Rzepa

	Wartość odżywcza
	Rzepa
	(100 g)
szczegółowe informacje
szczegółowe informacje
szczegółowe informacje
szczegółowe informacje
Witaminy
Makroelementy
Mikroelementy
	Dane liczbowe na podstawie: ; Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health

Rzepa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	kapustowce
Rodzina	kapustowate
Rodzaj	kapusta
Gatunek	kapusta właściwa
Podgatunek	rzepa
	Nazwa systematyczna
	Brassica rapa L. subsp. rapa
Synonimy
	B. campestris var. rapa (L.) C. Hartm.; B. campestris subsp. rapifera (Metzg.) Sinskaya; B. napus var. quadrivalvis (Hook. f. & Thomson) O. E. Schulz; B. quadrivalvis Hook. f. & Thomson; B. rapa subsp. rapifera Metzg.; B. rapa var. septiceps L. H. Bailey; B. septiceps (L. H. Bailey) L. H. Bailey;
	B. campestris var. rapa (L.) C. Hartm.; B. campestris subsp. rapifera (Metzg.) Sinskaya; B. napus var. quadrivalvis (Hook. f. & Thomson) O. E. Schulz; B. quadrivalvis Hook. f. & Thomson; B. rapa subsp. rapifera Metzg.; B. rapa var. septiceps L. H. Bailey; B. septiceps (L. H. Bailey) L. H. Bailey;

Kapusta właściwa typowa, rzepa właściwa typowa, najczęściej jednak nazywana w skrócie rzepą (Brassica rapa subsp. rapa) – podgatunek kapusty właściwej, należący do rodziny kapustowatych (dawniej zwanej rodziną krzyżowych). Znany jest wyłącznie z uprawy, nie rośnie dziko^[3].

Morfologia

Pokrój: U roślin zasianych wczesną wiosną łodyga, kwiaty i owoce wytwarzają się w tym samym roku (roślina jednoroczna). Zwykle jednak rzepa uprawiana jest jako poplon ścierniskowy. Wówczas pęd kwiatowy wytwarza się dopiero w drugim roku (roślina dwuletnia).
Korzeń: Zgrubiały, o ostrym smaku, bardzo podobnym do smaku rzodkiewki. W dolnej części zwykle jasny, w górnej czerwony, ciemnoczerwony lub prawie czarny (u różnych odmian uprawnych).
Łodyga: Wzniesiona, wyprostowana, rozgałęziająca się. Ma wysokość 60–120 cm.
Liście: Dolne lirowatego kształtu i owłosione, zielonego koloru, górne jajowate, ząbkowane, sine. Najwyższe liście całobrzegie. Swoją nasadą obejmują łodygę.
Kwiaty: Drobne, złocistożółtego koloru o płatkach długości 6–12 mm. Kwiaty przewyższają skupione na szczycie pędu pączki. Kwiaty słabo przedsłupne, samopylne.
Owoc: Łuszczyna.

Historia uprawy

Dokładne miejsce pierwotnego występowania rzepy nie jest znane. Przypuszcza się, że warzywo to może pochodzić z Afganistanu, Pakistanu lub z rejonu Morza Śródziemnego. Rzepa była uprawiana w starożytnej Grecji i w Cesarstwie rzymskim. Znaleziska pochodzące z roku ok. 1500 p.n.e. z Indii świadczą o pozyskiwaniu oleju z nasion rosnącej dziko rzepy. Znaleziska neolityczne poświadczają występowanie rzepy w chłodnym klimacie. Tę samą odmianę uprawiają współcześni rolnicy.

Zastosowanie

Roślina uprawna: Rzepa uprawiana jest jako warzywo o jadalnej bulwie, popularne w strefie klimatu umiarkowanego na całym świecie. Odmiany o bulwach mniejszych, lecz delikatniejszych w smaku uprawiane są jako żywność dla ludzi, natomiast większe, lecz o mniejszych walorach smakowych uprawia się na paszę dla zwierząt hodowlanych. Rzepa jest często uprawiana w Europie, zwłaszcza w jej chłodniejszych rejonach. Dobrze aklimatyzuje się nawet w chłodniejszym klimacie, a jej bulwy mogą być przechowywane przez kilka miesięcy od ich zebrania.
Roślina pastewna uprawiana w międzyplonie ścierniskowym. Cenne są liście, które zawierają więcej suchej masy i białka niż korzenie.
Roślina kosmetyczna – wywar z liści służy jako odżywka do przetłuszczających się włosów z łupieżem^[4] (wzmacnia włosy, zapobiega wypadaniu), ugotowana i przetarta bulwa służy jako maseczka do twarzy przeciw trądzikowi i wypryskom.

Wartości odżywcze

Ilość aminokwasów w 100 g^[5]
Nazwa	Ilość w mg
Izoleucyna	51
Leucyna	84
Lizyna	41
Metionina	24
Cystyna	41
Fenyloalanina	43
Tyrozyna	30
Treonina	60
Tryptofan	24
Walina	52
Arginina	34
Histydyna	17
Alanina	97
Kwas asparaginowy	118
Kwas glutaminowy	191
Glicyna	54
Prolina	71
Seryna	67

Uprawa

Wymaga gleb piaszczysto-gliniastych lub gliniasto-piaszczystych, najlepiej żyznych i niezakwaszonych. Roślina nie lubi podłoża suchego i dlatego podczas jej wzrostu w okresach bez opadów należy ją podlewać. Uprawiana jest z nasion wysiewanych bezpośrednio do gruntu w okresie kwietnia–sierpnia^[7].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-13] (ang.).
1 2 Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-10-27].
↑ Bohumír. Hlava: Rośliny kosmetyczne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1984, s. 184. ISBN 83-09-00765-5.
1 2 Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 509. ISBN 978-83-200-5311-1.
↑ Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.).
↑ Magdalena Michalak: Rzepa. [w:] Baza i wyszukiwarka roślin - rosliny.urzadzamy.pl [on-line]. ZPR Media S.A., 2013. [dostęp 2017-05-31].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-13] (ang.).

[grin-3] 1 2 Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-10-27].

[4] Bohumír. Hlava: Rośliny kosmetyczne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1984, s. 184. ISBN 83-09-00765-5.

[Tab-5] 1 2 Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 509. ISBN 978-83-200-5311-1.

[IOM-infobox-6] Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.).

[7] Magdalena Michalak: Rzepa. [w:] Baza i wyszukiwarka roślin - rosliny.urzadzamy.pl [on-line]. ZPR Media S.A., 2013. [dostęp 2017-05-31].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]