Fort I Twierdzy Toruń

Fort I Jan III Sobieski
Fort Ia König Wilhelm I
Zabytek: nr rej. A/1364 z 1 lutego 1971[1]
Ilustracja
Brama główna fortu
Państwo

 Polska

Województwo

 kujawsko-pomorskie

Miejscowość

Toruń

Adres

ul. Winna 19

Typ budynku

fort

Rozpoczęcie budowy

1888

Ukończenie budowy

1894

Położenie na mapie Torunia
Mapa konturowa Torunia, po prawej znajduje się punkt z opisem „Fort I”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Fort I”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Fort I”
Ziemia53°01′08,09″N 18°40′04,50″E/53,018914 18,667917

Fort I Twierdzy Toruń – fort pancerny zbudowany w latach 1888–1894 znany jako Fort Ia König Wilhelm I, a od 1920 noszący imię Jana III Sobieskiego[2][3]. Znajduje się przy ul. Winnej 19[3].

Historia

Fort został zbudowany na planie zbliżonym do trapezu w latach 1888–1894[3]. W momencie budowy fort nosił numer Ia i nazwę Buchta Fort[2][3]. Budowa fortu kosztowała 3 697 710 marek[4]. W 1907 roku zmieniony na Wilhelma I. W 1920 roku otrzymał nowy numer I oraz obecnego patrona Jana III Sobieskiego[2].

Cały obiekt był przeznaczony dla załogi złożonej z 200 żołnierzy piechoty, 152 artylerzystów oraz 6 saperów, natomiast dowództwo tworzyło 13 oficerów[5]. Jednopoziomowy blok koszar szyjowych stanowił podstawę trapezu. Brama wjazdowa została ulokowana w prawym skrzydle. Dostępu do zabudowań fortecznych broniły dwa kojce przeciwskarpowe, położone w narożach czołowych[3]. Kaponiera szyjowa broniła nasadę fortu oraz drogę dojazdową. Całość fortu otacza wał przeciwskarpy z suchą fosą. Kojce i kaponiera były zabezpieczone rowami o głębokości 2,2 m. Ponadto fort był zabezpieczony za pomocą pasa zasieków o szerokości 15 m[6].

Fort I był jedyny fortem Twierdzy Toruń, który brał czynny udział w walkach podczas I wojny światowej. 2 sierpnia 1914 roku, na skutek nieprawdziwej informacji o ataku kawalerii rosyjskiej, fort otworzył ogień w kierunku Złotorii. Ostrzał wywołał panikę wśród mieszkańców. Podczas ostrzału zniszczono parę budynków oraz zabito kilka zwierząt gospodarczych[7].

W styczniu 1920 roku Fort I przeszedł na własność Wojska Polskiego. Niemcy oddali fort pozbawiony uzbrojenia i wyposażenia. Podczas wojny polsko-bolszewickiej fort przystosowano do doraźnej obrony. Po 1923 roku Fort I został przeznaczony na magazyn[8].

Pod koniec II wojny światowej wojska niemieckie przygotowały fort do obrony miasta przed Armią Czerwoną. Po 1945 roku fort ponownie wrócił na własność Wojska Polskiego. W 1956 roku Wojsko Polskie oddało obiekt do administracji cywilnej. Przed oddaniem obiektu Wojsko wysadziło jedną z wież pancernych. Po 1956 roku rozebrano część elementów: obmurowania fosy, częściowo kaponiery przeciwskarpowe, stajnię, prawy schron amunicyjny lewej baterii dołączonej[9].

W latach 1960–1991 mieścił się tu zakład Centralnych Piwnic Win Importowanych, na potrzeby którego dokonano zasypania rowu kaponiery szyjowej, przebudowano odcinek poterny głównej oraz rozebrano prawy skraj poterny bloku blokowego[10]. Po 1991 roku porzucony obiekt był dewastowany i okradany[11]. W 2017 roku opiekę nad fortem objęło Stowarzyszenie Grupa Rekonstrukcji Historycznej „REX”[12].

Przypisy

Bibliografia

  • Mirosław Giętkowski, Zbigniew Karpus, Waldemar Rezmer, Twierdza Toruń, Toruń: Dom Wydawniczy Duet, 2004, ISBN 83-89706-12-1.
  • Mirosław Giętkowski, Adam Kowalkowski, Fortyfikacje pancerne Twierdzy Toruń, Toruń: Muzeum Okręgowe w Toruniu, 2024, ISBN 978-83-66208-43-8.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.