Góra Stajkowa

GOra Stajkowa
Ilustracja
Stajkowa dominująca nad Krościenkiem
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Pasmo

Beskid Sądecki, Karpaty

Wysokość

722,5 m n.p.m.

Położenie na mapie gminy Krościenko nad Dunajcem
Mapa konturowa gminy Krościenko nad Dunajcem, po prawej znajduje się czarny trójkącik z opisem „GOra Stajkowa”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na prawo znajduje się czarny trójkącik z opisem „GOra Stajkowa”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, na dole znajduje się czarny trójkącik z opisem „GOra Stajkowa”
Położenie na mapie powiatu nowotarskiego
Mapa konturowa powiatu nowotarskiego, po prawej znajduje się czarny trójkącik z opisem „GOra Stajkowa”
Ziemia49°27′18,9″N 20°26′32,0″E/49,455250 20,442222
Krzyż choleryczny u podnóża Stajkowej
Ujęcia wody mineralnej „Stefan” i „Michalina”
Ujęcie wody mineralnej „Maria”
Ośrodek narciarski Stajkowa-Ski na zboczach Stajkowej w Krościenku nad Dunajcem

Góra Stajkowa[1] (Stanikowa Góra[2], Stajkowa[3] Stańkowa, Stańkówka) – niewybitny szczyt (722,5 m[4], 730 m[3]) w Beskidzie Sądeckim, w zachodniej części Pasma Radziejowej, dominujący po wschodniej stronie nad Dunajcem i nad Krościenkiem nad Dunajcem[4].

Opis szczytu

Góra Stajkowa jest prawie najbardziej na zachód wysuniętym wierzchołkiem (najbardziej wysuniętym jest Wyśnia Góra) południowo-zachodniego grzbietu odchodzącego od głównego grzbietu Pasma Radziejowej na wysokości Dzwonkówki. W promieniu kilkuset metrów pozostałymi szczytami są: Groń (803 m, na północny wschód od szczytu) i Jaworzyca (738 m, na południowy wschód od szczytu)[5]. Zachodnie zbocza Stajkowej opadają ku Dunajcowi, a jej południowe stoki opadają ku potokowi Zakijowskiemu[6] (zwanemu też Szczawnym albo Zagórskim)[7].

Szczyt Stajkowej jest porośnięty lasem, w związku z czym nie ma walorów widokowych, jednak z jej zboczy rozciągają się piękne panoramy doliny Dunajca, Krościenka, Pienin i ponad nimi – Tatr. Przez szczyt przebiega główny beskidzki czerwony szlak turystyczny. Wzniesienie i jego zbocza znajdują się na terenie Popradzkiego Parku Krajobrazowego. Są tu m.in. objęte ochroną źródła wód mineralnych (szczawy) i buczyna karpacka[5].

Szczyt znajduje się na terenie gminy Krościenko nad Dunajcem w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim. Od strony Krościenka stoki Stajkowej ograniczone są ulicami: od północnego zachodu ul. Polną (kiedyś zwaną Pańską Drogą), od zachodu – ul. Karola Wojtyły i od południa – ul. Źródlaną[8].

Historia

Przez Stajkową prowadziła stara droga z Krościenka do Starego Sącza. Przez setki lat zbocza góry były terenami pasterskimi, gdzie oprócz owiec wypasano również bydło[9].

Na zachodnim zboczu Stajkowej stoi monumentalny krzyż, zwany „Jubileuszowym”. Jest widoczny z daleka i iluminowany w Wielki Piątek. Kiedyś krzyż stał przy kościele Wszystkich Świętych przy Rynku w Krościenku. Został wywieziony potajemnie (w czasach PRL) przez gospodarza z Zawodzia (wschodnia strona Krościenka). Krzyż ten po kilku latach rozpadł się ze starości, ale w zamian – równie potajemnie i bez zgody – został zastąpiony metalowym krzyżem na murowanym fundamencie[10].

Poniżej ulicy Karola Wojtyły u podnóża góry, w pobliżu ulicy Jarek, stoi na polu inny, 150-letni krzyż[9], zwany „krzyżem cholerycznym”. Jest to pamiątka epidemii cholery, która – wśród wielu innych – w pobliżu tego miejsca zabiła dwóch mieszkańców sąsiedniej Obidzy, wracających do domu z pracy w Krościenku.

Źródła wody mineralnej

Zbocza Stajkowej od początku XVIII wieku były znane ze źródeł zawierających szczawną wodę. Jej zdrowotny charakter został odkryty w latach 20. XIX wieku, a pierwsza analiza chemiczna wód została wykonana w roku 1827[2].

U północno-zachodniej podstawy góry (na przedłużeniu Pańskiej Drogi, wzdłuż Potoku Stajkowskiego), na wysokości ok. 480 m n.p.m.[2] znajdują się źródła „Stefan” i „Michalina”[11]. Droga kiedyś była deptakiem dla kuracjuszy, obsadzonym lipami przez Hieronima Dziewolskiego. Pomysł obsadzenia alei lipami był formą hołdu złożonego ofiarom rzezi galicyjskiej w 1846 roku[11]. Pozostałości alei istnieją do dziś, kilkanaście lip jest pomnikiem przyrody. W XX i XXI wieku przez wiele lat źródła obudowane były kamiennym bunkrem[12], jednak w 2010 roku gmina zagospodarowała teren wokół źródeł mineralnych „Stefan” i „Michalina”, budując altanę i ujęcia[13]. Z kolei przy przedłużeniu ulicy Źródlanej, nad brzegiem Potoku Zakijowskiego, na wysokości ok. 520 m n.p.m.[2] znajduje się źródło „Maria”, nieeksploatowane w XIX wieku, przez wieki należące do rodziny Ćwiertniewiczów[12]. Kiedyś nazywane było „Dzikim Źródłem”, po II wojnie światowej nazwane „Maria”, zostało w znacznym stopniu zniszczone w czasie nieudanej próby oczyszczenia jeszcze przed II wojną światową. Po renowacji zakończonej w sierpniu 2011 roku źródło jest obudowane i chętnie odwiedzane, ciągle oferuje zmineralizowaną wodę[14][12]. W ramach zagospodarowania terenu wokół źródła wykonano nowe pokrycie zadaszeniowe, nowe okładziny kamienne (murki, posadzki i schody), konstrukcje drewniane, remont drogi i dojścia do źródła. Wzdłuż dojścia do źródła oraz na terenie źródła zostały wykonane i osadzone ławki parkowe. Na bramie wejściowej została zamontowana rzeźba ludowa. Koszt renowacji wyniósł około 100 tys. zł.

Obydwie inwestycje były współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach działania „Wdrażanie Lokalnych Strategii Rozwoju” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013 z zakresu „Odnowa i Rozwój Wsi” wdrażanych za pośrednictwem Lokalnej Grupy Działania Leader „Gorce-Pieniny”[13].

Wody „Stefan” i „Michalina” są szczawami wodorowęglanowo-chlorkowo-sodowo-jodkowymi o bardzo zbliżonym składzie. Mineralizacja ogólna źródła „Stefan” wynosi 8900 mg/l, z przewagą jonów wodorowęglanowych (4485 mg/l), sodowych (2207 mg/l) i chlorkowych (1525 mg/l) i 2136 mg/l wolnego CO2. Mineralizacja ogólna źródła „Michalina” wynosi 5400 mg/l, z przewagą jonów wodorowęglanowych (2837 mg/l), sodowych (1226 mg/l) i chlorkowych (851 mg/l) i 1705 mg/l wolnego CO2[15]. Źródło „Maria” jest szczawą wodorowęglanowo-chlorkowo-sodowo-wapniową o mineralizacji ogólnej 3000 mg/l i 1854 mg/l wolnego CO2[2].

Ośrodek narciarski

Stajkowa bywa nazywana krościeńską Gubałówką. Na jej zachodnim zboczu uruchomiono w 2008 roku ośrodek narciarski „Stajkowa Ski”. Dysponuje on wyciągiem talerzykowym o długości 500 m, z którego można wypinać się w połowie jego długości (dolna część trasy narciarskiej jest bardzo łatwa) i przewyższeniu 101 m. Przepustowość wyciągu to 900 osób na godzinę. Trasa jest oświetlona, nagłośniona, sztucznie naśnieżana i ratrakowana[16].

U podnóża trasy wybudowano regionalną karczmę, w której budynku znajdują się również: wypożyczalnia sprzętu narciarskiego oraz skuterów śnieżnych, szkoła narciarska, sauna, solarium, sklepy i pensjonat.

Przypisy

  1. ↑ Góra Stajkowa. Identyfikator PRNG [online] [dostęp 2025-04-15].
  2. 1 2 3 4 5 Józef Nyka, Szczawnica-Krościenko, Wydanie 2 uzupełnione i rozszerzone, Warszawa: Sport i Turystyka, 1973, s. 53, 94.
  3. 1 2 Beskid Sądecki. Mapa 1:50 000, Kraków: Compass, 2011, s. 1, ISBN 978-83-7605-080-5.
  4. 1 2 Geoportal. Mapa topograficzna [online] [dostęp 2025-04-15].
  5. 1 2 Stajkowa [online] [dostęp 2012-08-25] [zarchiwizowane z adresu 2010-04-10].
  6. ↑ Koper 2008 ↓, s. 28.
  7. ↑ Mapa Krościenka nad Dunajcem [online] [dostęp 2012-08-25] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04].
  8. ↑ Geoportal. Mapa lotnicza [online] [dostęp 2025-04-15].
  9. 1 2 Koper 2006 ↓, s. 102.
  10. ↑ Koper 2008 ↓, s. 37–38.
  11. 1 2 Koper 2008 ↓, s. 44–46.
  12. 1 2 3 Koper 2006 ↓, s. 281–322.
  13. 1 2 Zagospodarowanie źródła „Maria” łącznie z drogą dojazdową i dojściem w Krościenku nad Dunajcem [online], 11 sierpnia 2011 [zarchiwizowane z adresu 2014-10-18].
  14. ↑ Koper 2008 ↓, s. 42.
  15. ↑ Do źródeł “Stefan” i “Michalina” [online], Gmina Krościenko nad Dunajcem [dostęp 2023-07-18].
  16. ↑ Wyciąg narciarski Stajkowa–Ski [online] [dostęp 2012-08-25] [zarchiwizowane z adresu 2012-06-30].

Bibliografia

  • Krzysztof Koper: Z dziejów Krościenka nad Dunajcem. Nowy Targ: Zakład Poligraficzny „MK” s.c., 2006. ISBN 83-60306-10-9.
  • Krzysztof Koper: Mały przewodnik historyczny po Krościenku nad Dunajcem. 660 lat lokacji miasta (1348–2008). Nowy Targ: Wydawnictwo „MK” s.c., 2008. ISBN 978-83-60306-31-4.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.