Dwór Horodyńskich w Zbydniowie

Dwór Horodyńskich w Zbydniowie

nr rej. Zespół dworski, nr rej.: A-911 z 29 kwietnia 1975, 241/A z 8 lutego 1978 i z 18 kwietnia 1985 Park:nr rej.: 6-ZP z 1 września 1948
Front, strona zachodnia
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Miejscowość	Zbydniów
Adres	37-415 Zbydniów ul. Sandomierska 119
Typ budynku	dwór szlachecki
Styl architektoniczny	Klasycyzm
Architekt	Jakub Kubicki (prawdopodobnie)
Inwestor	Dominik Horodyński
Kondygnacje	1
Rozpoczęcie budowy	1798
Ukończenie budowy	1806
Odbudowano	2013[1]
Pierwszy właściciel	Dominik Horodyński
Kolejni właściciele	Bogusław Horodyński Zbigniew Horodyński Zbigniew Bogusław Horodyński Skarb Państwa
Obecny właściciel	Mieczysław Paterek[2].
Położenie na mapie gminy Zaleszany Dwór Horodyńskich w Zbydniowie
Położenie na mapie Polski Dwór Horodyńskich w Zbydniowie
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Dwór Horodyńskich w Zbydniowie
Położenie na mapie powiatu stalowowolskiego Dwór Horodyńskich w Zbydniowie
50°38′09,13″N 21°55′36,95″E/50,635870 21,926930

Dwór Horodyńskich w Zbydniowie – zabytkowy dwór położony przy ul. Sandomierskiej 119 w Zbydniowie. Wybudowany w 1806 przez Dominka Horodyńskiego herbu Korczak w stylu klasycystycznym, zaprojektowany prawdopodobnie przez Jakuba Kubickiego^[2].

Dwór został wpisany wraz z parkiem i budynkami towarzyszącymi do rejestru zabytków województwa podkarpackiego^[3].

Dominik Horodyński ok. 1796 nabył majątek i dwór w Zbydniowie, na licytacji w Wiedniu. Zakupiony przez niego dwór był drewniany, zbudowany w latach 1658–1659. Nowy został wybudowany w latach 1798–1806, była to wówczas pierwsza w okolicy murowana budowla stylowa. Wtedy też został założony park okalający „pałac”, jak go nazywano. W 1848 została wybudowana oranżeria o oryginalnym, półkolistym kształcie i szklarnia^[2]. W budynku oranżerii ze względu na zacienienie drzewami, od 1906 istniała kaplica dla lokalnej społeczności. Do 1944 był w posiadaniu kolejnych spadkobierców rodziny Horodyńskich^[2].

Ostatnim właścicielem dworu był Zbigniew Bogusław Horodyński zamordowany przez Waffen-SS w 1943. W 1944 w budynku mieścił szpital polowy żołnierzy Armii Czerwonej^[4]. Po II wojnie światowej przejęty przez Skarb Państwa i oddany w administrację Huty Stalowa Wola. Mieściło się w nim m.in. Gimnazjum Rolnicze, Gimnazjum Przemysłu Wiejskiego oraz ośrodek szkoleniowy HSW^[2]. W 1954 został założony w nim ośrodek zdrowia oraz izba porodowa. W budynku znajdował się również urząd pocztowy oraz mieszkanie lekarza. Opuszczony w latach 70. XX w. dwór stopniowo popadał w coraz większą ruinę. W latach dziewięćdziesiątych XX w. ostatni spadkobierca Dominik Zbigniew Horodyński odzyskał rodzinną posiadłość. Jednak nie był w stanie przywrócić jej dawnej świetności i postanowił sprzedać dwór wraz z parkiem i zabudowaniami dworskimi w Zbydniowie i Kotowej Woli^[5][4].

Zespół dworski stopniowo powraca do dawnej świetności dzięki zaangażowaniu obecnego właściciela^[6][1].

Budynek został odbudowany wraz z obiektami, które mu towarzyszą tj.: oranżerią, służbówką i gorzelnią. W 2021 prowadzono w nich prace wykończeniowe wnętrz i ich wyposażanie. Wstęp na teren parku jest darmowy i nieograniczony, natomiast dwór i pozostałe obiekty dworskie są zamknięte dla zwiedzających^[6].

• 
  Strona wschodnia
• 
  Skrzydło północne (w głębi oranżeria)
• 
  Oranżeria - front
• 
  Oranżeria - tył

Postawiony na planie prostokąta na osi północ–południe. Parterowy, murowany z cegły na zaprawie wapiennej, otynkowany, kryty dachem mansardowym z lukarnami. Z czterokolumnowym wysuniętym portykiem od frontu, przedzielonym na piętrze balkonem, zwieńczony frontonem z herbem Korczak^[2]. Z tyłu arkadowy portyk z kolumnowym balkonem, zwieńczony frontonem z małym półkolistym oknem. Po bokach z dobudówkami: jednopomieszczeniową od południa oraz trójpomieszczeniową od północy. Posiada układ dwutraktowy. Pomieszczenia mieszkalne oddzielone od części użytkowej korytarzem. Cześć użytkowa mieściła się od strony ogrodu, znajdowały się w niej sypialnie, jadalnia, kuchnia oraz gabinety. Poddasze użytkowe z pokojami przedzielonymi korytarzem. Stropy między piwnicą a parterem wykonano z cegły, a pozostałe kolebkowe z drewna^[2][3][7][8].

Wspomniana stylowa półkolista oranżeria, jest podzielona na segmentowe pseudoarkady z oknami, wsparta na półkolumnach, ozdobiona szerokim arkadowym fryzem^[6].

W zabytkowym parku zaplanowanym w stylu angielskim znajduje się 27 czarnych orzechów oraz dwa blisko 30–metrowe jesiony rosnące w sąsiedztwie byłej oranżerii. Pozostały zabytkowy drzewostan uzupełniają dęby szypułkowe, buki, kasztanowce, trzy sosny wejmutki oraz rzadko spotykana topola biała^[9][6].

W parku, około 80 metrów na zachód od budynku dworu, znajduje się prostokątny nagrobek. Skrywa on szczątki członków rodziny Horodyńskich, ich służby oraz znajomych, zamordowanych przez hitlerowców w nocy z 23 na 24 czerwca 1943, łącznie 19 osób^[2][10].

• 
  Starodrzew i drewniana kapliczka
• 
  Mogiła w parku

• Zdjęcia parku i zespołu dworskiego