Język newarski

Nepāl Bhāṣā
नेपाल भाषा
Obszar

Nepal, Indie, Bhutan

Liczba mówiących

ok. 894 tys.[1]

Pismo/alfabet

dewanagari, randźana

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
UNESCO 3 zdecydowanie zagrożony↗
Ethnologue 4 edukacyjny↗
Kody języka
ISO 639-2 new
ISO 639-3 new
IETF new
Glottolog newa1247, newa1246
Ethnologue new
GOST 7.75–97 нев 478
WALS new, nwd
SIL NEW
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Wikipedia w języku newarskim
Słownik języka newarskiego
w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język newarski, newari lub newar[2] (newari: नेपाल भाषा Nepal bhasza, również Newah bhaye) – język z grupy tybeto-birmańskiej rodziny języków chińsko-tybetańskich. Używany głównie przez ponad 800 tys. Newarów, zamieszkujących Dolinę Katmandu w Nepalu. Posiada bogatą tradycję literacką (zapoczątkowaną pod koniec XIV w., z pierwszymi zapiskami w XII w.)[3]. Zapisywany jest alfabetem dewanagari.

Mimo przynależności do rodziny chińsko-tybetańskiej, język newarski wykazuje też pewne podobieństwa do języków indoirańskich.

Do lat 60. XX w. pozostawał jednym z najbardziej znaczących języków Nepalu i służył jako lingua franca Doliny Katmandu (był przyswajany również przez osoby z zewnątrz)[4]. Dziś nie odgrywa dominującej roli w regionie[3]. Pomimo stosunkowo dużej liczby użytkowników uchodzi za zagrożony wymarciem. Zaobserwowano, że w większości rodzin nie jest przekazywany dzieciom[3]. Znajduje się pod presją języka nepalskiego, a także języka angielskiego[4][5].

Określenie „newari” ma charakter kontrowersyjny, gdyż zawiera w sobie sufiks -i (co bywa postrzegane jako przejaw „indianizacji” nazwy języka)[2].

System fonetyczny

Samogłoski

Dewanagariअआइईउऊएऐओऔअंअःऋॠऌॡ
TransliteracjaaaaiiiuuueaioauamaharuRulrulRuu
IPA/ə//ɑː//i//iː//u//uː//eː//əi//oː//əu//əⁿ//əʰ//ru//ruː//lru//lruː/

Spółgłoski

कखगघङ
k
/k/		kha
/kʰ/		g
/g/		gh
/gʰ/		gn
/ŋ/
चछजझञ
ch
/cɕ/ lub /ts/		chh
/cɕʰ/		j lub z
/ɟʝ/ lub /z/		jh lub zh
/ɟʝʰ/ lub /zʰ/		tra
/ɲ/
टठडढण
t
/ʈ/		th
/ʈʰ/		d
/ɖ/		dh
/ɖʰ/		n
/ɳ/
तथदधन
t
/t̪/		th
/t̪ʰ/		d
/d̪/		dh
/d̪ʰ/		n
/n̪/
पफबभम
p
/p/		f
/f/		b
/b/		bh
/bʰ/		m
/m/
यरलव
y
/j/		r
/r/		l
/l/		v
/v/
शषसह
sh
/ʃ/		sh
/ʃ/		s
/s/		h
/h/
क्षत्रज्ञ
ksh
/ɭ/		tra
/kʃ/		gny
/d̪n/

Przypisy

  1. ↑ David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Newar, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [zarchiwizowane z adresu 2019-06-05] (ang.).
  2. 1 2 Genetti 2007 ↓, s. 10.
  3. 1 2 3 Driem 2007 ↓, s. 308.
  4. 1 2 Bal Gopal Shrestha, The Sacred Town of Sankhu: The Anthropology of Newar Ritual, Religion and Society in Nepal, Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing, 2012, s. 128, ISBN 978-1-4438-3770-5, ISBN 978-1-4438-3825-2 [dostęp 2023-09-21] (ang.).
  5. ↑ Genetti 2007 ↓, s. 12.

Bibliografia

  • George van Driem, South Asia and the Middle East, [w:] Christopher Moseley (red.), Encyclopedia of the World’s Endangered Languages, Abingdon–New York: Routledge, 2007, s. 283–348, DOI: 10.4324/9780203645659, ISBN 978-0-7007-1197-0, ISBN 978-0-203-64565-9, OCLC 47983733 (ang.).
  • Carol Genetti, A Grammar of Dolakha Newar, Berlin–New York: Walter de Gruyter, 2007 (Mouton Grammar Library 40), DOI: 10.1515/9783110198812, ISBN 978-3-11-019303-9, ISBN 978-3-11-019881-2 [dostęp 2023-09-21] (ang.).

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.