].
Przednie skrzydło ma tło barwy głowy i tułowia[5][8], a na nim czarne, wąskie, ząbkowate, najczęściej pofragmentowane przepaski, z których zewnętrznej od strony zewnętrznej towarzyszy zwykle wąskie, białe rozjaśnienie, a falistej jaśniejszy pasek od strony wewnętrznej. Plamy nerkowata, okrągła i czopkowata są zwykle zielonobrunatne z wąskimi, białawymi obwódkami po bokach; kształt plamy nerkowatej jest owalny, a jej rozmiary zbliżone do plamy okrągłej. Przy przednim brzegu skrzydła znajdują się wyraźne, czarne plamki, spośród których najlepiej zaznaczone są te rozpoczynające przepaski[5]. Strzępina jest biaława z czarnobrunatnym plamkowaniem. Skrzydło tylne jest jasnoszare lub jasnobeżowe u samca i ciemnoszare u samicy, w obu przypadkach jaśniejsze u nasady niż w części zewnętrznej, z ciemną i cienką linią przy podstawie strzępiny[5][8]. Ciemne przepaska środkowa i plamka na żyłce poprzecznej zaznaczone są tylko u części osobników. Strzępina tylnego skrzydła jest biała, czasem z ciemniejszym nakrapianiem[5].
Na wierzchu odwłoka występują kępki odstających łusek. Genitalia samca charakteryzują się długim i silnie wykrzywionym unkusem, szerokimi płatami bocznymi tegumenu, krótkim, masywnym, silnie zesklerotyzowanym wyrostkiem dolnego brzegu sakulusa, wąską, zaokrągloną na szczycie walwą oraz zagiętym i w części wierzchołkowej rozszerzonym edeagusem z dwoma cierniami w wezyce, z których jeden jest duży, a drugi zdrobniały[5].
Gąsienica
Wyrośnięta gąsienica ma głowę i wierzch ciała szaroczarny, przy czym grzbietem biegnie podłużna biała przepaska, czasem rozbita na plamki, a po bokach występują małe białe kropki, spód zaś pomarańczowy. Na ciele wyrastają długie, białe szczecinki[8].
Biologia i ekologia
Owad ten zasiedla stanowiska suche i ciepłe, w tym kserofilne lasy liściaste oraz mające kserotermiczny charakter zarośla, murawy i stoki[6].
Postacie dorosłe latają od połowy czerwca do końca sierpnia[6][9]. Za dnia chętnie przesiadują na powierzchniach pokrytych porostami, w tym na murach i płotach[10]. Nocą żerują na nektarze, odwiedzając różne kwiaty. Przylatują do sztucznych źródeł światła[6][10].
Jaja spotykane są w sierpniu i na początku września. Gąsienice stanowią stadium zimujące i obserwowane były od listopada do końca kwietnia[6]. Są lichenofagiczne i odżywiają się porostami wyrastającymi na skałach, pniach, starych murach, płotach i innych konstrukcjach drewnianych[5]. Za dnia kryją się w rozmaitych szczelinach, natomiast żerują głównie nocą, gdy porosty ulegają rozwilżeniu przez rosę[10][5]. Poczwarki znajduje się od połowy kwietnia do czerwca[6].
Rozprzestrzenienie i zagrożenie
Gatunek palearktyczny[5][2]. W Europie znany jest z Portugalii, Hiszpanii, Andory, Irlandii, Wielkiej Brytanii, Francji, Monako, Belgii, Luksemburga, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Liechtensteinu, Austrii, Włoch, San Marino, Malty, Danii, Szwecji, Norwegii, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Rumunii, Mołdawii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Macedonii Północnej, Grecji oraz europejskiej części Rosji[8][11]. W Azji podawany jest z anatolijskiej części Turcji i Iranu[8]. Poza tym notowany jest z Afryki Północnej[2][5], w tym z Algierii[2].
Na niemieckiej „Czerwonej liście” umieszczony został w trzeciej kategorii gatunków zagrożonych wymarciem[12]. W Polsce dotąd go nie odnaleziono, ale nie wyklucza się jego obecności w Sudetach czy Pieninach[5].
Przypisy
- ↑ J.R. Forster: Novae species insectorum. Centuria I. Londini: T. Davies et B. White, 1771, s. 74. DOI: 10.5962/bhl.title.152194. [dostęp 2025-01-02].
- 1 2 3 4 Markku Savela: Nyctobrya Boursin, 1957. [w:] Funet.fi [on-line]. [dostęp 2025-01-02].
- ↑ Charles Boursin. Bryopsis n. Subgen. für Cryphia muralis Forst (1771) (Beiträge zur Kenntnis der Noctuidae Trifinae 170). „Zeitschrift der wiener entomologischen Gesellschaft”. 54 (1), s. 46, 1969.
- ↑ Fibiger, M. ; L. Ronkay ; A. Steiner; Zilli, A: Noctuidae Europaea Vol. 11: Nolinae (s.l.): Heliothinae, Metoponinae, Eustrothiinae, Bagisarinae, Pantheinae, Raphainae, Dilobinae, Acronyctinae & Bryophilinae. Soro: Entomological Press, 2009, s. 255. ISBN 978-978-8789-43-7.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Jarosław Buszko: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVII Motyle – Lepidoptera, zeszyt 53g. Sówki – Noctuidae. Podrodzina Bryophilinae. Warszawa, Wrocław: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985.
- 1 2 3 4 5 6 Krzysztof Jonko: Nyctobrya (Bryopsis) muralis (Forster, 1771). [w:] Lepidoptera Mundi [on-line]. [dostęp 2025-01-02].
- ↑ Krzysztof Jonko: Bryophila (Bryophila) domestica (Hufnagel, 1766). [w:] Lepidoptera Mundi [on-line]. [dostęp 2025-01-02].
- 1 2 3 4 5 6 Bryopsis muralis (Forster, 1771) Hellgrüne Flechteneule. [w:] Lepiforum e.V. [on-line]. [dostęp 2025-01-02].
- ↑ Arno Bergmann: Die Großschmetterlinge Mitteldeutschlands. Band 4/1: Eulen. Verbreitung, Formen und Lebensgemeinschaften. Jena: Urania-Verlag, 1954.
- 1 2 3 Günter Ebert: Die Schmetterlinge Baden-Württembergs. 1. Auflage. Band 6. Nachtfalter IV. Noctuidae 2. Teil.. Stuttgart (Hohenheim): Ulmer, 1997. ISBN 3-8001-3482-9.
- ↑ Nyctobrya (Bryopsis) muralis (Forster, 1771). [w:] Pan-European Species directories Infrastructure Portal [on-line]. [dostęp 2025-01-02].
- ↑ Bundesamt für Naturschutz: Rote Liste gefährdeter Tiere Deutschlands. Münster: Landwirtschaftsverlag, 1998. ISBN 3-89624-110-9.

.jpg)