Pędruś lucernowiec
| Holotrichapion pisi | |||||
| (Fabricius, 1801) | |||||
_pisi_(illustration_from_Fowler).jpg) Ilustracja | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Gromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Nadrodzina | |||||
| Rodzina | |||||
| Podrodzina |
Apioninae | ||||
| Nadplemię |
Apionitae | ||||
| Plemię |
Apionini/Oxystomatini | ||||
| Podplemię |
Oxystomatina | ||||
| Rodzaj | |||||
| Podrodzaj | |||||
| Gatunek |
Holotrichapion (Apiops) pisi | ||||
| |||||
Pędruś lucernowiec[1] (Holotrichapion pisi) – gatunek chrząszcza z rodziny pędrusiowatych i podrodziny Apioninae. Żeruje na bobowatych.
Taksonomia
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1801 roku przez Johana Christiana Fabriciusa pod nazwą Attelabus pisi[2][3]. Jako lokalizację typową autor ów wskazał Austrię[2]. W połowie XX wieku klasyfikowany był w podrodzaju nominatywnym rodzaju Apion[4]. W 1990 roku wyznaczony został przez Miguela Á. Alonsa-Zarazagę gatunkiem typowym nowego podrodzaju Apiops w obrębie rodzaju Holotrichapion[5][6].
Morfologia
Chrząszcz o ciele długości od 1,9[4] do 2,9 mm[7], gruszkowatym w zarysie[8]. Ubarwienie ma czarne z matowo ciemnoniebieskimi pokrywami[4][7]. Oskórek jest zupełnie pozbawiony owłosienia[5].
Krótko-stożkowatą[4], szeroką głowę[7] cechują: silnie wyłupiaste, niemal półkuliste oczy[4][7], bardzo słabo zaznaczone i nie wykraczające poza przednią krawędź oczu kile podoczne[5] w widoku bocznym mające formę bardzo drobnych ząbków[4], nie wykraczające poza połowę oczu[5] i gęste punktowanie na ciemieniu[4] oraz silnie rozszerzające się ku tyłowi skronie[4][7]. Ryjek u samca jest nieco krótszy niż głowa i przedplecze razem wzięte, stosunkowo gruby, walcowaty, równomiernie i niezbyt mocno zakrzywiony, aż po szczyt matowy i gęsto punktowany. U samicy ryjek jest wyraźnie dłuższy niż głowa i przedplecze razem wzięte, znacznie cieńszy niż u płci przeciwnej, niezbyt mocno zakrzywiony, pokryty punktami bardziej niż u samca rozproszonymi. Czułki u samicy osadzone są bliżej połowy długości ryjka niż u samca[4]. Na guli znajduje się dobrze wykształcona, poprzeczna listewka[8][5][7].
Wyraźnie szersze niż dłuższe[4][7], prostokątnawe, słabo ku przodowi zwężone przedplecze ma błyszczącą powierzchnię[7] o punktowaniu grubym i gęstym, podobnym do tego na ciemieniu[4]. Mała, trójkątna tarczka ma pozbawioną punktów powierzchnię[5]. Pokrywy są mocno pękate[4][7], niemal półkuliste[5][7], w zarysie zaokrąglone[7], silnie ku tyłowi rozszerzone. Międzyrzędy są zwykle słabo wypukłe[4]. U szczytu pokryw rządek trzeci łączy się z czwartym, piąty z szóstym, a siódmy z ósmym. Każda pokrywa ma jedną szczecinkę wyspecjalizowaną, umieszczoną w tylnej ⅓ międzyrzędu siódmego[5].
Biologia i ekologia
Owad ten zasiedla łąki, skraje lasów, leśne polany i przesieki, zarośla, nieużytki, pastwiska, pola, tereny ruderalne, przydroża, parki i ogrody[1]. Zarówno larwy, jak i postacie dorosłe są fitofagami bobowatych. Larwy są monofagami lucern, podawanymi z lucerny nerkowatej, pośredniej, sierpowatej, siewnej i Medicago arborea[9][10]. Postacie dorosłe są oligofagiczne i oprócz lucern stwierdzane były też na grochach, groszkach, koniczynach, seradelach[10], sparcetach[9] i wykach[10].
Aktywne osobniki dorosłe obserwowane są od kwietnia[1] lub maja do listopada[10][7]. Odżywiają się liśćmi (są foliofagami)[1]. Jaja umieszczane są przez samicę pojedynczo w pączkach wzrostowych szyjki korzeniowej i łodygi rośliny pokarmowej[10][9]. Okres ich składania przypada na wrzesień i październik[10]. Endofagiczna larwa żeruje wewnątrz pąka, a gdy ten zasycha, wykorzystywany jest jako hibernakulum do przezimowania. Przepoczwarczenie następuje w pąku wiosną kolejnego roku[10][9].
Rozprzestrzenienie
Gatunek pierwotnie palearktyczny[3][7], ale zawleczony do krainy australijskiej[3].
W Europie znany jest z Portugalii, Hiszpanii, Irlandii, Wielkiej Brytanii, Francji, Luksemburga, Holandii, Niemiec, Austrii, Włoch[3], Malty[8], Danii, Szwecji, Norwegii, Finlandii, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Ukrainy, Rumunii, Bułgarii, Chorwacji, Serbii, Macedonii Północnej, Grecji oraz europejskich części Rosji i Turcji[3]. W całej Europie Środkowej spotykany jest nierzadko[7], w Polsce pospolity[1].
W Afryce Północnej notowany jest z Maroka, Algierii i Tunezji. W Azji wykazany został z anatolijskiej części Turcji i Syrii[3].
Znaczenie gospodarcze
Pędruś ten w przypadkach masowego pojawu notowany jest jako istotny szkodnik w uprawach lucerny[10][7].
Przypisy
- 1 2 3 4 5 Holotrichapion pisi – Pędruś lucernowiec. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2025-01-15].
- 1 2 Johan Christian Fabricius: Systema eleutheratorum secundum ordines, genera, species: adiectis synonimis, locis, observationibus, descriptionibus. Tomus II. Kiliae: Impensis bibliopoli academici novi, 1801, s. 425.
- 1 2 3 4 5 6 Ivan Löbl, Aleš Smetana (red.), Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Volume 7. Curculionoidea I, Stenstrup, Denmark: Apollo Books, 2011, s. 168, ISBN 978-87-88757-93-4.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Stanisław Smreczyński: Klucze do oznaczania owadów Polski Część XIX Chrząszcze – Coleoptera z. 98a Ryjkowce – Curculionidae. Wstęp i podrodzina Apioninae. Warszawa: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, PWN, 1965.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 Miguel Ángel Alonso-Zarazaga. Revision of the supraspecific taxa in the Palaearctic Apionidae Schoenherr, 1823 (Coleoptera, Curculionoidea). 2. Subfamily Apioninae Schoenherr, 1823: introduction, keys and descriptions. „Graellsia”. 46, s. 19-156, 1990.
- ↑ M.A. Alonso-Zarazaga, C.H.C. Lyal: A world catalogue of families and genera of Curculionoidea (Insecta: Coleoptera) (excepting Scolytidae and Platypodidae). Barcelona: Entomopraxis, 1999, s. 59.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Gattung Holotrichapion Györffy. [w:] Käfer Europas [on-line]. [dostęp 2025-01-15].
- 1 2 3 Daivd Mifsud, Enzo Colonnelli. The Curculionoidea of the Maltese Islands (Central Mediterranean) (Coleoptera). „Bulletin of the Entomological Society of Malta”. 3, s. 55-143, 2010.
- 1 2 3 4 W.N. Ellis: Holotrichapion pisi (Fabricius, 1801). [w:] Plant Parasites of Europe [on-line]. [dostęp 2025-01-15].
- 1 2 3 4 5 6 7 8 B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska. Chrząszcze – Coleoptera. Ryjkowcowate prócz ryjkowców – Curculionioidea prócz Curculionidae. „Katalog Fauny Polski”. 23 (18), 1992.