Landkreis Cholm

Powiat Cholm
Landkreis Cholm
	powiat
	1939–1944
Państwo	Generalne Gubernatorstwo
Dystrykt	lubelski
Siedziba	Cholm
Powierzchnia	3301 km²
Populacja (1943); • liczba ludności	; 211.530
• gęstość	64,1
	Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin	22 (w tym 2 miasta)
Liczba wsi (gromad)	478
	Położenie na mapie GG;

Powiat Cholm (niem. Landkreis Cholm, Kreishauptmannschaft Cholm, pol. powiat chełmski) – jednostka podziału administracyjnego Generalnego Gubernatorstwa w latach 1939–1944, wchodząca w skład dystryktu lubelskiego. Siedziba powiatu znajdowała się w Chełmie.

Po wybuchu II wojny światowej i agresji ZSRR na Polskę obszar II Rzeczypospolitej przedzieliła Linia Mołotowa. Na części terenów II RP okupowanych wojskowo przez III Rzeszę (a więc tej, która nie została anektowana bezpośrednio przez Niemców), na podstawie dekretu Adolfa Hitlera z 12 października 1939 (z mocą obowiązującą od 26 października 1939), utworzono jednostkę administracyjno-terytorialną o nazwie Generalne Gubernatorstwo^[1]. Generalne Gubernatorstwo podzielone na cztery dystrykty, a te z kolei były podzielone na powiaty, gminy zbiorowe i wsie (właściwie dawne polskie gromady)^[2].

Jednym z powiatów dystryktu lubelskiego był Landkreis Chełm. Objął on obszary należące przed wojną do dwóch powiatów w województwie lubelskim:

powiatu chełmskiego (w całości) – miasto Chełm i oraz 11 gmin wiejskich: Bukowa, Krzywiczki, Olchowiec, Pawłów, Rakołupy, Rejowiec, Siedliszcze, Staw, Świerże, Turka i Wiszniewice,
powiatu włodawskiego (częściowo) – miasto Włodawa oraz 7 gmin wiejskich: Hańsk, Krzywowierzba, Sobibór, Włodawa, Wola Wereszczyńska, Wołoskowola i Wyryki.

Był to największy powiat dystryktu lubelskiego pod względem powierzchni^[3]^[2].

W listopadzie 1939 z powiatu Chełm wyłączono miasto Chełm, tworząc w nim odrębny powiat miejski^[4].

1 października 1941 zmieniono nazwę powiatu z Chełm na Cholm^[4].

21 maja 1940 do powiatu Cholm włączono z powrotem miasto Cholm, likwidując tym samym powiat miejski Cholm^[4].

Między majem 1942 a grudniem 1943 na terenie Landkreis Cholm naziści operowali obóz zagłady w Sobiborze^[5].

Landkreis Cholm funkcjonował do 25 lipca 1944^[6]. 22 sierpnia 1944 przywrócono powiaty chełmski i włodawski o przedwojennych granicach w nowym województwie lubelskim^[7].

Miejscowości

Lista największych miejscowości w Landkreis Cholm w 1943 roku^[2]:

Największe miejscowości
Miejscowość	Status	Liczba mieszkańców 1.III.1943	Gmina
Cholm^[8]	miasto	25838	Cholm
Włodawa	miasto	4317	Włodawa
Wojsławice	wieś	2560	Wojsławice
Rejowiec	wieś	2149	Rejowiec
Sawin	wieś	2126	Bukowa
Pawłów	wieś	1463	Pawłów
Kaplonosy	wieś	1243	Wyryki
Dorohusk	wieś	1142	Turka
Dubeczno	wieś	1075	Hańsk
Sobibór	wieś	1073	Sobibór
Różanka	wieś	1059	Włodawa
Dorohucza	wieś	1034	Siedliszcze
Chojno Nowe	wieś	1024	Siedliszcze
Cyców	wieś	1000	Wiszniewice

Przypisy

↑ Verordnungsblatt des Generalgouverneurs für die Besetzten Polnischen Gebiete = Dziennik Rozporządzeń Generalnego Gubernatora dla Okupowanych Polskich Obszarów / hrsg. vom Amt des Generalgouverneurs. 1939, Nr 1 (26 October) - Nr 15 (31 Dezember)
1 2 3 Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG
↑ Gemeindekarte des Generalgouvernements für die besten polnischen Gebiete (1940).
1 2 3 Rolf Jehke (2009): Territoriale Veränderungen in Deutschland und deutsch verwalteten Gebieten 1874-1945:, Herdecke.
↑ Bogdan Musiał: „Przypadek modelowy dotyczący eksterminacji Żydów”. Początki „akcji Reinhardt” – planowanie masowego mordu Żydów w Generalnym Gubernatorstwie. W: Dariusz Libionka (red.): Akcja Reinhardt. Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2004. ISBN 83-89078-68-6.
↑ 25 lipca 1944 – data zajęcia Lublina przez Armię Czerwoną.
↑ Dz.U. z 1944 r. nr 2, poz. 8.
↑ Chełm stanowił w latach 1939–1940 odrębny powiat miejski.

Bibliografia

Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG. 1943. Burgverlag Krakau.
Czesław Madajczyk, Generalna Gubernia w planach hitlerowskich. Studia, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1961.
Czesław Madajczyk, Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1970.

[1] Verordnungsblatt des Generalgouverneurs für die Besetzten Polnischen Gebiete = Dziennik Rozporządzeń Generalnego Gubernatora dla Okupowanych Polskich Obszarów / hrsg. vom Amt des Generalgouverneurs. 1939, Nr 1 (26 October) - Nr 15 (31 Dezember)

[amt-2] 1 2 3 Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG

[karte-3] Gemeindekarte des Generalgouvernements für die besten polnischen Gebiete (1940).

[jehke-4] 1 2 3 Rolf Jehke (2009): Territoriale Veränderungen in Deutschland und deutsch verwalteten Gebieten 1874-1945:, Herdecke.

[5] Bogdan Musiał: „Przypadek modelowy dotyczący eksterminacji Żydów”. Początki „akcji Reinhardt” – planowanie masowego mordu Żydów w Generalnym Gubernatorstwie. W: Dariusz Libionka (red.): Akcja Reinhardt. Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2004. ISBN 83-89078-68-6.

[6] 25 lipca 1944 – data zajęcia Lublina przez Armię Czerwoną.

[7] Dz.U. z 1944 r. nr 2, poz. 8.

[8] Chełm stanowił w latach 1939–1940 odrębny powiat miejski.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

Przynależność wojewódzka	gubernia lubelska (1867–1912) gubernia chełmska* (1912–15) woj. lubelskie (II RP) (1919–39) woj. lubelskie (PRL) (1945–75)
Miasta	Chełm (do 1951 →) Pawłów (do 1870) Puchaczów (do 1870) Rejowiec (do 1870) Rejowiec Fabryczny (od 1962) Sawin (do 1870) Wojsławice (do 1870)
Osiedla (1954–72)	Rejowiec Fabryczny (1958–62)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Brzeziny (1868–1914 →) Bukowa (do 1954) Chełm (do 1874) Chełm (od 1973) Cyców (do 1930 i od 1973) Dorohusk (do 1874) Dorohusk (od 1973) Krzywiczki (1874–1954) Leśniowice (od 1973) Liszno (do 1870) Łańcuchów (do 1868) Olchowiec (do 1954) Pawłów (1870–1954) Rakołupy (do 1954) Rejowiec Rejowiec Fabryczny (od 1973) Ruda-Huta (od 1973) Sawin (od 1973) Siedliszcze Staw (1877–1954) Stołpie (do 1877) Świerże (do 1954) Turka (1874–1954) Wierzbica (od 1973) Wiszniewice (1930–54) Wojsławice Żmudź
Gromady (1954–72)	Aleksandria Krzywowolska (1954–57) Andrzejów (1954–59) Anusin (1954–57) Barki (1954–57) Bezek (1954–59) Brzeźno (1954–61) Bukowa Wielka (1954–68) Chojeniec (1961–72) Chojno Nowe (1954–61) Chutcze (1954–57) Cyców (1954–72) Czułczyce (1954–59) Dorohucza (1954–57 (→)) Dorohusk (1954–72) Garbatówka (1954–61) Horodysko (1954–59) Horodyszcze (1954–57) Huta (1954–57) Kamienna Góra (1954–57) Kamień (1954–72) Kanie (1954–59) Kukawka (1954–59) Kulik (1954–59) Kumów Plebański (1954–59) Leśniczówka (1954–59) Leśniowice (1954–72) Liszno (1954–72) Ludwinów (1954–61) Łowcza (1954–68) Łukówek Piękny (1954–59) Majdan Nowy (1954–57) Marynin (1954–57) Mogilnica (1954–59) Morawinek (1954–57) Nadrybie (1954–59) Niedziałowice (1954–59) Nowosiółki (1954–72) Okszów (1954–72) Olchowiec (1954–61) Ostrów (1954–59) Ostrów Kolonia (1954–59) Pawłów (1954–72) Pobołowice (1954–57) Pokrówka (1954–72) Putnowice (1954–57) Rejowiec (1954–72) Rostoka (1954–61) Ruda-Huta (1954–72) Rudka (1954–57) Sarniak (1954–59) Sawin (1954–72) Siedliszcze (1954–72) Sielec (1954–72) Staw (1954–72) Strachosław (1954–59) Strupin Duży (1954–59) Świerszczów (1954–59) Świerszczów (1962–72) Świerże (1954–72) Turka (1954–72) Turowiec (1958–61) Wierzbica (1954–72) Wojsławice (1954–72) Wola Korybutowa (1954–59) Wola Żulińska (1954 →) Wólka Okopska (1954–57) Wólka Tarnowska (1954–59) Zagroda (1954–68) Zawadówka (1954–72) Żalin (1954–57) Żmudź (1954–72)
Legenda	* oprócz gminy Brzeziny (pozostała w gub. lubelskiej)