Austriacka odmiana języka niemieckiego

Österreichisches Deutsch
Obszar

Austria, Południowy Tyrol

Liczba mówiących

8,5 miliona

Pismo/alfabet

łacińskie

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
język urzędowy Austria Austria
Kody języka
IETF de-AT
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Austriacka odmiana języka niemieckiego (potocznie Österreichisch) – regionalne formy języka niemieckiego na terenie Austrii, odmienne od ogólnej formy literackiej tego języka. Ich obszar występowania nie pokrywa się z granicami państwa austriackiego.

Dla 75 procent mieszkańców Austrii językiem ojczystym jest niemiecki[1]. Zgodnie z art. 8 konstytucji państwa stanowi on także język urzędowy.

Austriacyzmy

W Austrii używanych jest kilka tysięcy słów specyficznych dla tego kraju. Należy do nich również kpiące określenie Niemców (zwłaszcza pochodzących z północy kraju) jako Piefke (od prześmiewczego nazwiska) lub Marmeladinger (dosł. marmoladziarz).

Różnice w słownictwie codziennym

  • abgreifen – obmacywać (niem. abtasten, befingern)
  • Anbot – propozycja, oferta (niem. Angebot)
  • Ansuchen – prośba, podanie, wniosek (niem. Gesuch)
  • Beistrich (m) – przecinek (niem. Komma (n))
  • Bewerb (n) – zawód, zajęcie, zatrudnienie (niem. Wettbewerb (m))
  • Bub – chłopak, młody/młodziak (niem. Knabe, Junge)
  • Bussi (Busserl) (n) – całus, pocałunek (niem. Kuss, Küsschen (m))
  • Christtag – Boże Narodzenie (niem. Weihnachtsfeiertag)
  • Dirndl – dziewczyna (niem. Mädchen)
  • Eiskasten – lodówka (niem. Kühlschrank)
  • Feber (m) – luty (niem. Februar)
  • Ferner – lodowiec (niem. Gletscher)
  • fesch – ładny, pociągający (niem. hübsch, attraktiv)
  • Fleischhauer – rzeźnik, masarz (niem. Fleischer, Metzger)
  • Fußgeher – pieszy, przechodzeń (niem. Fußgänger)
  • Gewand – odzież (niem. Kleidung)
  • Gfriess, Gefriess – twarz (niem. Gesicht)
  • Gschpusi – kochanie, zakochanie, miłostka (niem. Liebesverhältnis, Liebschaft, Techtelmechtel)
  • Häfen – więzienie (niem. Gefängnis)
  • Haube (Kappe) – czapka (niem. Mütze)
  • Hetz – żart, żartowanie (niem. Spaß)
  • heuer – w tym roku (niem. in diesem Jahr, dieses Jahr)
  • Heuriger – wino ostatniego rocznika (także lokal serwujący to wino)
  • Jänner (m) – styczeń (niem. Januar)
  • Jause – przekąska (niem. Zwischenmahlzeit)
  • Kasten – szafa (niem. Schrank)
  • Kipferl – rogalik, rożek (niem. Hörnchen)
  • Kraut (n) – kapusta (niem. Weißkohl (m))
  • Kukuruz (Woaz, Türken) (m) – kukurydza (niem. Mais)
  • Kübel – kubeł, wiadro (niem. Eimer)
  • Leiberl (Leibchen) (n) – tania koszulka (niem. T-Shirt)
  • Lenker – kierowca (niem. Fahrer)
  • ludeln – oddawać mocz, sikać (niem. urinieren)
  • Matura – matura (niem. Abitur)
  • Mist – śmiecie, odpadki (niem. Abfall, Müll)
  • Nachtkästchen – szafka nocna (niem. Nachttisch)
  • Obsorge – opieka (niem. Fürsorge)
  • Pensionist – emeryt (niem. Rentner)
  • Polizze – polisa ubezpieczniowa (niem. Versicherungsschein)
  • Polster – poduszka (niem. Kissen)
  • Portier – portier (niem. Pförtner)
  • Postkastl – skrzynka pocztowa (niem. Briefkasten)
  • Putzerei – pralnia (niem. (chemische) Reinigung)
  • Rauchfang – komin (niem. Schornstein)
  • Ringspiel – karuzela (niem. Karusell)
  • Schale – filiżanka (niem. Tasse)
  • Schi – narty (niem. Ski)
  • Sessel – krzesło (niem. Stuhl)
  • Spezi (Spezl) – bliski znajomy, przyjaciel (niem. Freund)
  • Spital – szpital (niem. Krankenhaus)
  • Spritzkrug – konewka (niem. Gießkanne)
  • Stiege – schody (niem. Treppe)
  • Tischlerei – stolarnia, stolarz (niem. Schreinerei)
  • Tormann – bramkarz (niem. Torwart)
  • Trafik, Tabaktrafik (f) – kiosk (niem. Kiosk (m), Tabakladen (m))
  • Tram, Tramway (Bim) – tramwaj (niem. Strassenbahn)
  • Tschecherant – alkoholik, pijak (niem. Alkoholiker, Säufer)
  • verkühlt – przeziębiony (niem. erkältet)
  • Zuseher (m) – widz (niem. Zuschauer)
  • Zünder – zapałka (niem. Streichholz, lm Zündhölzer)

Różnice rodzaju gramatycznego

Przykładowe zróżnicowanie niektórych rzeczowników pod względem rodzaju (porównawczo: typowe dla Austrii i dla Niemiec):

  • der Akt – die Akte
  • das (także der) Brezel – die Brezel
  • der Butter – die Butter
  • das Cola – die Cola
  • der Gehalt – das Gehalt
  • das Joghurt (także die) – der Joghurt
  • das Keks – der Keks
  • das E-Mail – die E-Mail
  • das SMS - die SMS
  • das Monat – der Monat
  • das (także der) Prospekt – der Prospekt
  • das Puff – der Puff
  • der Radio – das Radio
  • der Schoklad – die Schokolade
  • die Schneid – der Schneid
  • der Teil – das Teil (w Austrii raczej „das Stück“)
  • das Teller – der Teller
  • der Zwiebel – die Zwiebel

Różnice w kulinariach

Wynikające z odmiennej i bogatszej tradycji kulinarnej różnice dotyczą często podstawowych wyrażeń, takich jak:

  • die Eierspeis(e) – jajecznica (niem. die Rühreier)
  • der Gespritzter, Spritzer – szprycer (niem. Wein mit Sodawasser)
  • der Knödel – klucha, pyza (niem. der Kloß)
  • der Leberkäse – pasztet (wątrobiany) (niem. der Fleischkäse)
  • das Obers (Rahm) – bita (słodka) śmietana (niem. die Schlagsahne)
  • die Palatschinken – naleśnik (niem. der Pfannkuchen, Eierkuchen)
  • die Semmel – bułeczka (niem. das Brötchen)
  • der Sturm – młode (niedojrzałe) wino (niem. Neuer Wein, Federweißer, Bitzler)

Natomiast typowe i stosowane w Austrii, poniższe 24 rodzime nazwy produktów spożywczych zapisane zostały w 10 protokole traktatu akcesyjnego:

Austria Niemcy Polska
Beiried (n)Roastbeefrostbef
Eierschwammerl (n, zwykle w l.mn.)Pfifferlingepieprznik jadalny (kurka)
Erdäpfel (m, zwykle w l.mn.)Kartoffelziemniak
Faschiertes (n)Hackfleischmięso mielone
Fisole (f, zwykle w l.mn.)Grüne Bohnenfasola
Grammel (f, zwykle w l.mn.)Griebensmalec
Hüferl (n)Hüftebiodro
Karfiol (m)Blumenkohlkalafior
Kohlsprossen (f)Rosenkohlbrukselka
Kren (m)Meerrettichchrzan
Lungenbraten (m)Filetpolędwica
Marille (f)Aprikosemorela
Melanzani (f)Aubergineoberżyna, bakłażan
Nuss (f)Kugelfrykando
Rahm (n)Sahne, Rahm (m)[śmietana słodka]
Sauerrahm (m)Sahne, Rahm[śmietana kwaśna]
Paradeiser (m)Tomatepomidor
Powidl (n)Pflaumenmus, Latwergepowidła
Ribisel (f)Johannisbeereporzeczka
Rostbraten (m)Rostbraten, Hochrippepieczeń
Schlögl (m)Keuleudko
Topfen (m)Quarktwaróg
Vogerlsalat (m)Feldsalatroszpunka
Weichsel (f)Sauerkirschewiśnia

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ JagodaN 1TE: JĘZYK NIEMIECKI W EUROPIE I KRAJE NIEMIECKOJĘZYCZNE.. niemiecki.phorum.pl. [dostęp 2015-02-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-15)]. (pol.).

Bibliografia

  • Österreichisches Wörterbuch. Christiane M. Pabst, Herbert Fussy, Ulrike Steiner (red.). Wyd. 43. Wien: Österreichischer Bundesverlag, 2016.
  • Das große Wörterbuch der deutschen Sprache. Wyd. 3. Mannheim: Dudenverlag, 1999.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.