Königsberg (1929)

Königsberg

Historia
Położenie stępki	12 kwietnia 1926
Wodowanie	26 marca 1927
Reichsmarine
Wejście do służby	17 kwietnia 1929
Kriegsmarine
Zatonął	10 kwietnia 1940
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	standardowa: 6700 t pełna: 8400 t
Długość	174 m
Szerokość	15 m
Zanurzenie	6,2 m
Napęd
4 turbiny parowe o mocy łącznej 68 000 KM (6 kotłów parowych) oraz 2 silniki wysokoprężne o mocy 1800 KM dla prędkości ekonomicznej
Prędkość	32 węzły
Zasięg	7300 mil morskich przy prędkości 17 w
Uzbrojenie
9 dział 150 mm SKC/25 6 dział przeciwlotniczych 88 mm (3xII) 12 wyrzutni torpedowych 533 mm (4xIII, po dwa stanowiska na burcie) 8 działek przeciwlotniczych 37 mm (od 1936)
Wyposażenie lotnicze
2 wodnosamoloty Arado Ar 196
Załoga	850

Königsberg – niemiecki lekki krążownik typu K z okresu II wojny światowej. Do 1935 służył w Reichsmarine, a następnie w Kriegsmarine.

Okręt był budowany jako krążownik „B” lub Ersatz Thetis (w celu zastąpienia krążownika „Thetis”). Położenie stępki 12 kwietnia 1926 w stoczni w Wilhelmshaven, wodowanie 27 marca 1927. Okręt wszedł do służby 17 kwietnia 1929, zastępując wycofany równocześnie krążownik „Nymphe”. Dopiero jednak w październiku 1929 ostatecznie zakończył wszystkie próby i poprawki i opuścił stocznię, udając się w rejs do Hiszpanii. Po wejściu do służby, do lutego 1936 był okrętem flagowym Sił Rozpoznawczych i służył intensywnie do szkolenia, odbywając także rejsy na wodach europejskich. W lipcu 1934 razem z krążownikiem „Leipzig” wziął udział w pierwszej wizycie okrętów niemieckich w Wielkiej Brytanii po I wojnie światowej. W sierpniu 1935 złożył wizytę w Gdyni. Od 1936 przestał być okrętem flagowym Sił Rozpoznawczych i był wykorzystywany jako szkolny okręt artyleryjski. Na przełomie 1936 i 1937 pełnił na krótko służbę patrolową na wodach ogarniętej wojną domową Hiszpanii w ramach Komitetu Nieinterwencji (w rzeczywistości wspomagając blokadę Republiki). Podczas działania w sztormowych warunkach w rejonie Zatoki Biskajskiej kadłub okrętu został poważnie uszkodzony.

Z powodu wad połączeń spawanych na pokładzie w dziobowej części kadłuba, wokół przewodów kominowych i nadbudówek pojawiły się pęknięcia. W związku z uszkodzeniami dowództwo wydało zalecenie aby ograniczać prędkość jednostek tego typu w warunkach sztormowych i niezwłocznie zawijać do najbliższego portu. W związku z wadami wszystkie okręty typu miały przejść program modernizacji polegający na wzmocnieniu konstrukcji kadłuba i wymianie części wyposażenia. „Königsberg” miał zostać zmodernizowany w stoczni Howaldswerke w Kilonii w styczniu 1941.

Po wybuchu II wojny światowej, pierwszą operacją bojową „Königsberga” był udział w stawianiu min na Morzu Północnym od 3 września 1939 (operacja Westwall). Pierwszą poważniejszą operacją stał się atak na Norwegię w 1940 (operacja Weserübung). Miał on zająć Bergen, transportując 750 żołnierzy, w składzie 3. grupy, m.in. z krążownikiem „Köln”. Częściowo dzięki podstępowi Niemców, podających się za okręty brytyjskie, udało się im rankiem 9 kwietnia 1940 wysadzić żołnierzy. Jednakże „Königsberg” został następnie ostrzelany przez norweską baterię nadbrzeżną i trafiony trzema pociskami kalibru 210 mm, z których pierwszy uszkodził kotłownię, ograniczając prędkość okrętu^[1].

Gdy pozostałe okręty grupy powróciły do Niemiec, uszkodzony „Königsberg” tymczasowo pozostał w porcie w Bergen w celu prowizorycznej naprawy^[1]. Jeszcze 9 kwietnia był zaatakowany tam przez norweski wodnosamolot Heinkel He 115, ale bomby upadły daleko^[1]. Następnie po południu okręt stał się celem dwóch nieskutecznych nalotów bombowców brytyjskich: 12 Wellingtonów z 9. i 115. Dywizjonu RAF oraz 12 Hampdenów z 50. Dywizjonu RAF^[1]. Został ostatecznie następnie rano 10 kwietnia 1940 zatopiony przy nabrzeżu przez brytyjskie bombowce nurkujące Blackburn Skua, startujące z bazy Hatston (HMS „Sparrowhawk”) na Orkadach, znajdującej się w odległości 530 km^[2]. W nalocie uczestniczyło 10 samolotów z 803. i 7 z 800. Dywizjonu FAA^[2]. Atak nastąpił o 7.18; okręt znajdował się w stanie gotowości, lecz samoloty wzięto początkowo za niemieckie^[2]. Okręt otrzymał sześć trafień bezpośrednich lub bardzo bliskich bombami wagomiaru 227 kg^[3]. Kilka bomb spadło za rufą lub na nabrzeże^[2]. Na pokładzie okrętu zginęło 18 marynarzy a 24 zostało rannych^[3]. O 9.51 okręt przewrócił się od nabrzeża na lewą burtę i zatonął^[4]. Był to pierwszy krążownik, który został zatopiony przez lotnictwo podczas II wojny światowej^[4]. Po ataku zginęła tylko jedna załoga z 803. Dywizjonu^[4]. W 1942 wrak został podniesiony i w 1943 wykorzystywany jako punkt cumowania U-Bootów. We wrześniu 1944 okręt ponownie przewrócił się do góry dnem. Złomowany po wojnie.

Pierwotnie to właśnie „Königsberg” miał rozpocząć ostrzał Westerplatte, lecz w ostatniej chwili zamieniono go na pancernik Schleswig-Holstein (1906)^[5].

• Sławomir Brzeziński, Przegląd konstrukcji niemieckich krążowników lekkich w latach 1921-1945, MSiO nr 2/1998, ISSN 0033491X
• Krzysztof Zalewski. Zatopienie krążownika Königsberg. „Lotnictwo”. 3/2007. X (72), s. 58-61, marzec 2007. Warszawa: Magnum X. 

• Niemiecki krążownik wpłynął do międzywojennej Gdyni
• Kriegsmarine | Königsberg (ang.)