Woźniki

Woźniki
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Panorama miasta
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Powiat

lubliniecki

Gmina

Woźniki

Data założenia

1206

Prawa miejskie

ok. 1270[1]

Burmistrz

Michał Józef Aloszko

Powierzchnia

70,74 km²

Populacja (31.12.2024)
• liczba ludności
• gęstość


4100[2]
57,7 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 34

Kod pocztowy

42-289

Tablice rejestracyjne

SLU

Położenie na mapie gminy Woźniki
Mapa konturowa gminy Woźniki, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Woźniki”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Woźniki”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Woźniki”
Położenie na mapie powiatu lublinieckiego
Mapa konturowa powiatu lublinieckiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Woźniki”
Ziemia50°35′12″N 19°03′38″E/50,586667 19,060556
TERC (TERYT)

2407084

SIMC

0932494

Hasło promocyjne: Zielony Śląsk
Urząd miejski
Rynek 11
42-289 Woźniki
Strona internetowa
BIP

Woźniki (niem. Woischnik[3]) – miasto w Polsce położone w województwie śląskim, w powiecie lublinieckim, siedziba władz gminy miejsko-wiejskiej Woźniki. Według danych opartych na badaniach GUS z 31 grudnia 2024, miasto miało 4100 mieszkańców[2].

Geografia

Najwyższym wzniesieniem w granicach miasta jest Coglowa Góra 365 m n.p.m.[4] Miasto leży na Wyżynie Wieluńsko-Woźnickiej (Próg Woźnicki i Obniżenie Liswarty i Prosny). Historycznie leży na Górnym Śląsku.

Według danych z 1 stycznia 2010 powierzchnia miasta wynosiła 71,74 km²[5].

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa częstochowskiego.

Od 2019 roku przez miasto przebiega autostrada A1[6].

Sport

  • Stadion miejski: 400 miejsc siedzących[7].
  • W mieście znajduje się też pełnowymiarowa hala sportowa, w której organizowane są różnej maści turnieje klubowe lub charytatywne[8].

Nazwa

W spisanym po łacinie dokumencie średniowiecznym Bolesława opolskiego z dnia 1 września 1310 miasto wymienione jest pod nazwą Wosnik[9].

Polską nazwę Woźniki w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa[10].

Historia

Pocztówka z Woźnik z 1902 r.
Rynek w Woźnikach

Pierwsza wzmianka o osadzie pochodzi z 1206, gdy biskup krakowski Fulko przekazał Opactwu św. Wincentego na Ołbinie pod Wrocławiem dziesięcinę ze wsi Voznici w diecezji krakowskiej. W 1241 po najeździe Mongołów zniszczony został gród na Górze Grojec, a tamtejsza ludność osiedliła się na terenie Woźnik. Po 1270 miejscowość otrzymała prawa targowe. W 1310 Woźniki zostają wymienione już jako miasto (civitas) z komorą celną. Fortalicjum w Woźnikach po raz pierwszy pojawia się w dokumencie Władysława II Opolczyka wydanym 17 lutego 1386, nadającym Marchuszowi zwanemu Jochsem, dziedzicowi z Marków, gródek (castrum sive fortalicium) koło Woźnik wraz z wójtostwem w mieście. W zamian nowy wójt miał służyć w wojsku książęcym. Pełne prawa miejskie potwierdzone zostały w dokumentach z 1386 W dniu 15 kwietnia 1412 książę Bernard niemodliński zatwierdził zakup gródka wraz z wójtostwem przez Święcha Wieszowskiego za kwotę 240 grzywien. Sześć lat później, 26 VI 1418, Święch odsprzedaje te dobra Wiczkowi z Kobyłczyc za 250 grzywien[11]. W 1454 odnowione zostało nadanie praw miejskich po wcześniejszym zagrabieniu pieczęci i dokumentu lokacyjnego w czasie potyczki granicznej. Miasto w średniowieczu znajdowało się przy jednej z odnóg szlaku handlowego między Krakowem a Wrocławiem, prowadzącej ze Sławkowa do Poznania[12].

W XVI w. wybudowany został drewniany kościół pod wezwaniem św. Walentego (obecnie zabytek znajdujący się na szlaku architektury drewnianej). Z Woźnik pochodzi pierwsza polska księga miejska (1483–1598; polskie zapisy od 1521)[13]. Do XVIII w. miasto podlegało coraz silniejszemu uprzemysłowieniu, jak wiele sąsiednich miejscowości. Działały na jego terenie fryszerki i kuźnice. Po 1740 status Woźnik został zredukowany do „osady targowej”. W 1798 miasto zostało prawie całkowicie zniszczone w wyniku pożaru. W XIX w. jest obszarem działania Józefa Lompy, który na jego terenie założył bibliotekę publiczną. W drugiej połowie XIX w. Woźniki liczyły ok. 1500 mieszkańców i była to wówczas jedna z największych miejscowości w ziemi lublinieckiej. W 1858 odzyskało prawa miejskie. W XIX w. na obszarze miasta i sąsiednich gmin eksploatowane miały być pokłady węgla kamiennego i siarki, a na początku XX w. także cynku. Jednakże koncesje nie zostały wykorzystane ze względu na brak połączenia kolejowego. Jednym z głównych udziałowców miał być mieszkający w Świerklańcu Henckel von Donnersmarck.

Podczas II powstania śląskiego obszar ziemi woźnickiej określany był jako Republika Woźnicka. W plebiscycie górnośląskim 20 marca 1921 62% głosujących w mieście opowiedziało się za przyłączeniem do Polski, zaś 38% za pozostaniem w granicach Niemiec; w efekcie decyzją mocarstw Woźniki zostały przekazane Polsce. W 1932 miasto połączone zostało koleją z magistralą węglową prowadzącą do Gdyni. Połączenie to było czynne do lat 90. XX w., kiedy to odcinek Strzebiń-Woźniki został zlikwidowany.

Corocznie w mieście organizowany jest Woźnicki Festiwal Piosenki oraz Dni Ziemi Woźnickiej połączone z gminnymi dożynkami.

Działalność społeczna

Ratusz wybudowany w latach 1858–1862

W 2015 roku powstało Stowarzyszenie Społeczno-Sportowe „Humane” z siedzibą przy ul. Rynek 5[14], które jest organizatorem wielu imprez charytatywnych na rzecz chorych dzieci. Stowarzyszenie organizuje turnieje sportowe w miejscowej hali, koncerty, jak i wyjazdy.

Zabytki i pomniki miasta

  • Układ urbanistyczny miasta.
  • Kamienice na Rynku i w ulicach odchodzących od niego.
  • Kościół św. Katarzyny – wzmianki o kościele pochodzą już 1346, był użytkowany przez protestantów w latach 1570–1628. Jest to budowla w stylu romańskim na planie krzyża, lecz wyposażenie kościoła nawiązuje do baroku.
  • Kościół św. Walentego – drewniany, o konstrukcji zrębowej z wyposażeniem w stylu barokowym. Zbudowany w XVI w. w miejscu pierwotnego kościoła dla dawnej osady Woźniki. przy kościele znajduje się cmentarz m.in. z poległymi powstańcami śląskimi oraz grób Józefa Lompy.
  • Ratusz miejski – budynek wybudowany w latach 1858–1862.
  • Kaplica św. Floriana – wybudowana w 1772.
  • Kaplica Góra Oliwna – zbudowana w 1910 z cegły na jednym ze wzgórz w pobliżu miasta.
  • Kaplica św. Jana Nepomucena na Rynku.
  • Zamczysko średniowieczne z XIV wieku w postaci pozostałości wałów i fos położonych około 1 km na południe od rynku, na wschodnim brzegu potoku Łana, na terenie zwanym Staromieście w pobliżu cmentarza z drewnianym kościółkiem św. Walentego. W miejscu tym wznosiła się w średniowieczu rezydencja rycerska typu motte.
  • Pomnik Józefa Lompy.
  • Pomnik 500-lecia odnowienia praw miejskich.
  • Pomnik 3 Pułku Ułanów na wzgórzu Florianek z 1988.
Zabytki i pomniki miasta
Drewniany kościół św. Walentego znajdujący się na szlaku architektury drewnianej województwa śląskiego
Nagrobek Józefa Lompy przy kościele św. Walentego
Pomnik Józefa Lompy na rynku w Woźnikach
Pomnik poświęcony poległym w obronie ojczyzny we wrześniu 1939
Kościół św. Katarzyny

Wspólnoty wyznaniowe

Miasta partnerskie

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Rys historyczny [online], Serwis informacyjny Urzędu Miejskiego w Woźnikach [dostęp 2019-03-14] [zarchiwizowane z adresu 2014-05-05] (pol.).
  2. 1 2 https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/powierzchnia-i-ludnosc-w-przekroju-terytorialnym-w-2024-roku,7,21.html
  3. ↑ Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Lublinitz (Loben) [online], www.verwaltungsgeschichte.de:80 [dostęp 2020-07-09] [zarchiwizowane z adresu 2017-11-14].
  4. ↑ Edward Wieczorek: XXI Górnośląskie Sympozjum Krajoznawcze. Regionalna Pracownia Krajoznawcza PTTK w Katowicach, krajoznawca.org, 2007-05-17. [dostęp 2013-11-18].
  5. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2013-07-26. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507.
  6. ↑ Redakcja, Otwarcie autostrady A1 w Woźnikach z udziałem premiera Mateusza Morawieckiego i komisarz Elżbiety Bieńkowskiej [ZDJĘCIA] [online], Lubliniec Nasze Miasto, 2 sierpnia 2019 [dostęp 2025-05-10].
  7. ↑ Oficjalna strona klubu na Facebook .
  8. ↑ Hala sportowa Woźniki [online], dziennikzachodni.pl [dostęp 2017-11-20].
  9. ↑ Georg Korn, „Breslauer Urkundenbuch”, Erster Theil, Breslau, Verlag von Wilhelm Gottlieb Korn 1870, s. 83.
  10. ↑ Józef Lompa, Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej, Głogówek 1847, s. 30.
  11. ↑ Materiały z grodzisk stożkowatych w Woźnikach i Tarnowicach Starych w zbiorach Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu [online], www.academia.edu [dostęp 2016-04-20].
  12. ↑ B. Wyrozumska: Drogi w ziemi krakowskiej do końca XVI wieku, 1977, s. 58.
  13. ↑ Stanisław Rospond: Dzieje polszczyzny śląskiej. Katowice, Śląsk, 1959, s. 209, 236–244.
  14. ↑ KRS .
  15. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-14].
  16. 1 2 Współpraca z zagranicą. UM Woźniki. [dostęp 2011-03-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-15)].

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.