Orzeszkowo (województwo podlaskie)

Orzeszkowo
wieś
Ilustracja
Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego
Państwo

 Polska

Województwo

 podlaskie

Powiat

hajnowski

Gmina

Hajnówka

Liczba ludności (2015)

380[1]

Strefa numeracyjna

85

Kod pocztowy

17-200[2]

Tablice rejestracyjne

BHA

SIMC

0029908[3]

Położenie na mapie gminy wiejskiej Hajnówka
Mapa konturowa gminy wiejskiej Hajnówka, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Orzeszkowo”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko prawej krawiędzi nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Orzeszkowo”
Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa konturowa województwa podlaskiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Orzeszkowo”
Położenie na mapie powiatu hajnowskiego
Mapa konturowa powiatu hajnowskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Orzeszkowo”
Ziemia52°41′00″N 23°32′34″E/52,683333 23,542778[4]

Orzeszkowo (gwarowe: Orêškovo[5]) – wieś w Polsce, położona w województwie podlaskim, w powiecie hajnowskim, w gminie Hajnówka[6][3].

Wieś zlokalizowana jest 8 km na południe od Hajnówki, na trasie PKP Hajnówka – Czeremcha, na polanie, w zachodniej części Puszczy Białowieskiej. Przez wieś i jej liczne kolonie przebiegają drogi do przyległego obszaru puszczy, w tym droga do Topiła przez Olszynę i Łozice.

Części wsi

Integralne części wsi Orzeszkowo[6][3]
SIMCNazwaRodzaj
0029914Bokówkaczęść wsi
0029920Mostekczęść wsi
0029937Olszynaczęść wsi
0029943Podrostyniecczęść wsi
0029950Sosnówkaczęść wsi
0029966Wierzchowskieczęść wsi
0029972Wygonczęść wsi
0029989Zatrostyniecczęść wsi

Historia

Orzeszkowo powstało przed rokiem 1631, jako wieś osoczników, dla ochrony puszczy białowieskiej[7]. Pod nazwą Wola Orzeszkowa, jest wymienione w ordynacji z roku 1639 („Trzy dni w puszczy białowieskiej”, Faliński i inni, Białystok 1970). Wieś leśnictwa białowieskiego w ekonomii grodzieńskiej w drugiej połowie XVII wieku[8].

Nazwa pochodzi prawdopodobnie od imienia Oreszko[5] – zmienionej wersji cerkiewnosłowiańskiego imienia Arefij.

Orzeszkowo to dawna wieś królewska ekonomii brzeskiej, która w końcu XVIII wieku położona była w powiecie brzeskolitewskim województwa brzeskolitewskiego Wielkiego Księstwa Litewskiego[9].

Wieś została zniszczona podczas potopu szwedzkiego, przemarsz Siedmiogrodzian, inkursję moskiewską i przemarsz wojsk litewskich i królewskich. Kolejna fala zniszczeń nastąpiła podczas wojny północnej w wyniku przemarszu wojsk saskich, polskich, litewskich, moskiewskich i szwedzkich[10].

Podczas powstania styczniowego walczył tu Walery Wróblewski – późniejszy generał Komuny Paryskiej. Świadectwem walk jest istniejąca do dziś mogiła sześciu nieznanych powstańców z roku 1863 zlokalizowana przy budynku szkoły. Druga mogiła znajduje się 1,5 km na południe przy drodze do Jakubowa.

Mogiła sześciu nieznanych powstańców styczniowych

W roku 1906 uruchomiono przebiegający przez Orzeszkowo odcinek linii kolejowej Siedlce – Wołkowysk. Przystanek kolejowy powstał w okresie późniejszym. Dla okresu I wojny światowej charakterystyczna jest ewakuacja części ludności na obszary położone daleko w głąb Rosji (bieżeństwo), m.in. na Krym.

Według Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku wieś Orzeszkowo liczyła 78 domów i 342 mieszkańców (182 kobiety i 160 mężczyzn). Niemal wszyscy mieszkańcy miejscowości, w liczbie 337 osób, zadeklarowali wyznanie prawosławne, pozostali zgłosili wyznanie rzymskokatolickie (w liczbie zaledwie 5 osób). Podział religijny mieszkańców Orzeszkowa całkowicie odzwierciedlał ich strukturą narodowo-etniczną, gdyż większość mieszkańców wsi, w liczbie 337 osób, podała narodowość białoruską, pozostali podali narodowość polską (5 osób). W okresie międzywojennym Orzeszkowo znajdowało się w gminie Białowieża w powiecie białowieskim[11].

Najtragiczniejszym wydarzeniem historii najnowszej wsi jest pożar z 12 sierpnia 1946, z którego ocalały zaledwie trzy domostwa. Po tym wydarzeniu, w celu zmniejszenia gęstości zabudowy rozśrodkowano gospodarstwa do licznych kolonii.

W latach 1975–1998 miejscowość należała do województwa białostockiego.

Współcześnie

Orzeszkowo liczy około 120 gospodarstw, gdzie mieszka 350–400 osób, głównie wyznania prawosławnego. Istotnym elementem kultury jest Folklorystyczny Zespół Śpiewaczy „Orzeszki”[12]. („Repertuar zespołów folklorystycznych Białostocczyzny” Zeszyt nr 4, Stanisław Kopa).

Historycznie, Orzeszkowo, jak i całe Podlasie, leży w wielokulturowym obszarze pogranicza. (Znajdująca się nieopodal szosa Hajnówka – Kleszczele biegnie mniej więcej wzdłuż historycznej granicy Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego). Pod względem językowym Orzeszkowo, pomimo niewielkiej odległości od obecnej Białorusi, znajduje się na północnej granicy występowania gwar ukraińskich.

Według stanu z 31 grudnia 2012 mieszkało tu 376 stałych mieszkańców[13].

Religia

We wsi znajduje się cerkiew prawosławna pw. Wniebowstąpienia Pańskiego – siedziba parafii – oraz cmentarz prawosławny założony w XIX wieku[14].

Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Świętych Cyryla i Metodego w Hajnówce.

Zobacz też

Orzeszkowo, Orzeszków

Bibliografia

  • Vital Łuba (red.), Biežanstva 1915 hoda, Prahramnaja Rada Tydniovika Niva, Biełastok 2000, ISBN 83-911514-4-1

Przypisy

  1. ↑ Strona gminy. Statystyka ludności na 31.12.2015 [dostęp 2021-01-08]
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 876 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. 1 2 3 TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  4. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 93813
  5. 1 2 Orzeszkowo Nad Buhom i Narwoju
  6. 1 2 Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  7. ↑ Jerzy Wiśniewski, Osadnictwo wschodniej Białostocczyzny..., s. 7–78.
  8. ↑ Stanisław Zawadzki, Gospodarowanie ekonomiami królewskimi w Wielkim Księstwie Litewskim w świetle kontraktów dzierżawnych z II poł. XVII w., Warszawa 2021, s. 170.
  9. ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 106.
  10. ↑ Orzeszkowo Strona Internetowa Urzędu Gminy Hajnówka, 2013.
  11. ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych.. T. 17: Województwo białostockie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1924, s. 22 (31).
  12. ↑ Alaksandr Maksimjuk: Orêški z Orêškova. svoja.org. [dostęp 2014-09-22].
  13. ↑ Statystyka ludności na 31 grudnia 2012 r.. Urząd Gminy Hajnówka. [dostęp 2013-09-15].
  14. ↑ Andrzej Michałowski, Alicja Sulimierska, Elżbieta Baniukiewicz: Studia i Materiały. Wykaz zabytkowych cmentarzy w Polsce. Województwo Białostockie. Warszawa: Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu. Narodowa Instytucja Kultury, 1996, s. 28.

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.