Stare Kramsko

Stare Kramsko
wieś
Ilustracja
Tablica na dzwonnicy
Państwo

 Polska

Województwo

 lubuskie

Powiat

zielonogórski

Gmina

Babimost

Strefa numeracyjna

68

Kod pocztowy

66-111[1]

Tablice rejestracyjne

FZI

SIMC

0907645

Położenie na mapie gminy Babimost
Mapa konturowa gminy Babimost, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Stare Kramsko”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej znajduje się punkt z opisem „Stare Kramsko”
Położenie na mapie województwa lubuskiego
Mapa konturowa województwa lubuskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Stare Kramsko”
Położenie na mapie powiatu zielonogórskiego
Mapa konturowa powiatu zielonogórskiego, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Stare Kramsko”
Ziemia52°06′27″N 15°46′08″E/52,107500 15,768889[2]

Stare Kramsko – wieś w Polsce położona w województwie lubuskim, w powiecie zielonogórskim, w gminie Babimost.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa zielonogórskiego.

Historia

Dwie wsie Stare i Nowe Kramsko powstały na terenie lasu zwanego "Kaszko" lub "Kasztolko" odnotowanego w dwóch średniowiecznych dokumentach. Pierwszy z 1388, wg. zachowanej kopii z 1646, wymienia go pod nazwą "Kaschko", a drugi w 1431 odnotowuje ten las pod nazwą "Kaschtolko"[3].

Dokument z 1388 jest wyrokiem sądu polubownego w sporze pomiędzy Teodorykiem opatem cystersów z Obry, a Fryczem Treplinem z Klępska, w którym postanowiono m.in., że mieszkańcy ze wsi Kolesin], poddani Treplina, mieli prawo paść bydło w dziedzinach opata, w Krampsku Nowym i w lesie zwanym "Kaszko". Drugi zapis z 1431 jest dokumentem wystawionym przez króla polskiego Władysława II Jagiełłę potwierdzającym dawne przywileje klasztorne w Obrze, w tym m.in. dwa przywileje wystawione przez księcia wielkopolskiego i późniejszego króla polskiego Przemysła II zawierające nadania wsi Krampsko Stare i Krampsko Nowe w dąbrowie zwanej "Kaschtolko"[3].

Tereny, na których powstała wieś były jednak zasiedlone znacznie wcześniej niż zachowane zapisy historyczne. W okolicy znaleziono osadę z IX-XI wieku oraz ułamki naczyń glinianych[4].

Wieś pierwotnie związana była z Wielkopolską, a później z Brandenburgią. Ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od drugiej połowy XIII wieku. Wymieniona została w łacińskim dokumencie z 1295 jako "Antiquum Crampsko", 1320 (wg kopii z 1646) "Antiquum Cramsko", 1320 (wg kopii z 1547) "Antiquum Crampzko", 1327 (wg kopii z 1646) "Antiquum Cransko", 1361 w języku staropolskim jako "Stare Crampsko, Stare Crampsco", 1502 "utraque Krapsko", 1502 (wg kopii XVII wiecznej) "utraque Crampsko", 1581 "Krąmpsko Minor", 1603 "Vetus Kramsko"[4].

Stare Kramsko, jako wieś rycerska zorganizowana na prawie polskim, powstało na przełomie XII i XIII wieku. Miejscowość była początkowo wsią rycerską, a następnie własnością klasztoru cystersów w Obrze. W 1361 miejscowość należała do kasztelanii zbąszyńskiej. W 1581 leżała w powiecie kościańskim województwa poznańskiego w Koronie Królestwa Polskiego. W 1564 należała do parafii Krampsko Nowe[4].

Pierwszy zapis dotyczący wsi pochodzi z 1295 i mówi o tym, że książę wielkopolski Przemysł II nadał klasztorowi w Obrze Krampsko Stare i Nowe wraz z dąbrową zwaną "Kasztolko". W 1320 książę głogowski i wielkopolski Henryk IV Wierny] zatwierdził nadanie wsi Stare Kramsko na rzecz klasztoru w Obrze dokonane przez Mirona syna zmarłego Sułka de Lessotendorf. W 1327 król polski Władysław Jagiełło zaświadczył, że Jasiek z Kozłowa koło Buku syn zmarłego Sułka de Lessotzendorph wraz ze swymi córkami sprzedał dziedzinę Stare Kramsko klasztorowi w Obrze za 50 grzywien. W 1327 Jasiek z Kozłowa, Agnieszka córka Awdanka zmarłego syna Sułka z jednej, oraz Miro syn Sułka wraz ze swymi córkami Małgorzatą oraz Katarzyną z drugiej strony zawarli ugodę z Hermanem opatem oberskim w sprawie dziedziny Kramsko Stare. Według tego porozumienia opat miał dać 16 grzywien, z których Jasiek i Agnieszka mieli wziąć 6 grzywien tytułem poniesionych kosztów, a resztę podzielić mieli po 5 grzywien dla siebie oraz Mirona z córkami[4].

W 1361 król polski Kazimierz III Wielki zaświadczył, że przed jego sąd starosta generalny Wielkopolski odesłał sprawę o wieś Stare Kramsko, o którą Henryk opat oberski pozwał Gerwarda ze Słomowa. Król polecił sprawę rozsądzić Dobiesławowi sędziemu kaliskiemu, który przysądził sporną wieś klasztorowi[4].

Dzwonnica kościelna

W 1429 odnotowano Annę córkę Mikołaja ze Starego Kramska, która toczyła proces sądowy z Janem Hinką z Kramska domagając się zmuszenia go do dopełnienia małżeństwa, które już z nią zawarł przed trzema laty w kościele w Opalewie w ziemi świebodzińskiej. Jan ze swej strony przedstawił świadków: Piotra Kelpchin z Babimostu i Mikołaja Pytkę z Kramska, którzy zeznali, że Anna już przed zawarciem ślubu z Janem trzymała do chrztu w kościele w Babimoście jego córkę Jadwigę urodzoną z Osanny. Z lat 1496-1570 zachowały się także nakazy królewskie, aby tenutariusze z Babimostu nie pociągali poddanych opata oberskiego z obu wsi zwanych Kramsko do prac w Babimoście[4].

W 1516 Gerard opat oberski sprzedał za 10 grzywien Jakubowi Dedek sołectwo w swojej wsi Stare Kramsko od dawna opustoszałe; do sołectwa należał jeden łan, połowa kąta jeziora Tuchola, połowa łąki oraz korzyści z rybołówstwa. Przywilej sołecki stanowił, że sołtys we wsi miał prawo połowu ryb w jeziorze siecią zwaną słęp, prawo stawiania więcierzy (oryg. "gulgustria alias kłodzisko quod alio censetur nomine pławce") koło "Kobylego Brodu", prawo posiadania karczmy, pobierania 1/3 kar sądowych, utrzymywania stada 100 owiec oraz wypasania ich na wspólnych łąkach. Do obowiązków sołtysa należała służba konno co drugi rok na zmianę z drugim sołtysem z tej wsi, na koniu wartości 6 grzywien, a gdy służba nie była potrzebna, sołtys miał płacił w zamian jednego florena. Miejscowi kmiecie mieli płacić rocznie jednego dukata węgierskiego, dwie miary owsa, dwa koguty, "dobrą łopatkę wieprzową" oraz 30 jaj z łanu, a także 4 razy w roku orać role folwarku oraz kosić siano[4].

W 1564 wieś liczyła 14 łanów powierzchni i płaciła dziesięcinę biskupowi poznańskiemu z 10 łanów po 4 grosze. W 1583 wieś liczyła 11 i 3/4 łana, a w 1603 wieś 12 łanów, z których każdy dawał plebanowi w Krampsku Nowym po trzy miary pszenicy i owsa na utrzymanie rektora szkoły w Krampsku Nowym. Meszne pobierał miejscowy pleban[4].

Podczas "potopu szwedzkiego" w 1657 r. wieś całkowicie zniszczono. Miejscowość do XVIII wieku należała do klasztoru oberskiego i leżała w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W wyniku II rozbioru Rzeczypospolitej w 1793 roku znalazła się w Królestwie Prus.

Przy pierwszej numeracji w 1796 r. we wsi było 19 domostw oraz owczarnia folwarczna. Dla wsi w 2020 r. sporządzono opis historii wszystkich dawnych zagród, począwszy od końca XVII w. (1696 r.) do czasów współczesnych[5].

Przez cały okres zaborów i okupacji wieś zachowała polski charakter.

W okresie Wielkiego Księstwa Poznańskiego (1815-1848) miejscowość wzmiankowana jako Kramsko stare należała do wsi większych w ówczesnym powiecie babimojskim rejencji poznańskiej[6]. Kramsko stare należało do babimojskiego okręgu policyjnego tego powiatu i stanowiło część majątku Kramsko stare, który należał do Rudeliusa[6]. Według spisu urzędowego z 1837 roku Kramsko stare liczyło 212 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 26 dymów (domostw)[6].

Od lat 80. XIX wieku działały tu liczne polskie organizacje. Pod przywództwem Teodora Spiralskiego mieszkańcy wsi uczestniczyli w Powstaniu Wielkopolskim, a po I wojnie światowej utworzyli Koło Związku Polaków w Niemczech. 1 maja 1929 roku powstała tu Polska Katolicka Szkoła Powszechna. Podczas akcji germanizacyjnej nazw miejscowych i fizjograficznych historyczna nazwa niemiecka Alt Kramzig została w 1937 r. zastąpiona przez administrację nazistowską sztuczną formą Krammensee.

29 stycznia 1945 roku obszar Starego Kramska znalazł się ponownie w państwie polskim.

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisana jest[7]:

  • dzwonnica wiejska, drewniana, z XIX wieku; w 1929 r. wybudowano dzwonnicę, którą ufundowali mieszkańcy wsi: Maria i Walenty Kubikowie. Służyła do ostrzegania przed kataklizmami jak pożar, powódź czy gradobicie oraz biciem dzwonów informowała o śmierci kogoś z mieszkańców. Została umieszczona w rejestrze zabytków pod numerem 1848. Dwukrotnie dokonywano jej renowacji w 1968 roku i w 2003 roku. Nadal jest użytkowana.

Przypisy

  1. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1212 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  2. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 129092
  3. 1 2 Chmielewski 1988 ↓, s. 144.
  4. 1 2 3 4 5 6 7 8 Chmielewski 1988 ↓, s. 444-445.
  5. ↑ Krzysztof Raniowski, Siedliska nadobrzańskie : Niałek Wielki, Obra, Jażyniec, Kiełkowo, Mała Wieś, Wąchabno, Stare Kramsko, Nowe Kramsko, Wolsztyn: Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Wolsztyn im. Stanisława Platera, 2020, ISBN 978-83-89208-52-1, OCLC 1199663813 [dostęp 2021-10-25].
  6. 1 2 3 Leon Plater, Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Ksie̜stwa Poznańskiego, Lipsk: Ksie̜garnia Zagraniczna (Librairie Étrangère), 1846, s. 188.
  7. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. lubuskiego – stan na 31.12.2012 r. [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, s. 103 [dostęp 2012-02-25] [zarchiwizowane z adresu 2021-08-30].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.