Kryzys gospodarczy w Rosji (od 2022)

Kryzys finansowy w Rosji (od 2022) – trwający od 2022 kryzys finansowy spowodowany sankcjami nałożonymi na Federację Rosyjską po inwazji Rosji na Ukrainę w 2022 roku.

Od 2014 Federacja Rosyjska obejmowana była kolejnymi pakietami sankcji wprowadzonymi przez Stany Zjednoczone^[1] i Unię Europejską^[2]. W marcu 2022 wśród państw, które objęły Rosję sankcjami, znalazły się także m.in. Australia, Nowa Zelandia, Republika Chińska, Kanada, Japonia i Szwajcaria^[3]. Dodatkowo liczne zachodnie przedsiębiorstwa zapowiedziały zawieszenie, ograniczenie lub wycofanie swojej działalności prowadzonej w Rosji.

Wśród konsekwencji konfliktu zbrojnego i nałożonych na rosyjską gospodarkę sankcji wymienia się m.in.^[4][5][6]:

• rosnące koszty gospodarki wojennej (w latach 2021-2024 nominalne wydatki na obronność wzrosły trzykrotnie do poziomu 6% PKB 33% ogółu wydatków budżetowych)
• rozwój sektora przemysłu obronnego kosztem sektorów cywilnych
• spadek produkcji i eksportu surowców energetycznych
• deficyt siły roboczej
• wzrost zależności gospodarczej od Chin
• inflacja
• pogłębiające się zapóźnienia technologiczne
• zmniejszenie wydatków gospodarstw domowych
• opóźnienia realizacji inwestycji państwowych

Wkrótce po inwazji nastąpiło kilkutygodniowe zawieszenie notowań na giełdzie moskiewskiej^[7]. Negatywne skutki działań wojennych i sankcji odczuły także poszczególne branże, w tym stali i żelaza^[8], lotnictwa (co było związane z brakiem dostępu do części zamiennych)^[9] oraz górnictwa węgla kamiennego^[10].

Pomimo skali sankcji i kosztów prowadzenia działań wojennych, gospodarka Rosji w 2022 i 2023 roku osiągnęła wyniki lepsze od prognozowanych. W 2022 roku odnotowano spadek PKB (1,2%), ale następny rok przyniósł dodatnią dynamikę PKB (3,6%). Jednocześnie utrzymywał się wzrost produkcji przemysłowej^[4]. Wśród przyczyn odporności gospodarczej Rosji wymienia się^[4]:

• rezerwy finansowe związane z wysokim przychodami z eksportu surowców energetycznych
• wolne tempo wprowadzenia sankcji międzynarodowych
• dostosowanie się do systemu sankcyjne m.in. poprzez stosowanie importu równoległego
• intensyfikacja kontaktów handlowych z Chinami, Indiami i Turcją

Istotny wpływ na sytuację gospodarczą miała militaryzacja gospodarki i wzrost produkcji zbrojeniowej^[11]. Państwowe wsparcie gospodarki były skierowane przede wszystkim do sektora obronnego^[5].

W pierwszym kwartale 2023 zaobserwowano wyraźny wzrost deficytu budżetowego, co związane było ze zwiększeniem wydatków wojskowych przy jednoczesnym znacznym spadku wpływów ze sprzedaży surowców^[12]. Według rosyjskiego ministerstwa finansów deficyt za pierwsze trzy miesiące 2023 wyniósł 2,4 bln rubli (1,5% PKB), co odpowiadało kwocie deficytu planowanej na cały rok^[13].

W publicystyce coraz częściej wskazuje się, że pogarszająca się sytuacja budżetowa w połączeniu z zachodnimi sankcjami i brakiem po stronie rosyjskiej długoterminowej strategii wyjścia z kryzysu skutkować będzie coraz silniejszym uzależnieniem Federacji Rosyjskiej od Chińskiej Republiki Ludowej^[14][15].

W pierwszej połowie 2023 w publikacjach dotyczących rosyjskiej gospodarki wskazywano m.in. na rekordowo niski kurs rubla w stosunku do dolara^[16], odpływ zagranicznego kapitału^[17], a także największe od 2013 roku braki kadrowe na rynku pracy^[18]. Odpowiedzią na coraz słabszy kurs rubla była m.in. decyzja o podniesieniu stóp procentowych na zwołanym w nadzwyczajnym trybie posiedzeniu rosyjskiego banku centralnego^[19][20].

Jednym z ekonomicznych skutków wojny jest pogorszenie sytuacji finansowej Gazpromu^[21].

Oficjalne dane rosyjskie z pierwszego kwartału 2025 ukazują spowolnienie gospodarki. PKB Rosji w pierwszym kwartale oficjalnie wzrósł w ujęciu rok do roku o 1,4%, a więc trzykrotnie mniej niż w kwartale poprzednim (4,5 proc.) i prawie czterokrotnie mniej niż w pierwszym kwartale 2024 roku (5,4 proc.). Wśród przyczyn spowolnienia wymienia się wpływ sankcji, niższych cen ropy naftowej i trudności z dostawami^[22].

Jednym z głównych wyzwań dla rosyjskiej gospodarki pozostaje drastyczny spadek wartości eksportu surowców energetycznych - gazu ziemnego^[23] oraz ropy naftowej^[24].

• Gospodarka Rosji
• kryzys finansowy w Rosji (1998)

• Iwona Wiśniewska: Gospodarcze skutki wojny: widmo głębokiego kryzysu w Rosji. osw.waw.pl, 2022-03-23. [dostęp 2022-03-24].
• Gospodarka Rosji w 1998 i 2022 roku. Czy ten kryzys znów wstrząśnie światem?. forsal.pl, 2022-03-02. [dostęp 2022-03-24].
• Karolina Trela: Rosja. Tajny raport ujawnił wpływ nałożonych sankcji. Prognozy wskazują na „długą i głęboką recesję”. gazeta.pl, 2022-09-06. [dostęp 2022-09-06].