Garcz

Garcz
wieś
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 pomorskie

Powiat

kartuski

Gmina

Chmielno

Liczba ludności (2022)

1067[1]

Strefa numeracyjna

58

Kod pocztowy

83-333[2]

Tablice rejestracyjne

GKA

SIMC

0159999

Położenie na mapie gminy Chmielno
Mapa konturowa gminy Chmielno, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Garcz”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się punkt z opisem „Garcz”
Położenie na mapie województwa pomorskiego
Mapa konturowa województwa pomorskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Garcz”
Położenie na mapie powiatu kartuskiego
Mapa konturowa powiatu kartuskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Garcz”
Ziemia54°20′43″N 18°06′23″E/54,345278 18,106389[3]

Garcz (dodatkowa nazwa w j. kaszubskim Gôrcz, niem. Gartsch) – wieś kaszubska w Polsce na Pojezierzu Kaszubskim położona w województwie pomorskim, w powiecie kartuskim, w gminie Chmielno na terenie Kaszubskiego Parku Krajobrazowego nad Jeziorem Łapalickim. W Garczu na skrzyżowaniu z drogą wojewódzką nr 211 bierze swój początek Droga Kaszubska.

Nazwa miejscowości

Wieś pierwszy raz pojawiła się w tzw. Wielkiej księdze czynszowej Zakonu Krzyżackiego w połowie XV w. jako Gartsch. Pojawiały się tez nazwy Garc, Garcze, niekiedy Garcz, Garz. Z tych zapisów wynika, że pierwotną nazwą był Gardziec, utworzony od pomorskiego rzeczownika gard (pol. gród). Dla porównania rdzeń ten utrzymał się w nazwie Starogardu Gdańskiego czy zachodniopomorskich Nowogardu, Białogardu czy Stargardu[4].

Przejście formy Gardziec w Garc czy Garcz wynika z kaszubskiego zaniku tzw. ruchomego "e" (np. pol. Janek -> kaszub. Jank, pol. kupiec -> kaszub. kupc. Zjawisko to powinno doprowadzić do formy Gardzc, jednak taka zbitka była fonetycznie nie do utrzymania i została uproszczona do Garc. Następnie pod niemieckim wpływem zamiany głoski "c" w "cz", widocznym tez w innych nazwach kaszubskich miejscowości, przeszła w "cz" i mamy współczesny Garcz[4].

Warto dodać, że Jezioro Łapalickie, nad którym leży Garcz historycznie nazywało się Garczno i zostało odnotowane znacznie wcześniej niż wieś - zapisy Garsno z 1212 r i Gartsno z 1224 r. Jest to podstawa do stwierdzeń, że na miejscu dzisiejszej wsi lub w najbliższej okolicy stał gród (kaszub. gard), który dał nazwę pobliskiemu jezioru[4]. We współczesnej kaszubszczyźnie brzmiałoby to jez. Gardzkie/Gôrdczé (pol. jez. Grodzkie)

Historia miejscowości

Wieś królewska w starostwie mirachowskim w województwie pomorskim w II połowie XVI wieku[5].

W roku 1773 dzierżawcą Garcza był niejaki Kobiella. We wsi mieszkali również gburzy Marcin Stanek i Wojtek Grzekowicz oraz chałupnicy Józef Kuchta, Jakub Ropell, Józef Lemann i Richert[4].

Na koniec 1892 r wieś zamieszkiwało 208 osób, 200 Kaszubów (196 katolików i 4 ewangelików) oraz 8 Niemców ewangelików[6].

W 1905 r. otwarto w Garczu przystanek kolejowy, będący częścią nowootwartej linii Kartuzy - Lębork[7]. Połączenie działało do czerwca 2000 r.[7]

W roku 1913 miejscową karczmę prowadził A. Kostuch; krawcem był Johann Cyrocki; we wsi było 2 szewców: Josef Cyrocki i Jakob Mueller oraz 2 kołodziejów: Johann Marschalkowski i Johann Formella.[8]

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa gdańskiego.

Integralne części wsi

Integralne części wsi Garcz[9][10]
SIMCNazwaRodzaj
1066998Dziewcza Góraczęść wsi

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Przypisy

  1. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 255 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  3. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 31680
  4. 1 2 3 4 Breza Edward. Nazwy miejscowości powiatu kartuskiego. Kartuzy 2017 r. s. 25
  5. ↑ Mapy województwa pomorskiego w drugiej połowie XVI w. : rozmieszczenie własności ziemskiej, sieć parafialna / Marian Biskup, Andrzej Tomczak. Toruń 1955, s. 94.
  6. ↑ Stefan Ramułt, Statystyka ludności kaszubskiej, Akademia Umiejȩtności, 1899, s. 81 [dostęp 2025-04-19].
  7. 1 2 Ogólnopolska Baza Kolejowa [online], www.bazakolejowa.pl [dostęp 2025-04-19].
  8. ↑ Adressbuch aller Länder der Erde, der Kaufleute, Fabrikanten, Gewerbetreibenden, Gutsbesitzer etc, Leuchs, 1894, s. 69 [dostęp 2025-04-21] (niem.).
  9. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  10. ↑ GUS. Rejestr TERYT
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.