Nyctobrya muralis

Nyctobrya muralis
(Forster, 1771)
Ilustracja
Imago
Ilustracja
Gąsienica
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Rząd

motyle

Rodzina

sówkowate

Podrodzina

Bryophilinae

Rodzaj

Nyctobrya

Podrodzaj

Nyctobrya (Bryopsis)

Gatunek

Nyctobrya (Bryopsis) muralis

Nyctobrya muralisgatunek motyla z rodziny sówkowatych. Zamieszkuje palearktyczną Eurazję, od Półwyspu Iberyjskiego po Iran, oraz Afrykę Północną. Gąsienica żeruje na porostach.

Taksonomia

Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1771 roku przez Johanna Reinholda Forstera pod nazwą Phalaena muralis. Jako lokalizację typową wskazano Anglię[1][2]. W 1969 roku Charles Boursin wyznaczył go gatunkiem typowym rodzaju Bryopsis[3], którego ranga obniżona została w 2009 roku przez Michaela Fibigera i współpracowników do podrodzaju w obrębie Nyctobrya[4].

Morfologia

Owad dorosły

Forma o białoseledynowym ubarwieniu tła
Forma o beżowobiałym ubarwieniu tła
Zakamuflowane imago

Motyl osiągający od 25[5] do 34 mm rozpiętości skrzydeł[6], ubarwieniem kamuflujący się na tle porostów, podobny do porostnicy podomki[7]. Ubarwienie głowy i tułowia jest białoseledynowe, rzadziej beżowobiałe, a u form melanistycznych nawet ciemnoszare[5][8].

Przednie skrzydło ma tło barwy głowy i tułowia[5][8], a na nim czarne, wąskie, ząbkowate, najczęściej pofragmentowane przepaski, z których zewnętrznej od strony zewnętrznej towarzyszy zwykle wąskie, białe rozjaśnienie, a falistej jaśniejszy pasek od strony wewnętrznej. Plamy nerkowata, okrągła i czopkowata są zwykle zielonobrunatne z wąskimi, białawymi obwódkami po bokach; kształt plamy nerkowatej jest owalny, a jej rozmiary zbliżone do plamy okrągłej. Przy przednim brzegu skrzydła znajdują się wyraźne, czarne plamki, spośród których najlepiej zaznaczone są te rozpoczynające przepaski[5]. Strzępina jest biaława z czarnobrunatnym plamkowaniem. Skrzydło tylne jest jasnoszare lub jasnobeżowe u samca i ciemnoszare u samicy, w obu przypadkach jaśniejsze u nasady niż w części zewnętrznej, z ciemną i cienką linią przy podstawie strzępiny[5][8]. Ciemne przepaska środkowa i plamka na żyłce poprzecznej zaznaczone są tylko u części osobników. Strzępina tylnego skrzydła jest biała, czasem z ciemniejszym nakrapianiem[5].

Na wierzchu odwłoka występują kępki odstających łusek. Genitalia samca charakteryzują się długim i silnie wykrzywionym unkusem, szerokimi płatami bocznymi tegumenu, krótkim, masywnym, silnie zesklerotyzowanym wyrostkiem dolnego brzegu sakulusa, wąską, zaokrągloną na szczycie walwą oraz zagiętym i w części wierzchołkowej rozszerzonym edeagusem z dwoma cierniami w wezyce, z których jeden jest duży, a drugi zdrobniały[5].

Gąsienica

Wyrośnięta gąsienica ma głowę i wierzch ciała szaroczarny, przy czym grzbietem biegnie podłużna biała przepaska, czasem rozbita na plamki, a po bokach występują małe białe kropki, spód zaś pomarańczowy. Na ciele wyrastają długie, białe szczecinki[8].

Biologia i ekologia

Owad ten zasiedla stanowiska suche i ciepłe, w tym kserofilne lasy liściaste oraz mające kserotermiczny charakter zarośla, murawy i stoki[6].

Postacie dorosłe latają od połowy czerwca do końca sierpnia[6][9]. Za dnia chętnie przesiadują na powierzchniach pokrytych porostami, w tym na murach i płotach[10]. Nocą żerują na nektarze, odwiedzając różne kwiaty. Przylatują do sztucznych źródeł światła[6][10].

Jaja spotykane są w sierpniu i na początku września. Gąsienice stanowią stadium zimujące i obserwowane były od listopada do końca kwietnia[6]. Są lichenofagiczne i odżywiają się porostami wyrastającymi na skałach, pniach, starych murach, płotach i innych konstrukcjach drewnianych[5]. Za dnia kryją się w rozmaitych szczelinach, natomiast żerują głównie nocą, gdy porosty ulegają rozwilżeniu przez rosę[10][5]. Poczwarki znajduje się od połowy kwietnia do czerwca[6].

Rozprzestrzenienie i zagrożenie

Gatunek palearktyczny[5][2]. W Europie znany jest z Portugalii, Hiszpanii, Andory, Irlandii, Wielkiej Brytanii, Francji, Monako, Belgii, Luksemburga, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Liechtensteinu, Austrii, Włoch, San Marino, Malty, Danii, Szwecji, Norwegii, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Rumunii, Mołdawii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Macedonii Północnej, Grecji oraz europejskiej części Rosji[8][11]. W Azji podawany jest z anatolijskiej części Turcji i Iranu[8]. Poza tym notowany jest z Afryki Północnej[2][5], w tym z Algierii[2].

Na niemieckiej „Czerwonej liście” umieszczony został w trzeciej kategorii gatunków zagrożonych wymarciem[12]. W Polsce dotąd go nie odnaleziono, ale nie wyklucza się jego obecności w Sudetach czy Pieninach[5].

Przypisy

  1. J.R. Forster: Novae species insectorum. Centuria I. Londini: T. Davies et B. White, 1771, s. 74. DOI: 10.5962/bhl.title.152194. [dostęp 2025-01-02].
  2. 1 2 3 4 Markku Savela: Nyctobrya Boursin, 1957. [w:] Funet.fi [on-line]. [dostęp 2025-01-02].
  3. Charles Boursin. Bryopsis n. Subgen. für Cryphia muralis Forst (1771) (Beiträge zur Kenntnis der Noctuidae Trifinae 170). „Zeitschrift der wiener entomologischen Gesellschaft”. 54 (1), s. 46, 1969.
  4. Fibiger, M. ; L. Ronkay ; A. Steiner; Zilli, A: Noctuidae Europaea Vol. 11: Nolinae (s.l.): Heliothinae, Metoponinae, Eustrothiinae, Bagisarinae, Pantheinae, Raphainae, Dilobinae, Acronyctinae & Bryophilinae. Soro: Entomological Press, 2009, s. 255. ISBN 978-978-8789-43-7.
  5. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Jarosław Buszko: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVII Motyle – Lepidoptera, zeszyt 53g. Sówki – Noctuidae. Podrodzina Bryophilinae. Warszawa, Wrocław: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985.
  6. 1 2 3 4 5 6 Krzysztof Jonko: Nyctobrya (Bryopsis) muralis (Forster, 1771). [w:] Lepidoptera Mundi [on-line]. [dostęp 2025-01-02].
  7. Krzysztof Jonko: Bryophila (Bryophila) domestica (Hufnagel, 1766). [w:] Lepidoptera Mundi [on-line]. [dostęp 2025-01-02].
  8. 1 2 3 4 5 6 Bryopsis muralis (Forster, 1771) Hellgrüne Flechteneule. [w:] Lepiforum e.V. [on-line]. [dostęp 2025-01-02].
  9. Arno Bergmann: Die Großschmetterlinge Mitteldeutschlands. Band 4/1: Eulen. Verbreitung, Formen und Lebensgemeinschaften. Jena: Urania-Verlag, 1954.
  10. 1 2 3 Günter Ebert: Die Schmetterlinge Baden-Württembergs. 1. Auflage. Band 6. Nachtfalter IV. Noctuidae 2. Teil.. Stuttgart (Hohenheim): Ulmer, 1997. ISBN 3-8001-3482-9.
  11. Nyctobrya (Bryopsis) muralis (Forster, 1771). [w:] Pan-European Species directories Infrastructure Portal [on-line]. [dostęp 2025-01-02].
  12. Bundesamt für Naturschutz: Rote Liste gefährdeter Tiere Deutschlands. Münster: Landwirtschaftsverlag, 1998. ISBN 3-89624-110-9.