Mastrycht

System Oddział Piętro Wiek (mln lat)
Paleogen Paleocen Dan młodsze
Kreda Górna Mastrycht 66,0–72,1
Kampan 72,1–83,6
Santon 83,6–86,3
Koniak 86,3–89,8
Turon 89,8–93,9
Cenoman 93,9–100,5
Dolna Alb 100,5–113,0
Apt 113,0–125,0
Barrem 125,0–129,4
Hoteryw 129,4–132,9
Walanżyn 132,9–139,8
Berrias 139,8–145,0
Jura Górna Tyton starsze
Podział według IUGS, luty 2017

Mastrycht (ang. Maastrichtian)

Stratotyp dolnej granicy mastrychtu znajduje się w Tercis les Bains nad rzeką Adour (Landes, Francja). Granica opiera się na pierwszym wystąpieniu amonita Pachydiscus neubergicus (Hauer, 1858).

Nazwa pochodzi od miasta Maastricht w Limburgii (Holandia).

Był to ostatni okres, w którym żyły nieptasie dinozaury, pterozaury, plezjozaury i mozazaury.

Fauna kręgowa

Ssaki mastrychtu
Takson Występowanie Miejsce Opis Grafika
  • Didelphodon
Montana Jeden z największych mezozoicznych ssaków.
Zalambdalestes
Montana Uważany za najwcześniejszego przedstawiciela naczelnych lub Primatomorpha
Mongolia
Ptaki mastrychtu
Takson Występowanie Miejsce Opis Grafika
  • Anatalavis
    1. Anatalavis rex
Rodzaj ptaków spokrewnionych ze współczesnymi kaczkami i gęsiami. Znaleziony w formacji Hornerstone w New Jersey. Starszy z dwóch znanych gatunków Anatalavis. Młodszy, z wczesnego eocenu Londynu, nosi nazwę A. oxfordi.
Enantiornis
Hesperornis
  • Avisaurus
    1. Avisaurus archibaldi
Rodzaj drapieżnego ptaka. Obejmuje dwa gatunki, oba występujące w mastrychcie. Gatunek typowy, Avisaurus archibaldi, został odkryty w formacji Hell Creek w stanie Montana.
  • Canadaga
    1. Canadaga arctica
Monotypowy rodzaj nielotnego uzębionego morskiego ptaka, spokrewniony z hesperornisem. Był to duży ptak (ponad 1,5 m długości) żyjący w płytkich wodach na terenach dzisiejszej północnej Kanady.
  • Ceramornis
    1. Ceramornis major
Przedstawiciel siewkowych z formacji Lance Creek. Jego relacje ewolucyjne są niejasne. Znany jedynie z niekompletnej kości kruczej C. major jest jedynym znanym gatunkiem z rodzaju Ceramornis.
  • "Cimolopteryx"
Rodzaj siewkowatych z formacji Lance Creek w stanie Wyoming.
  • Enantiornis
    1. Enantiornis leali
Rodzaj ptaka drapieżnego odkryty w Argentynie. Prawdopodobnie spokrewniony z Avisaurus. Metrowej długości przypominający orła drapieżca, jedyny znany gatunek rodzaju to Enantiornis leali.
Rodzaj dużych nielotów podobnych do bezgrzebieniowych. Jaja przypisywane wcześniej tytanozaurom mogą w rzeczywistości należeć do przedstawicieli Gargantuavis. Znany z terenów dzisiejszej Francji Gargantuavis philoinos jest jedynym znanym gatunkiem rodzaju.
  • Graculavus
Duży wodny nurkujący ptak z zębami, szczątkowymi skrzydłami i płatowatymi palcami. Odkryty w Kansas przez Marsha podczas wojny o kości.
  • Judinornis
    1. Judinornis nogontsavensis
Stosunkowo prymitywny rodzaj spokrewniony z hesperornisem. Ten uzębiony nielotny ptak żył w wodach słodkich, w przeciwieństwie do swych krewnych. Jedyny znany gatunek rodzaju to Judinornis nogontsavensis. Żył w estuariach i rzekach gór formacji Nemegt w Mongolii.
  • Laornis
    1. Laornis edvardsianus
  • Lectavis
  • Lectavis bretincola
Rodzaj ptaka brodzącego o niepewnej pozycji systematycznej, przypominał wielkością i budową nóg współczesnego kulika. Jedyny znany gatunek, żył w Argentynie
  • Neogaeornis
    1. Neogaeornis wetzeli
Ptak morski z Chile. Miał śródstopie ptaka nurkującego z pomocą nóg, ale jego pokrewieństwo jest nieznane. Jedyny znany gatunek żył na granicy kampanu i mastrychtu.
  • Palaeotringa
  • Palintropus
    1. Palintropus retusus
  • Potamornis
    1. Potamornis skutchi
Rodzaj ptaków z formacji Lance Creek spokrewniony z hesperornisem.

Typowy (i jedyny znany gatunek) otrzymał epitet na cześć doktora Alexandra F. Skutcha. Odkryte szczątki obejmują tylko prawą kość kwadratową i fragmenty szkieletu pozaczaszkowego.

  • Telmatornis
  • Tytthostonyx
    1. Tytthostonyx glauconiticus

Krewny współczesnych kaczek i gęsi.

Jedyny znany gatunek rodzaju, Vegavis iaai, jest znany ze skamieniałości jednego osobnika odkrytych na Antarktydzie.

Teropody (nie-ptasie)

Nie-ptasie teropody mastrychtu
Takson Występowanie Miejsce Opis Grafika
  1. Abelisaurus comahuensis
Formacja Allen?, Formacja Anacleto?, Argentyna Dwunożny drapieżnik osiągający prawdopodobnie 7–9 m długości; znany jedynie z jednej niekompletnej czaszki
Abelisaurus
Albertosaurus
Alioramus
Carnotaurus
Chirostenotes
Deinocheirus
Dromiceiomimus
Gallimimus
Majungasaurus
Ornithomimus
Pyroraptor
Saurornitholestes
Struthiomimus
Tarbosaurus
Theriznosaurus
Tyrannosaurus rex
Variraptor
  1. Adasaurus mongoliensis
Formacja Nemegt, Mongolia Dromeozauryd, osiągający prawdopodobnie około 2,5 m długości, wyróżniający się stosunkowo małymi pazurami na drugich palcach stóp.
  1. Albertosaurus sarcophagus
  1. Alioramus remotus
  1. Anserimimus planinychus
  1. Atrociraptor marshalli
  1. Bagaraatan ostromi
  1. Bahariasaurus ingens
Słabo poznany rodzaj mierzącego około 1,8 m drapieżnika z rodziny troodontów. Jego szczątki odnaleziono w Mongolii. Zawdzięcza swą nazwę „borogom” (ang. „borogoves”) z wiersza Jabberwocky Lewisa Carrolla. Znany jedynie z niekompletnych kończyn przednich.
  • Bradycneme
  1. Bradycneme draculae
Dawniej uważany za wielką sowę. Jego nazwa znaczy „zły wolnostop”. Znaleziony w Transylwanii, aluzja do hrabiego Drakuli może być zamierzona.
  1. Carnotaurus sastrei
Duży, mierzący około 10 m długości drapieżnik, żyjący na terenie dzisiejszej Argentyny. Carnotaurus cechował się krótkim pyskiem, niewielkimi różkami nad oczami i bardzo krótkimi kończynami przednimi. Znany z jednego kompletnego szkieletu oraz odcisków skóry dowodzących, że nie był opierzony.
  1. Deinocheirus mirificus
  1. Dromiceiomimus brevitertius
  1. Dryptosaurus aquilunguis
  1. Elmisaurus rarus
  1. Elopteryx nopcsai
  1. Erliansaurus bellamanus
  1. Euronychodon portucalensis
  1. Gallimimus bullatus
  1. Heptasteornis andrewsi
  1. Laevisuchus indicus
  1. Majungasaurus crenatissimus
  1. Masiakasaurus knopfleri
  1. Nanotyrannus lancensis
Może być młodym osobnikiem Tyrannosaurus lub innego rodzaju Tyrannosauridae[1].
  1. Noasaurus leali
  1. Nomingia gobiensis
  1. Paronychodon lacustris
  1. Pyroraptor olympius
Formacja Nanxiong, Chiny
  1. Struthiomimus altus
  1. Tarbosaurus bataar
  1. Therizinosaurus cheloniformis
  1. Tochisaurus nemegtensis
  1. Troodon formosus
  1. Tyrannosaurus rex
  1. Variraptor mechinorum
Zauropody mastrychtu
Takson Występowanie Miejsce Opis Grafika
Alamosaurus
Wielkość antarktozaura w porównaniu z człowiekiem
Saltasaurus
Bruhathkayosaurus mógł być największym dinozaurem.
Grès à Reptiles, Francja; Hiszpania
Indie
Ceratopsy mastrychtu
Takson Występowanie Miejsce Opis Grafika
    Anchiceratops
    Arrhinoceratops
    Nedoceratops
    Eotriceratops
    Leptoceratops
    Montanoceratops
    Pachyrhinosaurus
    Pentaceratops
    Triceratops
    • Triceratops
      1. Triceratops horridus
      2. Triceratops prorsus
    USA
    Pachycefalozaury mastrychtu
    Takson Występowanie Miejsce Opis Grafika
    Pachycephalosaurus
    Prenocephale
    Sphaerotholus
    • Prenocephale
      1. Prenocephale prenes
      2. Prenocephale brevis
      3. Prenocephale edmontonensis
      4. Prenocephale goodwini
    Ornitopody mastrychtu
    Takson Występowanie Miejsce Opis Grafika
    Amurosaurus
    Charonosaurus
    Edmontosaurus
    Hypacrosaurus
    Olorotitan
    Parksosaurus
    Rhabdodon
    Saurolophus
    Shantungosaurus
    Telmatosaurus
    Thescelosaurus
    Zalmoxes
    1. Charonosaurus jiayinensis
    • Edmontosaurus
      1. Edmontosaurus regalis
      2. Edmontosaurus annectens
      3. Edmontosaurus sakatchewansis
    • Rhabdodon
      1. Rhabdodon priscus
      2. Rhabdodon septimanicus
    1. Zalmoxes robustus
    2. Zalmoxes shqiperorum
    Ankylozaury mastrychtu
    Takson Występowanie Miejsce Opis Grafika
    Potwierdzone Największy ankylozaur
    Ankylosaurus
    Edmontonia
    Euoplocephalus
    Kampan do mastrychtu Formacja Horseshoe Canyon, Alberta, Kanada Masywny nodozaur mierzący około 6,6 m długości i 2 m wysokości. Miał małe, nierówne kostne płytki na grzbiecie i głowie oraz ostre kolce na grzbiecie i ogonie. Cztery największe kolce wyrastały z ramion po każdej stronie, dwa z nich dzieliły się u niektórych gatunków na części. Widziana z góry czaszka miała kształt gruszki.
    Pterozaury mastrychtu
    Takson Występowanie Miejsce Opis Grafika
    Formacja Densus-Ciula, Rumunia, jeden z największych znanych pterozaurów (rozpiętość skrzydeł ok. 12 m)
    Hatzegopteryx
    Nyctosaurus
    Quetzalcoatlus
    Ameryka Północna
    Ameryka Północna, jeden z największych znanych pterozaurów (rozpiętość skrzydeł ok. 10 m)
    Krokodyle mastrychtu
    Takson Występowanie Miejsce Opis Grafika
    Dyrosaurus
    Plezjozaury mastrychtu
    Takson Występowanie Miejsce Opis Grafika
    Nowa Zelandia Formacja Conway elasmosaur
    • Aristonectes
    Elasmosaurus
    Angola Formacja Mocuio
    • Hydrotherosaurus
      1. Hydrotherosaurus alexandrae
    Łuskonośne mastrychtu
    Takson Występowanie Miejsce Opis Grafika
    • Carinodens
      1. Carinodens belgicus
    Mozazaur
    Globidens
    Goronyosaurus
    Hainosaurus
    Mosasaurus
    Platecarpus
    Plotosaurus
    Prognathodon
    Taniwhasaurus
    Tylosaurus
    Mozazaur
    • Goronyosaurus
      1. Goronyosaurus nigeriensis
    Mozazaur
    • Hainosaurus
      1. Hainosaurus bernardi
      2. Hainosaurus gaudryi
    Mozazaur
    Mozazaur
    • Igdamanosaurus
      1. Igdamanosaurus aegyptiacus
    Mozazaur
    • Liodon
      1. Liodon sectorius
    Mozazaur
    • Mosasaurus
      1. Mosasaurus dekayi
      2. Mosasaurus hoffmanni
      3. Mosasaurus mokoroa
    Mozazaur
    • Palaeophis
    Wąż
    Mozazaur
    • Plesiotylosaurus
      1. Plesiotylosaurus crassidens
    Mozazaur
    Mozazaur
    Mozazaur
    Mozazaur
    • Taniwhasaurus
      1. Taniwhasaurus oweni
    Mozazaur
    Mozazaur
    Żółwie mastrychtu
    Takson Występowanie Miejsce Opis Grafika
    • Dollochelys
    • Peritresius
    • Pneumatoarthrus
      1. Pneumatoarthrus peloreus
    Gatunek żółwia morskiego z Kansas uznany mylnie za hadrozaura przez E.D. Cope’a. Jedyny znany obecnie gatunek Pneumatoarthrus.
    Płazy mastrychtu
    Takson Występowanie Miejsce Opis Grafika
    • Formacja Maevarano
    Beelzebufo
    • Albanerpeton
      Albanerpeton
      Ryby kostnoszkieletowe mastrychtu
      Takson Występowanie Miejsce Opis Grafika
      • Arius
      • Congorhynchus
      • Coriops
      • Eodiaphyodus
      • Gasteroclupea
      • Goudkoffia
      • Hemilampronites
      • Kankatodus
      • Natlandia
      Ryby chrzęstnoszkieletowe mastrychtu
      Takson Występowanie Miejsce Opis Grafika
      • Coupatezia
      Raja nabijana jest współczesnym gatunkiem z rodzaju Raja
      • Ctenopristis
      • Dalpiazia
      • Ganopristis
      • Gibbechinorhinus
      • Igdabatis
      • Microetmopterus
      • Paraginglymostoma
      • Parasquatina
      • Proetmopterus
      • Pucabatis
      • Pucapristis
      • Rhombodus

      Flora

      Zobacz też

      Przypisy

      1. Henderson (2005). „Nano No More: The death of the pygmy tyrant.” In „The origin, systematics, and paleobiology of Tyrannosauridae”, a symposium hosted jointly by Burpee Museum of Natural History and Northern Illinois University.

      Bibliografia