Biegus smukłonogi

Biegus smukłonogi
Calidris subminuta[1]
(Middendorff, 1853)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

siewkowe

Podrząd

bekasowce

Parvordo

Scolopacida

Nadrodzina

Scolopacoidea

Rodzina

bekasowate

Podrodzina

biegusy

Plemię

Calidrini

Rodzaj

Calidris

Gatunek

biegus smukłonogi

Synonimy
  • Tringa subminuta Middendorff, 1853
  • Ereunetes subminutus (Middendorff, 1853)[2]
  • Erolia subminuta (Middendorff, 1853)[2]
  • Pisobia subminuta (Middendorff, 1853)[2]
  • Totanus damacensis Horsfield, 1821[2]
  • Actodromas damacensis (Horsfield, 1821)[2]
  • Pisobia damacensis (Horsfield, 1821)[2]
  • Tringa damacensis (Horsfield, 1821)[2]
  • Pisobia subminuta boweri Mathews, 1916[2]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Biegus smukłonogi[4] (Calidris subminuta) – gatunek małego wędrownego ptaka z rodziny bekasowatych (Scolopacidae). Gniazduje nieregularnie na Syberii, od okolic południka 65°E na wschód po Góry Koriackie, na południe do szerokości 50°N. Zimuje w Indiach, Azji Południowo-Wschodniej i Australazji. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Taksonomia

Po raz pierwszy gatunek opisał Alexander von Middendorff w 1853. Holotyp pochodził z Pasma Stanowego. Autor nadał nowemu gatunkowi nazwę Tringa subminuta[5]. Obecnie (2021) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza biegusa smukłonogiego w rodzaju Calidris. Uznaje go za gatunek monotypowy[6], podobnie jak autorzy Handbook of the Birds of the World[7].

Dawniej umieszczany był w rodzaju Erolia (nieuznawany, synonim Calidris). Bywał łączony w jeden gatunek razem z biegusem karłowatym (Calidris minutilla), z którym tworzy nadgatunek[7].

Według wyników uzyskanych przez Jetz et al. (2012) w bardzo obszernym badaniu obejmującym 9993 gatunki ptaków pozycja biegusa smukłonogiego w rodzaju Calidris przedstawia się następująco[8]:


C. tenuirostris, C. virgata

C. canutus




(pozostałe 15 gatunków)

C. temminckii

C. subminuta

C. ferruginea

C. pugnax, C. falcinellus




Linia rozwojowa brodźca smukłonogiego około 17,4 mln lat temu wyodrębniła się z linii rozwojowej, która 16,9 mln lat temu podzieliła się na linię biegusa małego (C. temminckii) oraz tę, z której następnie wyłoniło się pozostałe 15 gatunków (tu nieukazanych dla większej czytelności kladogramu)[8]. Inaczej jego pozycję przedstawiają Gibson & Baker (2012), którzy do stworzenia drzewa filogenetycznego części siewkowców (fragment poniżej) wykorzystali analizę sekwencji 5 genów: RAG1, cytochromu b, 12S rRNA, ND2 i COI[9]:






(C. mauri+C. pusilla)+C. melanotos

C. subruficollis

(C. fuscicollis+C. minutilla)+C. minuta

C. bairdii

(C. maritima+C. ptilocnemis)+C. alpina

C. alba


C. ruficollis+C. pygmea

C. subminuta+C. temminckii

C. ferruginea+C. himantopus

C. acuminata+C. falcinellus

C. pugnax

C. virgata+C. canutus

C. tenuirostris




Morfologia

Biegus smukłodzioby w szacie zimowej, Japonia
Biegusy karłowate (Calidris minutilla) są bardzo podobne do smukłonogich i rozpoznanie jednego z nich wymaga uważnej obserwacji

Długość ciała wynosi 13–16 cm, masa ciała – 20–37 g, rozpiętość skrzydeł – 26–31 cm[7]. Długość skrzydła u samców wynosi 84–85 mm (n=28), u samic – 87–95 mm (n=13). Środkowy palec u samców mierzy 15,7–19,7 mm (n=33), u samic – 17,8–20,4 mm[10]. Biegusy smukłonogie to niewielkie, smukłe ptaki o dość długiej szyi, nogach i palcach oraz krótkim dziobie[7]. Są bardzo podobne do biegusów karłowatych (C. minutilla) gniazdujących w Kanadzie i na Alasce, identyfikacja tych dwóch gatunków wymaga uważnej obserwacji[11]. Przedstawiciele obydwu gatunków mają jasne nogi, a projekcja lotek nie występuje. Biegusy smukłonogie są nieco większe, zazwyczaj mają jasną nasadę żuchwy, a szyja i nogi (głównie golenie) są dłuższe. Dzięki temu sylwetką podobne są bardziej do małego łęczaka (Tringa glareola) niż brodźca. Mają wyraźnie dłuższe palce, a środkowy nieznacznie dłuższy od skoku (u biegusów karłowatych są nieznacznie krótsze). W locie palce wystają nieco za ogon[12].

Ciemię i pokrywy uszne rdzawe z ciemnymi pasami[7]. Ciemne upierzenie czoła często sięga do dzioba. Wyraźnie zarysowana biała brew, często rozwidlona za okiem[12], kantarek ciemny. Kark jasnordzawy. Szyję, boki ciała i pierś o rdzawym kolorze pokrywają drobne ciemnobrązowe pasy. Pióra wierzchu ciała mają rdzawobrązowe środki i rdzawe oraz jasnopłowe krawędzie[7]. W szacie godowej rdzawe obrzeżenia wyróżniają pióra wierzchu ciała i lotek III rzędu[12]. W szacie spoczynkowej krawędzie piór wierzchu ciała są szare, podobnie jak ciemię, szyja i pokrywy uszne, które prócz tego pokrywają drobne prążki. Pierś z domieszką szarobrązowego, z niewyraźnymi pasami po bokach ciała. Osobniki młodociane przypominają dorosłe w szacie godowej, ale z drobniejszymi pasami na piersi oraz wyraźniej kontrastującym z resztą upierzenia wzorem na płaszczu i barkówkach. Ich rdzawe ciemię wyraźnie odcina się od białej brwi. Głowa, szyja i pierś paskowane[7]. Przynajmniej małe i średnie pokrywy mają białe krawędzie[12].

Zasięg występowania

Tereny lęgowe są nieregularnie rozmieszczone w strefie lasów od południowo-zachodniej Syberii i Ałtaju[10] do południowej tundry Gór Koriackich. Prócz tego gniazdują na Wyspach Komandorskich i północnych Wyspach Kurylskich[7]. Obszar gniazdowania nie dociera do Morza Arktycznego. Na południe sięga do równoleżnika 50°N[11]. W połowie XX wieku najdalej na zachód gatunek znany był z Barnaułu, Semeja (Kazachstan) i Tary[10], kolejno na długościach 83°E, 80°E i 76°E. Wyjątkowe było stwierdzenie biegusa smukłonogiego (i pozyskanie dwóch samców) w rezerwacie „Małaja Sośwa“, wówczas jeszcze pod nazwą Кондо-сосвенский государственный заповедник, i na bagnach w górnym biegu niewielkiej rzeki około 61°N 64°E/61,000000 64,000000[10]. Według stanu wiedzy z początku lat 80. XX wieku zachodnia granica zasięgu znajduje się w okolicy leżącego nad Obem Niżniewartowska (60°N 76°E/60,000000 76,000000; 1984)[13] lub na południku 65°E, blisko rzeki Ob, w punkcie 65°N 65°E/65,000000 65,000000 (1982)[14].

Zimowiska rozciągają się od wschodnich Indii i Indochin po Tajwan i na południe przez Filipiny i Indonezję po zachodnią i południowo-wschodnią Australię. Większość biegusów smukłonogich zimuje w Azji Południowo-Wschodniej, nieliczne – w Australii, gdzie jednak pojawiają się każdego roku. Przebieg ich pierzenia różni się od tych zimujących w Azji Południowo-Wschodniej[7].

Ekologia, zachowanie i lęgi

Biegusy smukłonogie gniazdują w różnorodnych zadrzewionych środowiskach strefy subarktycznej, często na otwartych torfowiskach lub w górskiej tundrze wcinającej się w głąb strefy tajgi. Poza sezonem lęgowym preferują mokradła położone w interiorze, szczególnie pola ryżowe. Prócz tego zimują na błotnistych lub pokrytych roślinnością obrzeżach nadbrzeżnych lub położonych blisko wybrzeża płytkich mokradeł, zarówno słodko-, jak i słonowodnych, w okolicach oczyszczalni ścieków i solnisk. Rzadziej pojawiają się na równiach pływowych[7].

Brakuje danych dotyczących zasięgu występowania, biologia lęgowa biegusów smukłonogich jest słabo poznana[11], podobnie jak skład ich pożywienia. Zjadają między innymi owady (biegaczowate), ślimaki, skorupiaki i nasiona. Zazwyczaj żerują w roślinności na brzegu zbiorników. Często wyciągają zdobycz z mułu lub zbierają z powierzchni wody[7]. Poza sezonem lęgowym często dołączają do biegusów malutkich (C. minuta), rdzawoszyich (C. ruficollis) i małych (C temminckii). Zwykle żerują samotnie lub w niewielkich grupach, okazjonalnie liczących do 50 osobników[11]. Odzywają się trelującym czrip przypominającym słabszy głos biegusa arktycznego (C. melanotos)[12].

Prawdopodobnie biegusy smukłonogie mają dwie główne trasy wędrówek, które łączą się w Chinach. Pierwsza biegnie wzdłuż wschodniego wybrzeża Azji, przez Kraj Nadmorski, Mandżurię, Japonię i Półwysep Koreański, druga – przez kontynentalną część Azji. Zazwyczaj samice z terenów lęgowych odlatują pierwsze, wędrówka na południe rozpoczyna się na początku lipca, a najintensywniej przebiega w sierpniu i wrześniu. Wędrówka na północ trwa od kwietnia do maja[7].

Lęgi

Na zachodnim wybrzeżu Kamczatki (56°30′N 156°00′E/56,500000 156,000000) klucie przypada na okres między 27 czerwca i 5 lipca[15]. W zniesieniu znajdują się 4 jaja, niekiedy 3. Wysiadują je obydwa ptaki z pary. Młodymi zajmuje się tylko samiec. Poza tym brak danych[7].

Status i zagrożenia

IUCN uznaje biegusa smukłonogiego za gatunek najmniejszej troski nieprzerwanie od 1988 (stan w 2025). W 2023 organizacja Wetlands International szacowała liczebność populacji na około 25 tysięcy osobników. BirdLife International uznaje trend liczebności populacji za prawdopodobnie spadkowy[16].

Przypisy

  1. ↑ Calidris subminuta, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. 1 2 3 4 5 6 7 8 D. Lepage, Long-toed Stint Calidris subminuta, [w:] Avibase [online] [dostęp 2025-02-01] (ang.).
  3. ↑ Calidris subminuta, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  4. ↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Arenariinae Stejneger, 1885 - biegusy (Wersja: 2023-09-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2025-02-01].
  5. ↑ Alexander von Middendorff, Reise in den aussersten Norden und Osten Sibiriens warhend 1843 und 1844, t. 2, cz. 2, 1853, s. 222–223 (niem.).
  6. ↑ F. Gill, D. Donsker, P. Rasmussen (red.): Sandpipers, snipes, Crab-plover, coursers. IOC World Bird List (v11.1), 19 stycznia 2021. [dostęp 2021-06-16].
  7. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 red.: del Hoyo, J., A. Elliott, J. Sargatal, Handbook of the Birds of the World, t. 3. Hoatzin to Auks, Barcelona: Lynx Edicions, 1996, s. 522.
  8. 1 2 W. Jetz i inni, The global diversity of birds in space and time, „Nature”, 491 (7424), 2012, s. 444–448, DOI: 10.1038/nature11631, ISSN 0028-0836. (drzewo filogenetyczne dostępne w bazie pod adresem timetree.org)
  9. ↑ Gibson i inni, Multiple gene sequences resolve phylogenetic relationships in the shorebird suborder Scolopaci (Aves: Charadriiformes), „Molecular Phylogenetics and Evolution”, 1, 64, 2012, s. 66–72, DOI: 10.1016/j.ympev.2012.03.008.
  10. 1 2 3 4 N.A. Gładkow, Птицы Советского Союза, t. 3, Moskwa: Sowieckaja Nauka, s. 140–143 (ros.).
  11. 1 2 3 4 Tony Prater & Peter Hayman Marchant, Shorebirds, Christopher Helm, 1986, s. 371–372, ISBN 978-1-4081-3515-0.
  12. 1 2 3 4 5 Lars Svensson, Przewodnik Collinsa. Ptaki, wyd. II, Warszawa: MULTICO, 2017, s. 152–153, ISBN 978-83-7763-406-6.
  13. ↑ Higgins, P.J. & Davies, S.J.J.F. (red.), Handbook of Australian, New Zealand & Antarctic Birds, t. 3, Snipe to pigeons, Melbourne: Oxford University Press, 1996, s. 270–278 [zarchiwizowane z adresu 2024-07-06].
  14. ↑ Myers i inni, Exotic Calidris species of the Siberian tundra, „Ornis Fennica”, 59, 1982, s. 175–182.
  15. ↑ P.S. Tomkovich, Parental roles and the mating system of the Long-toed Stint Calidris subminuta, „Wader Study Group Bulletin”, 57, 1989, s. 42–43.
  16. ↑ Species factsheet: Long-toed Stint Calidris subminuta [online], BirdLife International [dostęp 2025-02-01].

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.