Zatępka polna
| Pedinus femoralis | |||
| (Linnaeus, 1767) | |||
_(28588508760).png) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina |
Tenebrioninae | ||
| Plemię |
Pedinini | ||
| Podplemię |
Pedinina | ||
| Rodzaj |
zatępka | ||
| Podrodzaj |
Pedinus (Pedinus) | ||
| Gatunek |
Pedinus (Pedinus) femoralis | ||
| Synonimy | |||
| |||
Zatępka polna[1] (Pedinus femoralis) – gatunek chrząszcza z rodziny czarnuchowatych i podrodziny Tenebrioninae. Zamieszkuje palearktyczną Eurazję od Europy Zachodniej po wschodnią Syberię i zachodnie Chiny.
Taksonomia
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1767 roku przez Karola Linneusza w 13. wydaniu Systema Naturae pod nazwą Tenebrio femoralis[2][3][4]. W 1802 roku Pierre-André Latreille wylistował go jako jeden z dwóch gatunków rodzaju Pedinus[5], wprowadzonego wcześniej w 1797 roku bez podawania podtaksonów[6]. W 1835 roku James Francis Stephens dokonał wyznaczenia T. femoralis gatunkiem typowym owego rodzaju[7].
Wyróżnia się w obrębie omawianego taksonu dwa podgatunki[4]:
- Pedinus femoralis femoralis (Linnaeus, 1767)
- Pedinus femoralis volgensis Mulsant et Rey, 1853
Morfologia
Chrząszcz o krępym, owalnym w zarysie ciele[8] długości od 7 do 10 mm[9], ubarwionym czarno lub brunatnoczarno, z wierzchu niemal matowym[8], od spodu błyszczącym[9]. Pokrój jest smuklejszy niż u P. helopioides i P. fallax[8].
Głowa jest poprzeczna, gęsto punktowana, na przedniej krawędzi pośrodku wykrojona, o oczach całkowicie podzielonych występami policzków. Czułki sięgają do tylnego brzegu przedplecza[9].
Przedplecze jest po bokach zaokrąglone, najszersze w połowie długości, pokryte płytkimi punktami, które po bokach wydłużają się trochę, ale nie łączą w podłużne smużki[8]. Mniej więcej tak szerokie jak przedplecze pokrywy[9] mają płytko punktowane rzędy i wyraźnie mikrorzeźbione, bardzo drobno i płytko punktowane międzyrzędy[8]. Człony od pierwszego do trzeciego przednich stóp u samca są rozszerzone, a u samicy wąskie[9]. Odnóża środkowej pary samca mają słabiej zakrzywione niż w przypadku P. helopioides i P. fallax, niemal proste u szczytu golenie[8]. Tylna para odnóży samca cechuje się długo owłosionymi udami bez ząbka na wierzchołku[9].
Ekologia i występowanie
Owad kserofilny, zamieszkujący stanowiska ciepłe i suche, chętnie o piaszczystym podłożu, w tym stepy, trawiaste zbocza[10][8] i pola uprawne[1]. Larwy przechodzą rozwój w glebie[9], gdzie żerują głównie na korzeniach roślin[1]. Postacie dorosłe bytują pod kamieniami, bryłami ziemi, wyschniętymi odchodami i szczątkami roślinnymi[10][8]. Żerują na martwej materii roślinnej[1].
Gatunek palearktyczny, kontynentalny[8]. W Europie znany jest z południowej i środkowej[10] Francji, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, północnych Włoch, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Mołdawii, Rumunii, Bułgarii, Grecji oraz europejskich części Rosji i Turcji. W Azji podawany jest z syberyjskiej części Rosji, Armenii, Kazachstanu i chińskiego Sinciangu[3][9]. W Polsce stwierdzony został na stosunkowo nielicznych stanowiskach[10].
Przypisy
- 1 2 3 4 Pedinus femoralis – Zatępka polna. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2025-03-09].
- ↑ C. von Linnaeus: Systema naturae sive regna tria naturae systematice proposita per classes, ordines, genera, et species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Tomus I. Editio decima tertia, ad editionem duodecimam reformatam. Holmiae: Laurentii Salvii, 1767.
- 1 2 I. Löbl, A. Smetana: Catalogue of Palearctic Coleoptera. Vol. 5: Tenebrionoidea. Stenstrup, Denmark: Apollo Books, 2008, s. 289. ISBN 87-88757-84-6.
- 1 2 Pedinus femoralis (Linnaeus, 1767). [w:] Pan-European Species directories Infrastructure Portal [on-line]. [dostęp 2025-03-02].
- ↑ P.A. Latreille: Histoire naturelle, générale et particulière, des crustacés et des insectes. Ouvrage faisant suite à l’histoire naturelle générale et particulière, composée par Leclerc de Buffon, et rédigée par C. S. Sonnini, membre de plusieurs sociétés savantes. Familles naturelles des genres. Tome troisième. Paris: F. Dufart, 1802, s. 175.
- ↑ P.A. Latreille: Précis des caractères génériques des insectes, disposés dans un ordre naturel. Brive, Paris: Prévôt, F. Bourdeaux, 1797.
- ↑ James F. Stephens: Illustrations of British entomology; or, a synopsis of indigenous insects: containing their generic and specific distinctions; with an account of their metamorphoses, times of appearance, localities, food, and economy, as far as practicable. Mandibulata, Vol. V. London: Baldwin & Cradock, 1835, s. 159.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Zdzisława Stebnicka: Klucze do oznaczania owadów Polski Część XIX Chrząszcze – Coleoptera z. 91 Czarnuchowate – Tenebrionidae, Boridae. Wrocław: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1991, s. 31-34.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 Vladimir Novák: Beetles of the family Tenebrionidae of Central Europe. Praga: Academia, 2014, s. 285-288, seria: Zoological Keys.
- 1 2 3 4 B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska. Chrząszcze – Coleoptera. Cucujoidea, część 3. „Katalog Fauny Polski”. 23 (14), 1987.