Bitwa o Konotop (2022)

Bitwa o Konotop

Inwazja Rosji na Ukrainę
Mapa terytorium zajętego przez Rosjan 25 lutego (na czerwono)
Czas	24 lutego – 3 kwietnia 2022
Miejsce	Konotop, obwód sumski
Terytorium	Ukraina
Przyczyna	inwazja Rosji na Ukrainę
Wynik	zwycięstwo Ukrainy wojska rosyjskie weszły na przedmieścia miasta siły ukraińskie wyparły Rosjan z miasta 6 kwietnia wojska rosyjskie opuściły obwód sumski
Strony konfliktu
Ukraina  Rosja
Straty
co najmniej czterech cywilów nieznane
Położenie na mapie Ukrainy miejsce bitwy
51°14′13,0000″N 33°12′10,0000″E/51,236944 33,202778

Bitwa o Konotop – starcie zbrojne stoczone między Siłami Zbrojnymi Ukrainy a wojskami Federacji Rosyjskiej na obrzeżach i w pobliżu miasta Konotop w obwodzie sumskim, rozpoczęte 24 lutego 2022 roku (pierwszego dnia inwazji Rosji na Ukrainę).

Po początkowym nieudanym szturmie, a następnie rosyjskich ostrzałach miasta, 2 marca doszło do spotkania mera Konotopu Artema Semenichina z delegacją rosyjskiej armii na wiecu z mieszkańcami miasta. W wyniku zawartego porozumienia Rosjanie nie wprowadzili wojsk do miasta, nie utrudnili dalszego funkcjonowania transportu miejskiego ani nie usunęli ukraińskiej flagi z siedziby władz lokalnych. W zamian za to mieszkańcy zobowiązali się nie atakować wojsk okupacyjnych.

Oblężenie Konotopu zakończyło się na początku kwietnia wraz z końcem rosyjskiej okupacji obwodu sumskiego. W czasie okupacji Rosjanie uszkodzili część obiektów w samym mieście, a także zabili co najmniej czterech cywilów w rejonie konotopskim.

Na wczesnym etapie inwazji na Ukrainę wojska rosyjskie planowały szybkie okrążenie i zdobycie Kijowa, a atak na stolicę Ukrainy został przeprowadzony z kilku kierunków jednocześnie. W obwodzie sumskim ofensywa rosyjska przebiegała wzdłuż linii Głuchów – Konotop – Niżyn, Sumy – Pryłuki, Trościaniec – Hadziacz^[1]. Początkowo Siły Zbrojne Ukrainy nie angażowały się w bezpośrednie starcia, a wojska rosyjskie nie napotkały większego oporu. 24 lutego około godziny 11:00 kolumna sprzętu znajdowała się w Burynie w rejonie konotopskim, o godzinie 17:00 dotarła do Sum. Wieczorem grupa wojsk rosyjskich licząca do 300 jednostek sprzętu zbliżyła się do Konotopu, gdzie 58 Samodzielna Brygada Piechoty Zmotoryzowanej stoczyła z nimi bój^[2][3][4][5].

Walki na przedmieściach Konotopu trwały przez całą noc 25 lutego, a szturm na miasto rozpoczął się rano^[6]. Wojskom ukraińskim udało się odeprzeć atak: media, powołując się na dane ukraińskiej armii, podały, że strona rosyjska straciła 40 jednostek sprzętu. Po nieudanym szturmie wojska rosyjskie rozpoczęły ostrzał miasta, a oddziały Sił Zbrojnych Ukrainy wycofały się z Konotopu^[2][7]. Miasto zostało otoczone, a główne siły rosyjskie kontynuowały marsz w kierunku Kijowa^[8]. 25 lutego Sztab Generalny Sił Zbrojnych Ukrainy poinformował o stracie Konotopu^{[9][10][11][12][13]}.

W rzeczywistości miasto zostało otoczone, ale nie zdobyte^[14]. Wojsko rosyjskie próbowało za pomocą gróźb i obietnic nakłonić lokalne władze do poddania się, a mieszkańców do przyłączenia się do „Rosyjskiej Armii Wyzwoleńczej”^[15]. Rosyjscy wojskowi prowadzili negocjacje z władzami miasta i stawiali ultimatum żądając złożenia broni przez mieszkańców^[16]. Władze lokalne poinformowały, że wojska rosyjskie w pobliżu Konotopu borykały się z problemami z paliwem i żywnością, a żołnierze próbowali kupić to, czego potrzebowali od miejscowych lub dokonywali grabieży^[17]. Doniesienia te potwierdzały ukraińskie media^[18][19][20].

2 marca, gdy do Konotopu przybyła delegacja rosyjskiej armii, mer miasta Artem Semenichin zorganizował wiec, na którym przedstawił mieszkańcom rosyjskie groźby zrównania miasta z ziemią, jeśli opór nie ustanie^[21][22]. Miejscowi witali rosyjskich żołnierzy pogardliwymi okrzykami. Na jednym z nagrań widać rosyjskiego żołnierza, idącego w towarzystwie Semenichina przez niezadowolony tłum, trzymającego w uniesionych rękach granaty jako wyraz groźby wobec mieszkańców^[23]. Negocjacje na wiecu 2 marca zakończyły się porozumieniem z siłami okupacyjnymi w sprawie poddania miasta pod warunkiem, że wojska rosyjskie nie zmienią władz miasta, nie wprowadzą wojsk na jego terytorium, nie utrudnią funkcjonowania transportu miejskiego ani nie usuną ukraińskiej flagi. W zamian władze miasta zgodziły się, że mieszkańcy nie będą atakować sił okupacyjnych^[24][25]. 15 marca strona ukraińska i rosyjska zgodziły się na otwarcie korytarza humanitarnego dla ewakuacji części mieszkańców Konotopu^[26].

Podczas okupacji obwodu sumskiego miejscowa społeczność katolicka udzieliła pomocy mieszkańcom Konotopu, dając schronienie kilku rodzinom i dostarczając żywność 1500 osobom^[27]. Ukraina zwróciła się do Czerwonego Krzyża z prośbą o zorganizowanie korytarza humanitarnego na trasie Sumy – Szostka – Romny – Konotop – Ochtyrka^[28]. Część mieszkańców ewakuowano z Konotopu do Połtawy leżącej w sąsiednim obwodzie połtawskim^[29][30][31]. Na początku kwietnia oblężenie Konotopu zostało zakończone w ramach ukraińskiej kontrofensywy^[32][33][34].

Podczas walk w Konotopie uszkodzeniu uległa część taboru tramwajowego, dlatego komunikacja miejska funkcjonowała w ograniczonym zakresie. W lutym 2023 roku władze Warszawy przekazały Konotopowi łącznie 23 wagony tramwajowe Konstal 105Na^[43][44]. W ramach wsparcia dla miasta polska stolica przekazała m.in. samochody ciężarowe, naczepy, maszyny budowlane, autobusy, auta osobowe oraz sprzęt do naprawy sieci trakcyjnych. W geście wdzięczności mer Artem Semenichin zapowiedział nazwanie jednej z ulic Konotopu ulicą Warszawską^[45][46].

Władze czeskiej Ostrawy przekazały miastu 25 tramwajów Tatra T3 i Tatra T6B5 oraz trzy autobusy Solaris^[47]. W 2023 roku miastem partnerskim Konotopu został Stargard. Od tego czasu w ramach pomocy dla ukraińskiego partnera władze i mieszkańcy miasta przekazali agregaty prądotwórcze, piły, pilarki tarczowe, szlifierki, pompy wody, podnośniki samochodowe oraz śmieciarkę, a także przyjęli konotopską młodzież na ferie zimowe w Stargardzie^[48].

Działania wojenne w okolicach Konotopu wyrządziły szkody miejscowej populacji zagrożonych wyginięciem żubrów. Mimo że w bezpośrednim sąsiedztwie ich siedliska nie toczyły się żadne walki, hałas i odległe odgłosy strzałów były dla żubrów stresujące, wskutek czego poszły głęboko w las i wróciły na swoje dawne miejsce dopiero po roku. Stres wpłynął również na ich populację: w ciągu roku od rozpoczęcia inwazji w stadzie żubrów zamieszkującym okolice Konotopu nie urodziło się ani jedno młode^[49].

Niedługo po wyzwoleniu Konotopu, 5 maja 2022 roku, w mieście zakazano działalności Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego. Władze lokalne tłumaczyły to zagrożeniem dla bezpieczeństwa narodowego Ukrainy^[50]. Miasto rozpoczęło proces zmiany nazw ulic: we wrześniu 2022 roku miejska grupa robocza ds. derusyfikacji zaproponowała zmianę nazw około jednej trzeciej ulic miasta, których nazwy budziły skojarzenia z Rosją lub Związkiem Radzieckim^[51]. Również pod koniec 2022 roku władze miasta przeniosły obchody Dnia Miasta z 6 września (rocznicy wyzwolenia Konotopu z niemieckiej okupacji w czasie II wojny światowej) na drugą sobotę lipca – dzień bitwy pod Konotopem w 1659 roku, w której siły Hetmanatu, Chanatu Krymskiego i Rzeczpospolitej Trojga Narodów pokonały wojska Carstwa Moskiewskiego^[51].

W kolejnych miesiącach wojny Konotop był wielokrotnie ostrzeliwany, a celem ostrzałów była infrastruktura cywilna. W wyniku ataku rakietowego 29 grudnia 2023 roku w Konotopie uszkodzeniu uległ budynek mieszkalny i serwis samochodowy, a trzy osoby zostały ranne^[52]. 12 września 2024 roku obwód sumski został zaatakowany przez rosyjskie drony kamikaze Shahed 136. W Konotopie drony uderzyły w budynki mieszkalne, szpital, szkołę, tramwaj i obiekty energetyczne, a 14 osób zostało rannych^[53][54].

Pokojowy opór mieszkańców Konotopu przeciwko rosyjskiej inwazji przypomniał Ukraińcom ludową opowieść o czarownicach z Konotopu, która stała się sławna w 1833 roku dzięki satyrycznej opowieści Konotopśka wid´ma autorstwa ukraińskiego pisarza Hryhorija Kwitki-Osnowjanenki. W czasie inwazji popularność zyskało nagranie, na którym mieszkanka Konotopu mówi do rosyjskiego żołnierza: „Czy ty w ogóle wiesz, gdzie jesteś? To jest Konotop, tutaj co druga kobieta jest czarownicą. Twój penis jutro już nie wstanie”^[55][56].

W sierpniu 2024 roku w Narodowym Akademickim Teatrze Dramatycznym im. Iwana Franki w Kijowie odbyła się premiera spektaklu „Czarownica z Konotopu” opartego na opowiadaniu Kwitki-Osnowjanienki, w którym występowało wiele paraleli z wojną rosyjsko-ukraińską (np. zjednoczenie bohaterów w celu przeciwstawienia się carskiej Rosji). W tym samym miesiącu ukazał się horror „Wiedźma z Konotopu”, którego główną bohaterką była czarownica, mszcząca się na rosyjskich żołnierzach za zabójstwo swojego kochanka^[57]. W pierwszym miesiącu od premiery film zarobił ponad 1,1 miliona dolarów^[58][59].