Zawiercie Duże

Zawiercie Duże
dawna wieś na terenie Zawiercia
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Powiat

zawierciański

Miasto

Zawiercie

W granicach Zawiercia

1 lipca 1916

Populacja (289)
• liczba ludności


1827

Strefa numeracyjna

32

Kod pocztowy

42-400

Tablice rejestracyjne

SZA

Położenie na mapie Zawiercia
Mapa konturowa Zawiercia, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Zawiercie Duże”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Zawiercie Duże”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Zawiercie Duże”
Położenie na mapie powiatu zawierciańskiego
Mapa konturowa powiatu zawierciańskiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Zawiercie Duże”
Ziemia50°29′16″N 19°25′00″E/50,487750 19,416583

Zawiercie Duże (dawnie także Zawiercie Większe) – dawna wieś, jedna z dwóch (obok Zawiercia Małego) pierwotnych ognisk osadniczych współczesnego miasta Zawiercie.

Historia

Historia miasta Zawiercie sięga 1431 roku, kiedy to w dokumencie nadającym grunty i zezwolenie na zbudowanie karczmy po raz pierwszy została wymieniona nazwa Zawiercie. W końcu XVIII wieku istniały dwie sąsiadujące miejscowości: Zawiercie Większe, w którym znajdował się tartak oraz Zawiercie Małe z fryszerką[1]. Na przełomie XIX i XX w. utrwalił się podział na dwie wsie: Zawiercie Duże i Zawiercie Małe[2].

Zawiercie Duże rozpościerało się po lewej stronie Warty, wzdłuż drogi wiodącej do Poręby (współczesna ulica Wojska Polskiego). W 1827 liczyło ono tylko 56 domostw i 289 mieszkańców[1]. Położenie po lewej stronie rzeki sprawiło, że Zawiercie Duże wchodziło w skład dóbr Mrzygłód w powiecie będzińskim, podczas gdy Zawiercie Małe po prawej stronie Warty wchodziło w skład dóbr Kromołów w powiecie olkuskim[3].

Na rozwój obu wsi zawierciańskich mocno wpłynęła budowa Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej w XIX wieku[4]. Wybudowanie kolei na wschód od Zawiercia Małego sprawiło, że mimo położenia po prawej stronie Warty miejscowość zrosła się z Zawierciem Dużym, głównie na osi ulicy Aptecznej z powstałym między obydwoma miejscowościami Starym Rynkiem. Obie miejscowości weszły w 1867 roku w skład nowo utworzonej gminy Poręba Mrzygłodzka w powiecie będzińskim[5][3]. Wokół powstały zakłady przemysłowe i osiedla przyfabryczne[6].

Podczas I wojny światowej Zawiercie Duże i Zawiercie Małe znalazły się pod okupacją niemiecką i reformowanego tam powiatu będzińskiego, gdzie 1 lipca 1915 połączyły się w miasto Zawiercie na mocy Ustawy Miejskiej dla okręgów Królestwa Polskiego znajdujących się pod zarządem niemieckim[7]. Zurbanizowane obszary Zawiercia na wschód od Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej znalazły się początkowo w strefie okupacyjnej austriackiej i utworzonym tam powiecie dąbrowskim, gdzie weszły w skład gminy Kromołów, której zostały siedzibą[8]. W marcu 1915 władze austriackie zasygnalizowały, że organizacja gminy Kromołów nie została w pełni przeprowadzona i że „obszar gminy pozostaje ten sam jak dotychczas, o ile wskutek umowy z niemieckim zarządem wojskowym co do granicy, części gminy nie przypadają na terytorium zarządu Niemieckiego”[7]. Doszło do tego 15 sierpnia 1915, kiedy to Zawiercie (Wschodnie) z fabryką Huldscinskiego wyłączono z gminy Kromołów, zatwierdzając tym samym jego przynależność do miasta Zawiercia w niemieckiej strefie okupacyjnej; równocześnie siedzibę gminy Kromołów przeniesiono z Zawiercia (Wschodniego) do Kromołowa[9].

Po wojnie całe miasto Zawiercie znalazło się w granicach niepodległej Polski[10].

Przypisy

  1. 1 2 Praca zbiorowa 1965 ↓.
  2. ↑ Zawiercie: Historia i położenie.
  3. 1 2 Zawiercie Małe, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 494.
  4. ↑ Grabania M., Zawiercie: zarys rozwoju powiatu i miasta, Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”, 1969.
  5. ↑ Postanowienie z 17 (29) września 1866, ogłoszone 5 (17) stycznia 1867 (Dziennik Praw, rok 1866, tom 66, nr 219, s. 279).
  6. ↑ Abramski J., Zawiercie. Studium monograficzne, Zawiercie: Miejski Ośrodek Kultury „Centrum”, 1994, ISBN 83-902833-0-1.
  7. 1 2 Dziennik Rozporządzeń dla Jenerał Gubernatorstwa Warszawskiego. 1915, nr 12, poz. 25.
  8. ↑ Amtsblatt des Kreises Dombrowa, 1915, No 1.
  9. ↑ Dziennik Urzędowy Obwodu Dąbrowskiego, 1915, R. 1, No 12.
  10. ↑ Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933.

Bibliografia

  • Jerzy Abramski, Zawiercie i jego ulice, Zawiercie: Towarzystwo Miłośników Ziemi Zawierciańskej, 1991.
  • Jerzy Abramski, Zawiercie. Studium monograficzne, Zawiercie: Miejski Ośrodek Kultury „Centrum”, 1994, ISBN 83-902833-0-1.
  • Marek Grabania, Zawiercie: zarys rozwoju powiatu i miasta, Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”, 1969.
  • Praca zbiorowa: Miasta polskie w tysiącleciu, tom I, województwo katowickie, hasło „Zawiercie”. Wrocław, Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Ossolineum, 1965, s. 485–486.

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.