Wolne Państwo Prusy

Wolne Państwo Prusy
Freistaat Preußen
	kraj związkowy
	1918–1947
Herb	Flaga
	Hymn: Freistaat Preußen Marsch; (Marsz Wolnego Państwa Prus); (1922-1935)
	Dewiza: Gott mit uns; (Bóg z nami); (1933-1935)
Państwo	III Rzesza
Siedziba	Berlin
Data powstania	9 listopada 1918
Data likwidacji	25 lutego 1947
Premier	Hermann Göring (ostatni)
Powierzchnia	292 695,36 km²
Populacja (1925); • liczba ludności	; 38 175 986
• gęstość	130,4 os./km²
Języki urzędowe	język niemiecki
	Położenie na mapie;

Wolne Państwo Prusy (niem. Freistaat Preußen) – kraj związkowy Republiki Weimarskiej oraz (jedynie ceremonialnie) III Rzeszy, powstały w wyniku przekształcenia w republikę Królestwa Prus, będącego krajem związkowym Związku Północnoniemieckiego, a następnie Cesarstwa Niemieckiego. W odróżnieniu od swojego poprzednika, szef rządu Wolnego Państwa nie pełnił z urzędu funkcji kanclerza Rzeszy.

Historia

Propozycja nowego podziału administracyjnego Republiki Weimarskiej wg Hugo Preussa (1919). Kraj związkowy Prusy został ograniczony do terenów Prus Wschodnich (czyli Prus właściwych) oraz Marchii Granicznej Poznańsko-Zachodniopruskiej.

Na mocy tzw. konstytucji weimarskiej z 1919 roku Prusy utrzymały faktycznie dominującą pozycję w tzw. Republice Weimarskiej; ich udział w ogólnej powierzchni kraju wynosił 62%, czyniąc ustrój federalny w pewnej mierze fikcją^[1]. Zdawano sobie z tego sprawę, Zgromadzenie Narodowe rozważało projekt rozwiązania Prus i ustanowienia kilku innych krajów związkowych (autorstwa prof. Hugo Preussa). Ostatecznie jednak przeważyły nastroje tradycjonalistyczne i Prusy pozostały w niezmienionym kształcie^[2].

Flaga Wolnego Państwa Prusy w latach 1922-1933

Herb Wolnego Państwa Prusy w latach 1922-1933

W 1920 roku uchwalono pruską konstytucję, na mocy której Prusy zachowały własny rząd i szeroki zakres samodzielności wewnętrznej. W lipcu 1932 rząd kanclerza Rzeszy Franza von Papena naruszając konstytucję wprowadził zarząd komisaryczny Prus, odsuwając od władzy rząd krajowy koalicji weimarskiej Otto Brauna zdominowany przez SPD^[3]. Był to jeden z przełomowych momentów rozstrzygających o dojściu NSDAP do władzy w Niemczech pół roku później i upadku Republiki Weimarskiej.

Po tym jak do władzy doszła NSDAP, Adolf Hitler mianował w 1933 r. premierem Prus Hermanna Göringa. W 1934 roku kraje związkowe III Rzeszy, w tym Wolne Państwo Prusy, w wyniku rozpoczętej rok wcześniej faktycznej unifikacji Rzeszy (Gleichschaltung) zostały pozbawione swojego aparatu administracyjnego i realnych kompetencji, a zachowały znaczenie jedynie ceremonialne, natomiast od tej pory realną władzę w regionach dzierżyli de facto namiestnicy Rzeszy (niem. Reichsstatthalter) Rzeszy, którymi zostawali z reguły przywódcy okręgów partyjnych NSDAP (niem. Gaue) , zwani gauleiterami. Rok później, wraz z uchwaleniem ustaw norymberskich, zakazane zostały wszystkie flagi i herby krajów związkowych, a także wszystkie inne oficjalne flagi III Rzeszy bez swastyki, które nawiązywały do federalizmu, odniesień regionalnych lub Cesarstwa Niemieckiego^[4]. Tak więc Prusy w latach 1934-1935 de facto przestały istnieć, chociaż rząd pruski kierowany przez Hermanna Göringa formalnie funkcjonował jeszcze do 1945 roku^[5].

W 1947 r. Sojusznicza Rada Kontroli Niemiec postanowiła o formalnej likwidacji Wolnego Państwa Prusy, motywując tę decyzję upatrywaniem w Prusach historycznego źródła i nośnika militaryzmu i imperializmu niemieckiego^[6].

Zobacz też

Prusy (państwo)

Przypisy

↑ Jerzy Krasuski: Historia Rzeszy Niemieckiej 1871–1945, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1985, s. 239.
↑ Jerzy Krasuski: Historia Rzeszy Niemieckiej 1871–1945, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1985, s. 240.
↑ Po wyborach do pruskiego Landtagu 24 kwietnia 1932 roku koalicja weimarska utraciła większość w Landtagu. Rząd Otto Brauna pozostawał jednak przy władzy wobec niemożności wyłonienia innej większości parlamentarnej. Opozycję w Landtagu Prus stanowiły Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników i Komunistyczna Partia Niemiec. NSDAP posiadało 162 a KPD 57 (łącznie 219) miejsc w Landtagu na ogólne 423 mandaty, pozostałe partie miały 204 mandaty. 20 lipca 1932 kanclerz Franz von Papen wydał dekret zwalniający gabinet pruski z urzędu z uzasadnieniem, że rząd nie jest w stanie zapewnić porządku i bezpieczeństwa w kraju. Pretekstem były starcia komunistów z SA w Altonie, podczas których zginęło 18 osób. Komisarzem Rzeszy w Prusach został sam Franz von Papen, jego zastępcą, faktycznie sprawującym funkcję Komisarza w Prusach – Franz Bracht.
↑ Ostpreußen, flaggenlexikon.de
↑ Preußen, flaggenlexikon.de
↑ Amtsblatt des Kontrollrats in Deutschland z 1947 r. Nr 14, s. 262.

[1] Jerzy Krasuski: Historia Rzeszy Niemieckiej 1871–1945, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1985, s. 239.

[2] Jerzy Krasuski: Historia Rzeszy Niemieckiej 1871–1945, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1985, s. 240.

[3] Po wyborach do pruskiego Landtagu 24 kwietnia 1932 roku koalicja weimarska utraciła większość w Landtagu. Rząd Otto Brauna pozostawał jednak przy władzy wobec niemożności wyłonienia innej większości parlamentarnej. Opozycję w Landtagu Prus stanowiły Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników i Komunistyczna Partia Niemiec. NSDAP posiadało 162 a KPD 57 (łącznie 219) miejsc w Landtagu na ogólne 423 mandaty, pozostałe partie miały 204 mandaty. 20 lipca 1932 kanclerz Franz von Papen wydał dekret zwalniający gabinet pruski z urzędu z uzasadnieniem, że rząd nie jest w stanie zapewnić porządku i bezpieczeństwa w kraju. Pretekstem były starcia komunistów z SA w Altonie, podczas których zginęło 18 osób. Komisarzem Rzeszy w Prusach został sam Franz von Papen, jego zastępcą, faktycznie sprawującym funkcję Komisarza w Prusach – Franz Bracht.

[4] Ostpreußen, flaggenlexikon.de

[5] Preußen, flaggenlexikon.de

[6] Amtsblatt des Kontrollrats in Deutschland z 1947 r. Nr 14, s. 262.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]